Қазақстан республикасының денсаулық сақтау және әлеуметтік даму министрлігі қожа ахмет ясауи атындағы халықаралық
С ДӘРУМЕНІ С дәрумені (аскорбин қышқылы)
жүктеу/скачать 10,61 Mb.
|
Novy gigiena000 (1) (1) (1)
| С ДӘРУМЕНІ
С дәрумені (аскорбин қышқылы) табиғатта кең тараған, түрлі жеміс-жидектерде, көкөністерде болады, бауырда, балықта, сүтте болады. Әсіресе аскорбин қышқылына (лимондар, апельсиндер, мандариндер) бай. Суда ерігіш, аш ішекте тез жиырылатын болады. Мұнымен байланысты дәруменнің екіншілік жетіспеуі маскүнемдерде және "нан және шәймен" ғана тамақтанатын адамдарда жиі байқалады. С дәрумені күшті антиоксидант және пролиннің және оксипролиннің, коллагеннің, сонымен бірге триптофанның гидроксилденуінде маңызды роль атқарады, амин қышқылының хош иісті қатарының қышқылдануына қатысады, биогенезде кортикостероид фолиев қышқылдарын фолинді ферменттерге айналдыруға қатысады. Оның маңызы ағзалардың тіршілік әрекетінде қалыпты коллаген; хондроитинсульфат, бездің абсорбциясын жеделдетуге, гемоммен байланысты емес, нейромедиатор синтезінде, нейтрофилдер және макрофагтарды фагоцитарлы белсенділігімен қамтамасыз етуде, қанның ұюына ықпал жасайды. С дәруменінің жетіспеуінде коллаген безінің фибробласты беріледі, проколлагеннің гидроксилденуі бұзылады. Нәтижесінде коллагеннің төзімділігі төмендейді және ол ферменттердің ажырауына оңай беріледі. Осымен қан тамыр қабырғаларының нәзіктігі және геморрагиялық диатезге бейімділігі түсіндіріледі. С дәрумені ағзада жетіспеген жағдайда цинга дамиды, оның сипатталуы: қан тамыр қабырғаларының әлсіреуі, әсіресе майда қан тамырлар бұлшықет қабығының мұқтаждығы; остеоид синтезінің бұзылуы (коллаген туындысы); жарақаттанған жердің тез жазылмауы. Болмашы вена және капиллярға зақым келудің өзі қан кетуге әкеп соқтырады. Цинга ауруы кезінде гисталогиялық тамырлар интакт тәрізді болып көрінеді, өйткені құрылыстың өзгерісі субмикроскопиялық деңгейде ғана көрінеді. Қан керу әсіресе төменгі аяқ тамырларында (гемартроздар) байқалады, сүйек үсті, теріде (түкті фолликуланың айналасы петехий және экхимоз түрінде) көздің дәнекер қабығында, бас миы, бүйректерде байқалады. Мұрыннан жиі қан кету, меленаның дамуымен, асқазан-ішек жолында жиі қан кету. Цингада тістің қызыл иегі ісіңкі болады, борпылдақ, қан тамырлары нәзік, геморрагин байқалады, екіншілік бактериалды індет жиі қосылады. С дәруменінің жетіспеуінен сүйек ұлпасы түзілуінің остеоидты матрикспен байланысы бұзылады. Мұның негізінде коллагенді синтездің ақаулығы жатыр. Алайда сүйектің минералдануы бұзылмайды, нәзік жасушалар кәдімгідей түзіледі, кальцификация жүреді, шеміршектің сіңіруі тежеледі, шеміршектің өсуінің ізділігі байқалады. Нәтижесінде сүйектенудің энхондриальды бұзылуынан өсу аймағында ұйымдастырусыз жүреді, рахиттегі сияқты. Сақталған шеміршек біркелкі болмайды немесе толық кальцификацияға ұшырайды. Алайда остеоидты матрикстің түзілуі байқалмайды, шеміршек сияқты құрылысты, қалыпты сүйекке бірдей емес. Асқыну кезінде: қан кету, сүйекте қисаю және сынықтар болуы мүмкін. Сүйектің альвеолярлы сіңірілуі тістің түсуіне және босауына алып келеді. С дәрумені репродуктивтік регенерацияға әсерін тигізеді. Оның жетіспеуі кезінде жараның жазылуы тежеледі, коллаген синтезінің бұзылуымен байланысты. Жаңа түзілген грануляция ұлпаларының капиллярлары және геморрагия маңызға ие болады. Коллаген синтезінің бұзылуы басқа қабынуларға алып келеді. Мысалы: абсцесс кезінде паразиттер енгенде ұлпада олардың инкапсуяциясы болмайды, жұқпалы жүйенің диссеминациясына алып келуі мүмкін. жүктеу/скачать 10,61 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|