Қазақстан Республикасының Экология, геология және табиғи ресурстар министрлігі

147 
зертханаларын құрды. Аталған зертханалар әлемдік үздік стандарттарды ескере отырып, 
заманауи жабдықтармен жабдықталған.
Қазақстан Республикасы Президентінің жанындағы Мемлекеттік басқару академиясының 
мемлекеттік қызметшілерін қайта даярлау және қайта даярлау курстарының кестесіне сәйкес, 
2017 жылғы 21-24 қараша аралығында 25 мемлекеттік қызметші «Жасыл экономика» 
тақырыбында біліктілігін арттырудан өтті. Аталған біліктілікті арттыру курстары жыл 
сайынғы негізде жоспарланған. 
Сондай-ақ, әл-Фараби атындағы ҚазҰУ ЮНЕСКО - UNITWIN бағдарламасы аясында 
Тұрақты даму бойынша Орталық Азия өңірлік хабы болып табылады. 2017 - 2019 ж. Ж. БҰҰ-
ның Орнықты даму жөніндегі жаһандық хабының жұмысы табысты жүргізілді, орнықты даму 
және коммуникация бойынша ЮНЕСКО-ның екі кафедрасы ашылды. ҚазҰУ-да АҚШ-тағы 
Колумбия Университетінің Жер институтында бірлесіп тұрақты даму институтын құру 
маңызды оқиға болды. Осы іс-шараның маңызды нәтижелерінің бірі ҚазҰУ-дың 
университеттер консорциумын құру жөніндегі бастамасы болды, оның басты мақсаты тұрақты 
даму бойынша кадрларды даярлау және қайта даярлау болып табылады. Аталған жобаны 
әлемдік деңгейде талқылау үшін әл–Фараби атындағы ҚазҰУ-дың «Жасыл көпір ұрпақтан 
ұрпаққа» виртуалды-коммуникативтік платформасы құрылды. Осы бағдарламаның басты 
мақсаты 21 ғасырдың ортасына қарай барлық елдердің энергетикалық және өзге де табиғи 
ресурстарды тұтынуының оңтайлы деңгейіне қол жеткізу болып табылады. ЭКСПО-2017 
қарсаңында ҚазҰУ-да әл-Фараби жел, күн, гидро-және геотермалдық, биогаздық және сутекті 
энергетика сияқты энергия алудың түрлі технологияларын қолдана отырып, «жасыл 
энергетика» бойынша инновациялық жобаларды іске асыру үшін "Шағын ЭКСПО" болып 
табылатын "жасыл технологиялар" орталығын іске қосты. 
Энергетика министрлігінің «Қоршаған ортаны қорғаудың ақпараттық-талдау орталығы» 
РМК (ҚОҚ АТО) қоршаған ортаны қорғау мәселелеріне арналған үш күндік оқыту 
семинарларын тұрақты түрде ұйымдастырып отырады. Жыл сайын бүкіл ел бойынша 300-ден 
астам тыңдаушы оқытумен 25-ке жуық оқыту семинарлары өткізіледі. Экологиялық 
кодекстің, экологиялық реттеу және МЭЭ, мемлекеттік экологиялық бақылау, парниктік 
газдар кадастры, қалдықтарды басқару, мұнай-газ саласындағы экологиялық қауіпсіздік және 
экологиялық реттеу талаптарын егжей-тегжейлі қарастыратын жеті тақырыптық бағдарлама 
жасалды. ҚОҰ АТО-да оқу семинарларына негізінен Экологиялық реттеу және бақылау 
комитетінің экология департаменттері мен жергілікті атқарушы билік органдарының 
қызметкерлері, сондай-ақ ҒӨБ қатысушылары қатысады.
Студент жастардың қазіргі заманғы экологиялық дүниетанымын қалыптастыру және 
«Жасыл экономика» принциптерін көпшілікке тарату үшін Қазақстанның жоғары оқу 
орындарында әртүрлі экологиялық клубтар, секциялар мен үйірмелер құрылады. ЖОО-дағы 
экологиялық клубтардың міндеттері студенттердің экологиялық сауаттылығы мен мәдениетін 
арттыру, экологиялық білім беру және зерттеу жобаларын әзірлеу болып табылады.
С.Баишев атындағы Ақтөбе университетінде «Ecogid Aktobe» экологиялық клубы жұмыс 
істейді. «Экология» кафедрасының профессорлық-оқытушылық құрамымен бірге клуб келесі 
міндеттерді шешеді: студенттерді табиғатқа деген сүйіспеншілікке, табиғи ресурстарды 
пайдалануға ұқыпты қарауға тәрбиелейді, оларды табиғатты қорғау қызметіне тартады; 
қоршаған ортаны қорғау саласында ғылым мен өндірістік қызметке қызығушылықты 
қалыптастырады. 
Клубтың негізгі мақсаты Ақтөбе қаласын Қазақстан Республикасының экологиялық таза 
қалалары қатарына қосу болып табылады. 
2018 жылдың 8 қарашасында Қарағанды мемлекеттік техникалық университетінде ақын, 
қоғам қайраткері, «Невада-Семей» халықаралық антиядролық қозғалысының президенті Олжас 
Сүлейменовтың қатысуымен «Әлем эстафетасы - жастарға!» атты халықаралық жастар 
антиядролық онлайн-форумы болып өтті. 
Әл-Фараби атындағы Қазақ ұлттық университетінде «Жас эколог» экологиялық үйірмесі 
жұмыс істейді. Үйірменің негізгі мақсаты студенттерді қазіргі заманғы экологиялық 
проблемалармен таныстыру. «Жас эколог» үйірмесінің қызметі келесі тақырыптар бойынша 

148 
жүзеге асырылады: «Алматы қаласы мен Іле-Алатау ұлттық паркінің экологиялық жағдайын 
зерттеу», «Аралдың қазіргі жағдайы және оны жақсарту жолдары», «Каспий аймағының 
экологиялық мәселелері және оларды шешу жолдары» және т. б. 
ЖОО заң факультетінде экология және қоршаған ортаны қорғау саласындағы заманауи 
ғылыми тақырыптарды зерттеу бойынша «Экологиялық құқық» ғылыми студенттік клубы 
құрылды. 
Халықаралық гуманитарлық-техникалық университетінде (Шымкент қаласы) «Химия, 
биология және экология» кафедрасының базасында «Жас эколог» үйірмесі жұмыс істейді. 
Үйірме мүшелері әр түрлі экологиялық акциялар өткізеді: аудан, қала аумағындағы сенбіліктер, 
жасыл желектерді отырғызу және т. б.
Халық шаруашылығы университетінде PINE және Student Research Club студенттік 
экологиялық клубы жұмыс істейді, олар қазіргі қоғам алдында тұрған экологиялық тұлғаны 
тәрбиелеу арқылы экологиялық мәдениетті көтеру мәселелерін шешу және қатысу мақсатында 
құрылған. 
2018 жылы ҚР Білім және ғылым министрлігі Қазақстанның негізгі жетекші жоғары оқу 
орындарында көміртегі ізін анықтау бойынша жұмыс жүргізді. Әл-Фараби атындағы ҚазҰУ 
Greenmetrics көміртекті ізін жасаудың Индонезиялық әдіснамасы бойынша зерттеу жүргізеді. 
IU GREEN METRICS бойынша көміртегі ізін есептеу http://carbonfootprint.org көрсетілген 
есептеу кезеңінің негізінде дайындалған (есеп жылына электр энергиясының жиынтық 
тұтынуымен және жылына көлік жүктемесімен байланысты).
Қоғамдық-маңызды бастамаларды дамыту қоры республиканың жалпы білім беретін 
мектептерінде бейнероликтерді көрсетумен іс-шаралар өткізді, сондай-ақ экологиялық тәрбие 
бойынша, оның ішінде білім алушыларда қоқысты бөлек жинау бойынша дағдыларды 
қалыптастыру бойынша іс-шаралар ұйымдастырылды. 
«Назарбаев Зияткерлік мектептері» ДБҰ БҰҰДЖ-мен бірлесіп, Нұр-Сұлтан қаласындағы 
«Жасыл болашаққа қадам» атты халықаралық конференция өткізді. Конференция экология 
мәселелеріне арналды, оған жалпы білім беру және Назарбаев Зияткерлік мектептерінің 200-ден 
астам экология, география, биология мұғалімдері қатысты. Осы конференцияда «Климаттың 
өзгеруі» тақырыбы бойынша оқушыларға арналған оқу-ойын материалдарының жиынтығы 
«Климаттық қобдиша» оқу ресурсы таныстырылды. Секциялық сабақтарда Қазақстанның білім 
беру мекемелерінде жасыл технологияларды қолдану арқылы жаһандық жылынуға белсенді 
түрде қарсы тұрудың отандық және халықаралық тәжірибесі талқыланды. Конференция 
аясында оқушылардың зерттеу және жобалау жұмыстарының көрмесі, «Water in Aul» балалар 
және жастардың экологиялық жобалары байқауының және Назарбаев Зияткерлік мектептерінің 
аймақтық конкурстарының жеңімпаздары ұйымдастырылды.
2018 жылдың 1 қыркүйегінен бастап орта білім беру ұйымдарында экосеминарлар өткізу 
басталды. Осы мақсатта жалпы білім беретін мектептердің 2 - 4 сынып оқушылары үшін 
«Қазақстан-2050» және «Samruk Kazyna» Қоғамдық қозғалысымен «Жасыл - демек ұқыпты» 
сынып сағатын өткізу бойынша оқу-әдістемелік құралдар әзірленді.
Сонымен қатар, облыстардың және Нұр-Сұлтан, Алматы қалаларының білім 
басқармалары колледждер базасында жасыл экономиканы дамыту бойынша жаңа білімді 
қалыптастыру, табиғатты сақтауға жастардың қызығушылығын арттыру, экономиканың түрлі 
салаларында инновациялық технологияларды енгізу және т. б. мақсатында «Жасыл экономика» 
бойынша студенттік клубтарды құру бойынша жұмыс жүргізуде. 
2019 жылдың шілдесінен бастап #Birge # TazaQazaqstan республикалық ауқымды 
экологиялық акциясы басталды. Оған бүкіл ел бойынша 300 мыңнан астам қазақстандық 
қатысты. 250 мың тоннадан астам қоқыс жиналды.
2019 жылы қазан айында республикалық экологиялық сағат өткізілді. 2,6 млн. астам 
оқушылардың қатысуымен 6166 мектеп қатысты. Сондай-ақ 60 мыңнан астам ата-ана, 10 мың 
Қамқоршылық кеңес мүшелері, барлық деңгейдегі әкімдер, мемлекеттік органдардың 
басшылары қатысты. Іс-шара Дүниежүзілік мекендейтін жерлерді қорғау күніне-Жер 
ғаламшары фаунасының тіршілік ету ортасын сақтау мәселесіне адамзаттың назарын аударуға 
арналған халықаралық мерекеге орайластырылды. Табиғатқа, туған өлкеге ұқыпты қарау, 

149 
табиғи ресурстарды сақтау, өсімдіктер мен жануарлар әлемін, су ресурстарын сақтау, салауатты 
экодағдыларды дамыту: экодемалыс, қатты тұрмыстық қалдықтарды бөлек жинау, дұрыс 
тамақтану және т. б. мәселелерді талқылау арқылы мектеп оқушыларымен диалог жүргізу – 
экосағатқа негіз болды.
Өскелең ұрпақтың назарын экологиялық өзекті проблемаларға аудару, саналы мінез-
құлықты дәріптеу және балалар мен жастардың табиғатты тиімді пайдалану дағдыларын 
қалыптастыру мақсатында "Менің планетам", "Қалдықтардың екінші өмірі", "Ғаламшарды бірге 
сақтаймыз", "Қалдықтармен бірге", "Сиқырлы орман", "Әлем глобусы", "Экокөшбасшы", 
"Туған жеріңді таны" атты конкурстар өткізілді.
Сонымен қатар, экологиялық сағат аясында білім беру ұйымдарының аумақтарын 
көгалдандыру және абаттандыру бойынша сенбіліктер, волонтерлік қозғалыс, табиғи 
аймақтарды қоқыстан тазарту, флешмобтар өткізілді. Сол күні мектеп аумағында 120 мыңнан 
астам ағаш отырғызылды.
Сондай-ақ Қазақстанда іске асырылып жатқан іс жүзінде барлық халықаралық жобалар 
шеңберінде халықты оқыту және ақпараттандыру бойынша компоненттер бар, оқу 
материалдары мен бағдарламалары әзірленеді, түрлі оқыту семинарлары, дөңгелек үстелдер 
мен конференциялар өткізіледі. Мысалы, ГЭФ-БҰҰДБ жобасы шеңберінде-Қазақстан Үкіметі 
«Қорғалатын аумақтардың ішінде және айналасында биоалуантүрлілікпен үйлесімді өмір сүру 
көздерін жылжыту арқылы шөлді экожүйелерде қорғалатын аумақтар жүйесінің тұрақтылығын 
арттыру» (Шөлді жоба) білім беру жүйесінде мектептер деңгейінен университеттерге дейін 
пайдалану үшін бірқатар оқу материалдары мен бағдарламалары әзірленді. Атап айтқанда, екі 
агротехникалық ұлттық университет негізінде «ЕҚТА басқармасы» мамандығы бойынша жыл 
сайын 16 маман даярлайтын кешенді магистрлік бағдарлама енгізілді. Ол үшін ұлттық 
деңгейде 5 бағыт бойынша үлгілік оқу модульдері дайындалды және бекітілді: ғылыми 
зерттеулер мен мониторинг; табиғи объектілерді қорғау; экотуризм және экотуризм; ЕҚТА 
менеджменті; қаржы және әкімшілік ресурстарды басқару. 
Шөл жобасының 3 жобалық аумағында (Іле-Балқаш, Арал-Сырдария және Үстірт) және 
Нұр-Сұлтан қаласында 4 пилоттық мектеп базасында Қазақстанның шөл өңірлерінің 
биоәртүрлілігі туралы қосымша білім алуға бағытталған 6, 7, 8 сыныптар үшін қосымша 
экологиялық білім беру бағдарламасы енгізілді. Қазақ және орыс тілдерінде орта мектеп 
мұғалімдеріне арналған оқу-әдістемелік құрал әзірленді және баспаға шығарылды. 
Республиканың 3 өңірінен және Нұр-Сұлтан қаласынан 128 жаратылыстану пәні мұғалімі өз 
мектептерінде осы оқу курсын енгізу бойынша оқыту семинарына қатысты.
БИОФИН жобасы аясында жұртшылық пен мүдделі тараптарды кеңінен ақпараттандыру 
мақсатында Қазақстанда биоалуантүрлілікті қаржыландыру мәселелерін ашатын орыс және 
ағылшын тілдерінде бейнефильмдер жасалды, жарияланымдық материалдар әзірленді және 
шығарылды.
112
Жобаның нәтижелері ауқымды жұртшылық пен мүдделі тараптарға қорытынды 
семинар шеңберінде ұсынылған және 50-ден астам адам ресурстарды жұмылдыру жоспары 
туралы кең ақпарат алды. Сондай-ақ, жаңа экономикалық тетіктер мен ресурстарды жұмылдыру 
туралы ақпарат, биоалуантүрлілікті қаржыландыру мәселелері «жасыл кафе» аясында БАҚ-
тарда көрсетілген. Осы іс-шара арқылы экожүйелер мен биоалуантүрлілікті тұрақты пайдалану 
мәселелерінде журналистердің білімі мен әлеуеті артады.
«Жаһандық экологиялық келісімдер шеңберінде шешімдер қабылдауды жақсарту және 
міндеттемелерді орындауды басқару үшін бағалаудың экономикалық тетіктері» жобасы 
шеңберінде 2014 - 2017 жылдары экожүйелік қызметтерді экономикалық бағалаудың 8 (сегіз) 
әдістемесі бойынша интерактивті қосымшаларымен оқу модулі 2018 жылдан бастап Экономика 
және табиғатты пайдалану мамандықтарының магистрант-студенттерінің оқу бағдарламасына 
енгізу үшін екі жоғары оқу орны әзірлеп, қабылдады.
113
Бұл модуль «Іле-Балкаш» табиғи 
112
"Биоалуантүрлілікті басқаруға (БИОФИН) инвестицияларды ұлғайту үшін трансформациялық саясат 
пен қаржылық тетіктерді құру" жобасын іске асыру барысы туралы есеп. ҚР БҰҰДБ. 2017 ж. 
113
"Жаһандық экологиялық келісімдер шеңберінде шешімдер қабылдау мен міндеттемелерді орындауды 
басқаруды жақсарту үшін бағалаудың экономикалық тетіктері" жобасын іске асыру туралы қорытынды 
есеп (СВ2). ҚР БҰҰДБ. 2017. 

150 
резерватының экожүйелік қызметтерін экономикалық бағалау нәтижелері бойынша әзірленді. 
Модуль оқыту тренингінің барысында сыналды және экожүйелік қызметтерді бағалау әдістері 
бойынша жаңа білімді Қазақстанның жоғары оқу орындары мен ғылыми-зерттеу 
институттарының 20-дан астам өкілдері алды. Жоба нәтижелері «жасыл кафе» аясында БАҚ-та 
ұсынылды және шешім қабылдауда биоресурстарды экономикалық бағалау мәселелері 
талқыланды. Осы іс-шара арқылы экожүйелер мен биоалуантүрлілікті тұрақты пайдалану 
мәселелерінде журналистердің білімі мен әлеуеті артты. Жалпы, жобаны іске асыру кезеңінде 
ғылыми-зерттеу ұйымдарының, мемлекеттік органдар мен жеке сектордың 700-ден астам өкілі 
жаңа білім алып, экожүйелік қызметтерді экономикалық бағалау бойынша семинарлар мен 
тренингтердің негізінде өз әлеуетін арттырды.
2017 жылдан бастап ақпараттық–имидждік және медиалық кеңістіктегі барлық 
мемлекеттік құрылымдар қызметінің толық арақатынасын қамтамасыз ететін медиа – 
жоспарлаудың жаңа жүйесіне көшу жүзеге асырылды. Осы мақсатта барлық орталық 
мемлекеттік органдардың ұсыныстары негізінде 2017 жылға арналған «Қуатты Қазақстан» 
бірыңғай республикалық медиа-жоспары құрылды, оған медиалық жұмыстың негізгі 
бағыттары кіреді. Аталған жоспар 2017 жылғы 21 ақпанда Үкімет отырысында мақұлданды.
Мемлекеттік ақпараттық стратегия, Медиа жоспар, құндылық картасы, ақпараттық-
түсіндіру жұмысы шеңберінде еліміздің жетекші БАҚ-тарында және әлеуметтік желілерде 
сұМАБт, баспасөз турлары, еліміздің жетекші телеарналарында телебағдарламалар арқылы 
ақпараттық хабарламалар арқылы жүргізіледі. 
Жалпы, 2017 жылы БАҚ-та «Жасыл экономика» бойынша 5593 материал жарияланды, 
оның ішінде: республикалық және өңірлік телеарналарда 2930 сюжет жарыққа шықты, 
республикалық баспа БАҚ-та 972 материал, өңірлік БАҚ-та 1022 материал жарияланды, 
интернет-ресурстарда 669 жарияланым орналастырылды.
Атап айтқанда, «жасыл экономикаға» көшу бойынша «Хабар», «Хабар24», «Qazaqstan» 
республикалық телеарналарында «Жасыл экономика», «Зеленая экономика», «По сути», 
«Негізінде», «Технология будущего», «Арнайы жоба», «Басты тақырып», «ЕХРО life» және т. 
б. жаңалықтар мен сюжеттер шығарылды.
Сондай-ақ, «Қазақстан-Көкшетау», «Қазақстан-Орал», «Қазақстан-Тараз», «Қазақстан-
Атырау», «Қазақстан-Өскемен» телеарналарының эфирлерінде «Өзекті әңгіме», «Кеңдерек», 
«Қуатты шығыс», «Әлеумет», «Экономикалық баспасөз Дайджест», «Прямое включение», 
«Честно говоря»,» Модернизация Казахстана» жаңалықтар сюжеттері мен бағдарламаларында 
шықты.
«Литер», «Егемен Қазақстан», «Казахстанская правда», «Айқын», «Комсомольская 
правда Казахстана» республикалық газеттерінде «жасыл экономикаға» көшуге байланысты 
келесі материалдардың шығуы ұйымдастырылды: «Тезектің қызығын пеллеттің жылыуы 
алмастыра ма?», «Приверженность казахстанцев к «зеленой» экономике», «На острые мысли 
– новая энергетика», «Жаһанды жайлаған жасыл технология», «В поисках чистой энергии» 
және т. б. 
Бұл тақырып «Знамя труда», «Оңтүстік Қазақстан», «Дидар», «Арқа ақшамы», «Ақ 
жайық», «Ақмешіт апталығы», «Алматы ақшамы», «Вечерний Алматы» және т. б. өңірлік 
газеттерінде жарияланды.
Сонымен қатар, «жасыл экономикаға» көшу бойынша baq.kz, informburo.kz, inform.kz, 
bnews.kz, tengrinews.kz интернет-ресурстарында материалдар жарияланды.
Биоалуантүрлілікті сақтау жөніндегі ақпараттық ағынның тұрақты өсуі өте маңызды. 
ЕҚТА-ның көпшілігінде табиғат мұражайлары құрылды, орман шаруашылығының мемлекеттік 
мекемелері мен табиғат қорғау мекемелерінде жыл сайын табиғат қорғау акцияларын 
ұйымдастырып, өткізетін мектеп орманшылығы жұмыс істейді: «Саябақтар шеруі», «Жасыл 
жапырақ», «Бүкілқазақстандық ағаш отырғызу күні», «Жер күні», «Өз ағашыңды отыр», 
«Жасыл Қазақстан» және т.б. Биоалуантүрлілікті сақтау мәселелері бойынша ондаған фильмдер 
түсіріліп, олар телеарналардың экрандарында көрсетілуде.
Сондай-ақ Қазақстанда іске асырылып жатқан іс жүзінде барлық халықаралық жобалар 
шеңберінде халықты оқыту және ақпараттандыру бойынша компоненттер бар, түрлі оқыту 

151 
семинарлары, дөңгелек үстелдер мен конференциялар өткізіледі.

жүктеу/скачать 4,19 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: