Қазақстан Республикасының Президенті Қасым-Жомарт Кемелұлы Тоқаевтың 021 жылы қаңтарда жарияланған «Тәуелсіздік бәрінен қымбат»
жүктеу/скачать 1,32 Mb. Pdf көрінісі
|
| (Әңгіме)
мәзіріне бас-аяғы жиырма екі адам ж и н а л ы п т ы . К з ж ү г і р т і п , и е г і н бүлкілдетіп, біртіндеп санап шықты. Тойға ешкім де кешікпеді, бұлардың салтында үкімет басы болса да ешкімді күтпейді екен. «Адамнан адамның артықшылығы жоқ» деген қағида қаққан шегедей іске асып, той мен жиылыс уақтылы басталып, уақтылы тарайтын к рінеді. Осыны к ріп тұрып Таңсықбайдың ызасы келді, ішінен белгісіз біреуді боқтап та алды. «Біздің тойларда «елден бұрын бару ұят қой» деген жаман әдет бар. Сосын құданың құдасы келмесе той басталмайды, әкеңнің...» деп, тағы да іштегі шалаға тамызық тигізді. Той талтүсте басталды. Дастар- қанның т ріне отырды. 3зін к рген кезде келген қонақтардың еркегі де, ұрғашысы да қолын к кірегіне қ о й ы п , б а с ы н и і п , с ә л е м б е р д і . «Сыйлағандарыңа рақмет?» деді іштей к ңілі босап. – «Қызылтаңнан» шеткері шыққанда к ресіңдер Таңсықбайдың кім екенін» деген бір зуыл шеке тұсында зың ете қалды. Айдалада, біреудің От- анында к рген құрметіне зін бақытты сезініп, «осының бәрі Ертуғанның арқасы ғой» деп баласының болғанына мың мәрте тәуба айтты. Қасында отырған Ертуғанның күйеу жолдасы жап-жалпақ тәрелкеге аппақ күріш ботқасын салып берді. Дәмін татып еді, тұз салмапты. – Мынаған тұз салуды ұмытып кетіпті ғой, – деді әрі күйеу жолдас, әрі жапонша ағып тұрған аудармашы Сейілханға. – К ке, бұлар тамаққа тұз сал- майды, әркім зі сап жейді, – деп тұз толтырылған ағаш тостағанды алдына қарай ысырды. – Қор болған қайран күріш-ай, – деп күбір еткенде құдасы Тәкеши з тілінде бірдеме деп қалды. Аудармашы бала апалақтап сасып қап: – Бәрі дұрыс, сэр Тәкеши, – деп жуып-шәйді. Қонақтар қысқа-қысқа с йлеп, орындарынан тұрып, иіліп кетіп бара жатты. «Бұлар қайда барады?» деп еді, «Жұмыстарына барады» деді күйеу жолдас Сейілхан. «Біздің ауылдағылар б і р і н і ң а й т қ а н ы н б і р і қ а й т а л а п , әрқайсысы жеті атасын түгендеп, бір сағат с йлеп тұрып алар еді. Қарашы, түк болмағандай жұмыстарына кетіп бара жатыр» деп тағы да сүйсінді. Жол ұрып шаршап келсе де, әпсәтте дема- лып, к збен к рген тіршілік нышанына к ңілі сергіп қалды. Құда Тәкеши биік орындыққа отырып, біздің қобызға ұқсас бір ішек аспаппен әуен тарт- ты. Сосын жұбайы екеуі қосылып, ә л г і д у д а р б а с А л л а П у г а ч е в а н ы ң дүниежүзін шарлап кеткен әні «Мил- лион алых роздың» жапонша аударма- – Ж н екен, – деп іші жылып қоя берді. – Бірақ ертең с з боп жүрмесін, – деп ауылдың мәнеріне салды. Құдасын отбасын к руге шақырып қайтты. Қыздары үйден шығарда ешкім к зіне жас алмады, қыз да сыңсу айтпа- ды. Бәрі орындалуға тиісті нәрсе сияқты рет-ретімен тіп жатты. «Қандай тастан жаралған адамдар» деп ішіне қатал ой түйді. Үйден шығарда там т бесінде үшінші қабат боп жайқалып тұрған сап-сары күрішке к зі түсіп кетті де, баласына сыбырлап сұрау салды. – Там т бесіне шығып к рсем қайтеді? Перзенті «буынсыз жерге пышақ ұрма» дегендей қабағын кіржитті. – Бұлар орақ салғанша там т бесін б тен аяққа бастырмайды. Орақты да барабан ұрып, дабыл қағып тұрып са- лады. Ол күні ешкім де аузына арам ас алмайды, «сакэ» ішпейді. – Бізде де орақ салғанда Қыз Жібек боп киінген қыздар атызда тұрып ән салып, би билейді ғой. Бірақ комбаиншыларға жүз грамм бермесең моторын оталдырмай бәлсініп тұрып алады. «Дәстүрдің озығы бар, тозығы бар» деп Таңсықбай райынан қайтты. « Б і з « С ы р с ұ л у ы » д е п а т қ о й ғ а н күрішімізді неге осылай т бемізге к термейміз?» деген қытымыр ой да жан-дүниесін жалап тті. «Тілдің аты – тіл ғой. Тіл білсем саңқылдап с йлеп, қисайтып қыңыр с з айтып тұрар едім» деп, келін алып қайтқан Таңсықбай б тен жерден әйтеуір бір кемістік іздеп, з к кірегін зі шимайлап елге аттанды. *** Таңсықбай құдалықтан келген бетте тоқал тамның т бесін жабуға кірісіп кетті. Сары қамыстың үстіне шелек-шелек тышқақ лай құйып, үстін сабан лаймен к мкерді. Ел еңсесін к теріп, тойына бастаған кезде «Қызылтаңдағылар» да шипрлы там соғып, бойлары биіктей бастаған. Бес қыз, бір ұл сіріп, оқытып-шоқытып, қатардан қалмаған қарапайым кол- хозшы Таңсықбай қолға қондырған жалғыз ұл оқуды бітіріп, бір шаруаның б а с ы н ұ с т а с а б и і к ү й с о ғ а р м ы н деп әркез армандап қоятын. «Там соққанның тамтығы қалмас» деген с зден де сескенетін. С йтіп жүріп, жер түбіндегі құдаларын қарашаның басында үй к рсетуге шақырып келді. «Олар сағатына сағат, мин тіне мин т санап кешікпей жүреді, кешікпеуді адамды силау деп бағалайды. Сон- да қаз-қатар тізілген ақ шағаладай шипрлы үйлердің арасында біздің т о қ а л т а м н ы ң т б е с і қ ұ д а м н ы ң к ңіліне біртүрлі к рінер, е т бесіне еккен күрішім жоқ» деп қазақы к ңілі одан бетер құлазыды. Ертуғанның жол- дастары арқылы потребсоюздан жүз фотоаппарат, тойға келгендердің бәрін шырт-шырт еткізіп суретке түсіріп жүр. Қатыны мен еркегі басын түйістіріп, қайнысы мен жеңгесі иық түйістіріп, жуан сандарын жалатып отырып әбден жансыз бейнеге айналды. Құдағи бір сәт оңаша кетіп, әпсәтте сурет шығарып әкеп қолдарына ұстатты. «Бұның ақшасы да удай шығар» деп біреу айтып қап еді, ошаққа сексеуіл сап жатқан бәденді келіншек: «Ақшаң тасып бара жатса бәрімізге т лей сал» деп әлгінің жағын қарыстырды. «Жан- сыз бейне, қалмасын жерде» деп, бәрі де суретті ұшынан ұстап тұрып қайта- қайта қарады. Той қыз-қыз қайнап жатқанда бір қартаңдау кісі: «Баяғыда, 45-ші жылы, біздің «Жапон базды» соққан тұтқын жапондардың зі ғой мынау, жақындары емес пе екен, сұраңдаршы» дегесін үлкен кісінің с зін жерге тастай алмай Ертуғанның досы сұрап еді, құдадан бәлеге қалды. – Біз олармен жақын туыс болма- сақ та бір ұлттың кілдеріміз деп есептейміз. Қайтсек те сол жерді к руі- міз керек. Оның тарихи мәнін білуіміз керек. Бізді сол жерге апарыңыздар, – деп қиылып тұрып алды. – Ол жерге баратын жол жоқ. «Жапон баз» атамзаманда бұзылып, кірпішін талап алып кеткен, – деп әңгіме қозғаған кісі әрең құтылды. – Бізге, ең болмаса, сол жердің суретін түсіріп жіберіңіздер. Соғыста із-түссіз кеткен тұтқындардың қолы тиген жер ғой, – деп құда к зіне жас алды. – Құдаңның к ңілі бос екен. Қан тартып тұр ғой. Біз үш атадан қосылған ағайынмен араласпаймыз, – деп әңгіме бастаған әлгі кісі зін мысалға алып, к пшіліктің г й-г йінен сытылып кетті. Құдаға ішкізу бір мәртебе болды. – Мен ішкілікке құмар емеспін. Оның үстіне шет жерде ішпеймін. 3 з і м і з д і ң ш а р а п т а н ғ а н а б і р р е т ұрттайын, – деп зі қоржынбасы ғып әкеп, дастарқанның к ркі боп тұрған қос қортық б телке «сакэнің» біреуін ашқызды. жіберсем, пар ете қалады, – деп жігіт дарылдай күлгенде құда селк етіп, «сакэден» жұтып-жұтып жіберді. Аудармашы бала с здің кәдеге асар жерлерін аузы-аузына жұқпай тәржімалап тұр. – 3з арағын зі тауысатын болды ғой, – деді біреу к зі тоймай, к ңілі толмай қарап. – Енді мынадан, – деп озат механи- затор м лт-м лт еткен қырлы стаканды қолына ұстатты. – Тәке, түбіне дейін, – деп сыңғыр еткізіп соғыстырды да, зі ағызып-тамызып тартып жіберді. Құда екі ұрттап, з тілінде екі ауыз с з айтты. – Мынау не деді? – «3мір қандай ащы еді» деді ғой, – Ертуғанның досы табанда тәржімалап берді. Содан кейін де құда екі жұтым ақ арақты тыржиып тұрып тамақтан ткізді. Қысық к здері кіртиіп, оң алақанын жүрек тұсына қойды. 3з тілінде с йлеп, жұдырықтай басын кегжең-кегжең еткізді. – Мынау не деп отыр? – деді меха- низатор мәнеріне салып. – Мен жүдә қатты мас болып тұрмын. Бәріне ризамын, дейді. – Адам емес екен ғой, – деп озат механизатор алға түсіп кетті. – Екі ұрттап мас боп қалған екен де. Қ ұ д а т е р е з е д е н л а п ы л д а п о т жанған ошақ басына қарады. Жұбайы кішкенай балдарды тізіп қойып, шырт- шырт еткізіп суретке түсіріп жүр екен. Құда Тәкеши сыртқа шығып, есік алдын к лбеп жатқан кең далаға к з салды. Келгелі сұрағысы кеп еді, бірақ иба сақтап, зін- зі тежей берген. Аудармашы бала да алдын кесіп тпей аузын бағып тұр. – Мына жердің бәрі зіңіздікі ме? – Иә, – деді Таңсықбай. – Неге бос жатыр? – Биыл егіс еге алмадық. Мұрша болмады. Қайта құру да қолбайлау болды. Құда құдаға бақырая қарады да, шипрмен т ртбұрыштап т ңкеріле жабылған там т бесіне к з салды. Қабырғасы к не үйдің шатыры жап- жаңа. Кейін істелген тірлік екені – Қазір жеп к ресіз. Бұлардың негізгі тамағы – күріш, – деп баласы аузы-аузына жұқпай тұр. – Ұқсас екен де, – деп құптай бер- генде, болашақ келін қастарына кеп иіліп, шайға шақырды. Құда түсу рәсімі мен қыз ұзату береміз? деп еді, баласы бірден тыйып тастады. – К ке, к ңіліңді берсең болды. Елге барғасын шапан жауып, б рік кигізесің. Бергеніңді бәрібір алмайды. жаңылмайды. «Құдаң к рген деп бұл к рініске де біреу бағас Құдағи да желпініп отырып, сына пысқырына қарауды бі қарапайымның зі екен. Қ жүктеу/скачать 1,32 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|