Қазақстан Республикасының Экология, геология және табиғи ресурстар министрлігі

46 
мақсаты энергияны пайдалану тиімділігі туралы үлкен көлемді ақпаратты біріктіру болып 
табылады. Анықтамалық ашық, жария түрде пайдалануға арналған.
ЖЭК энергия тиімділігі және технологиялар орталығы (CEERT), АҚШ. CEERT 1990 
жылы құрылған коммерциялық емес қоғамдық ұйым болып табылады. Калифорния 
штатындағы Сакраменто қаласында орналасқан. Орталықтың, оның филиалдарының және 
директорлар кеңесінің құрамына кәсіби ғалымдар, заңгерлер, экономистер, саясат 
саласындағы сарапшылар, қоғамдық адвокаттар мен «жасыл» технологиялар саласындағы 
кәсіпкерлер кіреді. Орталық техникалық жұмыстарды, саясатты әзірлеуді және енгізуді жүзеге 
асырады, жаңартылатын энергия көздерін дамытудың негізгі мәселелеріне шоғырланатын 
ақпараттық-насихаттау науқанын өткізеді. Федералдық, аймақтық және жергілікті 
энергетикалық агенттіктермен белсенді жұмыс істейді. 
Мичигандық демонстрациялық энергетикалық орталықтар, АҚШ. Мичиган орталықтары 
желісінің 
жалпы 
ерекшелігі 
жергілікті 
қоғамдастықтарға 
шоғырланатын 
дербес 
коммерциялық емес үкіметтік емес ұйымдардың мәртебесі болып табылады. Желі мынаны 
білдіреді: бүкіл штат бойынша орналасқан энергетикалық демонстрациялық орталықтар тобы 
болып табылады; ұйымдар энергия тиімді және жаңартылатын энергия көздерін ілгерілету 
үшін құрылған; орталықтар халықты практикалық, интерактивті мысалдар арқылы оқытады; 
орталықтар Мичиган тұрғындары үшін энергияны тиімді пайдаланудың алдыңғы қатарында 
болуға мүмкіндік береді (http://www.michiganenergyoptions.org/5 http://eco3.org/reec-buildings).
Көмір генерациясын жаңғырту
Соңғы уақытта Қытай көмір электр станцияларының энергия тиімділігін арттырудың 
елеулі нәтижелерін көрсетіп отыр. Ел бойынша электр энергетикасында көмірді тұтыну 
көрсеткіші 2015 жылы 315 г/кВт*сағ құрады, бұл 2005 жылға қарағанда 55 г/кВт*сағ аз.
2014 жылы жылу электр станцияларының PM, SO2 және NOx жиынтық шығарындылары 
2006 жылмен салыстырғанда жартылай қысқарды. Сондай-ақ, 2014 жылға қарай буды 
қыздырудың ультражоғарысындық технологиясында жұмыс істейтін энергоблоктардың 
экспоненциалды өсуі байқалды
43
, оған Қытайдың жалпы көмір қуатының 907 ГВт-ның 100-і 
келді. Бүгінгі күні, S&P Global Platts деректері бойынша, Қытайдың көмір қуатының 19%-ы 
ультражоғарысындық технология негізінде жұмыс істейді, 25% жоғарысындық технологиялар 
пайдаланылады, ал көмір станцияларының 56% будың сынаққа дейінгі параметрлерінде 
жұмыс істейді.
2014 жылы Қытай 2020 жылы күшіне енетін (2017 жылдан бастап — Шығыс Қытайда 
және 2018 жылдан бастап — Орталық Қытайда) жаңа және қолданыстағы көмір электр 
станциялары үшін техникалық стандарттарды белгілейтін «Энергия үнемдеу және 
шығарындыларды азайту үшін көмір электр станцияларын жаңарту және қайта жаңарту 
жөніндегі іс-қимыл жоспарын» жариялады. Көмір электр станцияларының шығарындылары 
газ генерациясымен шамамен бір деңгейде болуы тиіс. Бұл Еуропалық Одақ пен АҚШ-қа 
қарағанда қатаң стандарттар (1.3.4-кесте). 
Ол, сондай-ақ, қуаты 600 МВт-тан асатын жаңа шаңкөмір блоктары тек 
ультражоғарысындық технология бойынша жұмыс істеуі тиіс, ал қуаты 300 МВт-тан асатын 
қайнаған қабаты бар шаңкөмірлі қазан агрегаттары мен шаңкөмірлі қондырғылар тек 
жоғарысындық технологияларды ғана пайдалануға тиіс. 
1.3.4-кесте. АҚШ және ЕО-мен салыстырғанда Қытайда көмір электр станцияларының
шығарындыларының нормативтері.
Азот тотығы 
Қытай (жаңа) 
АҚШ 
ЕО 
Азот тотығы 
100 
135 
200 
43
Электр энергиясын өндіру процесінің ПӘК будың қызып кету температурасына байланысты және бу 
температурасы соғұрлым жоғары болған сайын ПӘК жоғары болады. Будың шектен асқан параметрлері-540 оc 
(пәк 41%), ал ультра шектен асқан параметрлері 600-650
0
С (ПӘК 45-47%). 

47 
Күкірт тотығы 
200 
185 
200 
Қатты бөлшектер 
30 
19 
20 
Шығарындылар деңгейі төмен жоғары тиімді технологияларды қолдануды ынталандыру 
үшін қытайлық үкімет 2016 жылдан бастап шығарындылар деңгейі төмен қондырғыларда 
өндірілетін электр энергиясына арнайы белгіленген тарифтерді енгізді.
Америкалық прогресс орталығы (Center American Progress) 2017 жылдың мамыр айында 
Қытайдың көмір генерациясы туралы баяндамасын дүрліктірді
44
. Осы баяндамаға сәйкес, 
қытай үкіметі өз алдына мынадай талаптарды қояды: 2020 жылы бүкіл ел бойынша барлық 
көмір электр станциялары тиімділіктің мынадай стандарттарына қол жеткізуі немесе жабылуы 
тиіс: барлық жаңа қондырғылар үшін 300 [г у.т./кВт*сағ] және барлық қолданыстағы 
қондырғылар үшін 310 [г у.т./кВт*сағ].
Қытайдағы неғұрлым тиімді 100 көмір электр станциясының көрсеткіштері: 271,56 [ж. 
у.т./кВт*сағ] бастап 294,88 [ж.у.т./кВт*сағ] дейін. «Қазіргі уақытта АҚШ-тың топ-100 электр 
станциясының бірде-біреуі осы тиімділік стандарттарына сәйкес келмейді», - деп атап өтті 
баяндама авторлары. Ең көне жүздеген ең тиімді қытайлық көмір электр станцияларының бірі 
2006 жылы салынды. Яғни, Қытай көмір энергоблоктарының жаңа (қазіргі заманғы) паркіне 
ие. АҚШ-та топ-100 көмір электр станциясы супер жоғарысындық технология бойынша 
жұмыс істейді, алғашқы қытай жүздігінде мұндай электр станция – 69.
Бұл ретте, Қытай электр энергиясының 68% көмірде және 90-жылдардың соңынан 
бастап қарқынды экономикалық өсу кезеңінде өндірілетінін түсіну қажет, генерация негізінен 
будың сынаққа дейінгі параметрлерінде орташа қуатты көмір блоктары құрылысының 
шетінде өсті. Бұл ретте Қытайдағы ЖЭО үлесі маңызды емес, негізін конденсациялық электр 
станциялары құрайды.
Қазақстан үшін көмір генерациясын жаңғырту кезеңінде будың ультражоғарысындық 
параметрлерінде көмір энергоблоктарын енгізу бөлігінде Қытайдың тәжірибесі аса маңызды 
болады (1.3.5-сурет).
1.3.5-сурет Қытайда көмір жағудың жаңа технологияларын енгізу динамикасы. 
Жоғары тиімді қуаттарды арттырудағы жетістіктер көп жағдайда Қытайдың ғылыми 
зерттеулерге және тәжірибелік-конструкторлық әзірлемелерге (ҒЗТКӘ) орасан зор 
инвестициясымен 
байланысты 
болды. 
Бесжылдық 
жоспарлар 
алдыңғы 
қатарлы 
технологияларды — ірі масштабты супер жоғарысындық және CFB-энергоблоктарды, сондай-
44
«Everything You Think You Know About Coal in China Is Wrong» Melanie Hart, Luke Bassett, and Blaine Johnson 
Posted on May 15, 2017

48 
ақ көмірді ішкі газдандырумен (IGCC) және көміртекті аулаумен құрамдастырылған цикл 
объектілерін дамытудың басымдығын анықтады. 
БҰҰ ЕЭК сарапшылары Қазақстанда қабылданған ұлттық стратегиялық құжаттарда 
көмір елде орта және ұзақ мерзімді перспективада энергияның негізгі көзі болып қала 
беретіндігін көрсетеді. Сонымен қатар, ел тұрақты энергетикалық жүйеге көшудің 
маңыздылығын атап өтеді. Таза көмір технологиялары тұрақтылықты жақсартуға айтарлықтай 
үлес қоса алады. 
Тиімділіктің жоғарылауы, жаңартылатын энергия көздерін қолдаудың икемді жұмыс 
режимі және көміртекті жинау мен сақтау осы көшуге мүмкіндік беретін негізгі технологиялар 
болып табылады. Бұл технологиялар мен басқа эмиссиясы төмен технологиялар арасында 
стратегиялық паритет жоқ. Сондықтан, Қазақстан үкіметі халықаралық сарапшылардың 
пікірінше
45
: 
көмірді пайдаланудың тиімді және тұрақты әдістерін зерттеуді жалғастыру; 
біртіндеп модернизациялау және қолданыстағы көмірмен жұмыс істейтін электр 
станцияларының технологиялық деңгейін арттыру арқылы көмірді пайдалану тиімділігін 
арттыру арқылы шығарындыларды азайту бойынша шаралар қабылдау; 
SDG 7-ге қол жеткізуге бағытталған ұлттық стратегиялық құжаттарды әзірлеу кезінде 
олардың мәртебесін, тенденцияларын, экономикалық талдауларын, қоршаған ортаға және адам 
денсаулығына әсерін, сондай-ақ институционалдық және құқықтық кедергілерді ескере отырып, 
қазба энергиясын пайдаланудың озық технологияларын дамыту бойынша кешенді зерттеу 
жүргізу; 
егер көмірге негізделген таза энергия өндірісі экономикалық тұрғыдан тиімді және 
экологиялық тұрғыдан тиімді болса, SDG 7-ге қолдау көрсету үшін тиісті стратегиялық 
құжаттарды әзірлеп, мақұлдаңыз және осы стратегиялық құжаттарда тиісті нормативтік-
құқықтық база мен экономикалық ынталандырулардың болуын қамтамасыз етіңіз, сондай-ақ 
қоршаған ортаға және денсаулыққа әсерді ескеріңіз. адам. 

жүктеу/скачать 4,19 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: