ҚазаҚстан Республикасының тәуелсіздігіне 25 жыл
Қалтаға түсу Қылмысымен күРесудің тактикалыҚ еРекшеліктеРі
жүктеу/скачать 8,11 Mb. Pdf көрінісі
|
Қалтаға түсу Қылмысымен күРесудің тактикалыҚ еРекшеліктеРі Караулов К.А., ҚР ІІМ Ш. Қабылбаев атындағы Қостанай академиясының ЖІҚ кафедрасы бастығының орынбасары, полиция полковнигі Статистикалық деректер бойынша, азаматтардың жеке мүлігін ұрлау қылмыстарының ішінде қалтаға түсу қылмыстарының үлесі 2-3 пайыздан аспайды. Бірақ бұл қылмыстың тіркелген саны іс жүзінде жасалған санымен сәйкес келмейді, өйткені қылмыстың аталған түрі өте жоғары латенттік сипатымен ережеленеді. Мәселен, тоналған азаматтар ұрлықшылардың іс- әрекеттерін байқамайды, қалталарындағы ақшалары мен құжаттарын таба алмаған жағдайда, бір жерде түсіріп алған екенмін деп ойлап, полицияға шағым жасамайды. Шағым берген жағдайда да жәбірленушілер болған қалтаға түсу қылмысының уақытын, орнын, басқа да мән-жайларды, сезікті тұлғалардың белгілерін нақты көрсете алмайды. Нәтижесінде аталған істерді қарап, тексеруші қызметкер ұрлықтың болмағанына күмәнданып, қылмыстық іс қозғаудан бас тартады [1]. Сонымен, қалтаға түсу қылмыстары қылмыскерді іс үстінде ұстаған кезде ғана тіркеледі. Қалтаға түсу қылмыстық үшін қылмыстық жауапкершілікке тартылған тұлғалардың құрамын зерделеу нәтіжесінде, басқа қылмыстармен салыстырғанда, арнайы рецидивтің (қылмысты қайталаудың) үлесі жоғары екендігі байқалады. Аталған аспектіні ескере отырып, қалтаға түсу қылмысына қарсы күресті жандандыру керектігі туындайды. Бірақ қазіргі таңда жергілікті жерлерде қолданылатын шаралардың тиімділігі төмен. Осындай жағдайдың бір себебі – полиция қызметкерлерінің қалта тонаушыларды ұстау және әшкерелеудің тактикасы мен әдістемесін жеткілікті түрде меңгермейтіндіктері. Қалтаға түсу қылмысымен күресудің ең тиімдісі-кінәлілерді мамандандырылған жедел топтардың күшімен айқындау және қылмыс үстінде ұстау. Қалтаға түсу қылмысына қарсы күресу бойынша мамандандырылған жедел топ қызметкерлері өз жұмыстарында жеке тінтуді (жедел есептерден және құқық қорғау органдарымен жасырын қызмет жасайтын тұлғалардан алынған 2 ақпаратты пайдалана отырып) кең қолданады [2]. Аталған жұмыстың табыстылығы қызметкердің ұрлықшыны айқындау, уақытында оның қылмыстық ниеттерін анықтап, оны қылмыс үстінде ұстауға шара қолдана алу шеберлігіне байланысты. Ал, ол үшін қылмыскердің әдеттерін, психологиясын жақсы білу қажет. Қалтаға түсу қылмыстық әрекеттері оның тәртібін анықтайтын бірқатар объективтік және субъективтік жағдайларға байланысты. Ең алдымен ұрлықшы өзінің қылмысқа бара жатқанын және ұсталуы мүмкін екендігін түсінеді. Бұл оның негізгі психикалық қасиеттерінің (қабылдау, еске сақтау, ойлау, сезім, ерік) белсенділігінің күшеюін тудырады. Сонымен бірге, ұрлықшы психикасының шиеленісуі оның назарының, ойлары мен сезімдерінің нақты қылмыстық мақсаттың аумағында шоғырлануымен сипатталады. Қылмыскер өзінің сезімдерін жасыруға тырысса да, сырттай бақылаушы көзге оның тәртібінен көрініп тұрады. Қалтаға түсудің амалдары әр түрлі болатынын полиция қызметкеріне білу өте маңызды. Олардың кейбіреулері қасында тұрған адамдарға мән бермей, алыстан жақындап келе жатқан адамдарды бақылауға тырысады. Кейбіреулері, керісінше қасында тұрған адамдарға сақ болады. Кейбір ұрлықшылар қылмысқа шыққан кезінде мақсатынан басқа ештеңені ойламайтындығы соншалықты, абайлықты ұмытып, қасындағыларға мүлде назар аудармайды. Осының бәрін ұрлықшыны қылмыс үстінде қай кезде ұстау керек мәселесін шешкенде ескеру қажет, себебі қалтаға түсу қылмысының процесі бірнеше секунд ішінде ғана жасалады. Жасырыну қажеттілігі қалтаға түсуші үшін үнемі жинақы және ұстамды болуды қалыптастырады. Бұл жағдай оған айналадағы жағдайды белсенді түрде зерделеп, сараптауға, тоналатын адамды таңдауға және жасырын түрде әр түрлі қылықтар мен айлаларды қолдануға мүмкіншілік береді. Бірақ оның тәртібі бақылау жүргізетін тәжірибелі жедел қызметкердің назарынан тыс қалмайды. Жағдаят өзгере қалса, қалтаға түсушіде айтарлықтай әр түрлі психикалық жағдайлар туындайды. Егер жағдай қылмыс жасау үшін қолайсыз болса, ұрлықшы өзін-өзі сенімді, батыл ұстайды, мақсатына жету сезімі пайда болады. Жағдай, керісінше, қолайсыз болған кезде, қылмыскердің жеке басының ерекшеліктері мен тәжірибесіне байланысты қатты қозушылық жағдайына немесе, керісінше, депрессияға 348 ЖІҚ-нің құқықтық негізін құруда әділ соттылықтың қағидаларын мықтылауын қамтамасыз ететін Конституцияның нормалары ықпалын тигізеді. Заңсыз әдіспен алынған мәліметтер заңды күші жойылған болып табылады (77-б. 9-т.). ЖІҚ жетілдіретін қызметкерлердің объектілігі конституциялық нормада көрсетілгендей, қоғамдық немесе саяси партияларды ұйымдастырып, қатысуына тыйым салынады (23-б. 2-т.). Әділ сот – бұл қаралып жатқан дауға шын құқықтық шешімін шығару болып табылады. Бұл арнайы процессуалдық әдістерді қолдану барысында сот отырысында адамның құқығын сақталуын қаматамасыз етуге кепіл болады және қаралып жатқан істе орын алған жағдайдың шын мәнін ашу үшін қажет (285-б. 15-т.). Талдау нәтижесі бойынша бірқатар конституциялық нормалардың заңдылық күші және ЖІҚ жүргізу процесіне тікелей қатысы бар жағдайлар белгілі түрде маңызды болып табылады. Басқалары өзінде «консультативтік сипатта» болады, сонымен қатар олар ЖІҚ құқықтық негізіне қатысты тең жағдайда болады, бірақ оның барлығы ерекше мінезін көрсетіп тұрады. Барлық қарастырылған конституциялық жағдайлардың және де Конституциямен реттелген азамат пен адамның құқықтық мәртебесінің негізгі бөлімі көрсететін мәліметтердің әрқайсысы үлкен саяси және заңдылық мағынасына ие. Конституциялық нормалар тек құқық пен бостандықты ғана қамтамасыз етіп қоймай, соның ішінде конституциялық бастамалардың анықталған шектеулерін көздейді. Конституциялық норманы іске асыру, ЖІҚ құқықтық негізінің басты құрылымының бірі болып ары қарай осыған сәйкес НҚА-да бекітіліп, ол ЖІҚ-не қатысты құқықтық реттеу және органдардың қызметін ұйымдастырады. Осыған орай, біздің көзқарасымыз бойынша, Конституцияның құқықтық нормалары және ЖІҚ-ін жүргізу процесінде қалыптасатын қоғамдық қарым-қатынастар егжей-тегжей реттелмейді. ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ 1. Конституция Республики Казахстан: Комментарий / под ред. Г. Сапаргалиева. - Алматы: Жеті Жарғы, 1998. – 430 с. 2. Сагиндыкова А.Н. Конституционное право Республики Казахстан: курс лекций. – Алматы: Білім, 1999. – 336 с. 3. Амандыкова С.К. Конституционное право Республики Казахстан: учебное пособие для юридических факультетов. – Караганда, РИО «Болашак-Баспа», 1998. – 212 с. 4. Об оперативно-розыскной деятельности: Закон Республики Казахстан от 15.09.1994 г. №154-XIII. 5. Паташков С.В. Борьба с противоправной деятельностью осужденных отрицательной направленности в исправительных учреждениях: дис. ... канд. юрид. наук. – Алматы: Академия МВД РК, 2000. – 180 с. 6. Корневский Ю.В., Токарева М.Е. Использование результатов оперативно-розыскной деятельности в доказывании по уголовным делам: методическое пособие. - М.: ООО Издательство «Юрлитинформ», 2000. – 132 с. 7. Комментарий Федерального Закона РФ «Об оперативно-розыскной деятельности». – М.: Печатный двор. – С. 211. 8. Каймульдинов Е.Е. Принципы оперативно-розыскной деятельности (по материалам Республики Казахстан): дис. ... канд. юрид. наук. – М.: НИИ ФСИН, 2005. – С. 45 – 214 с. ТҮЙІН Мақалада жедел іздестіру қызметін жүзеге асыру барысында адам мен азаматтың құқықтары мен бостандықтарын қорғаудың конституциялық негіздерінің кейбір аспектілері қарастырылған. РЕЗЮМЕ В статье рассматриваются отдельные аспекты конституционных основ защиты прав и свобод человека и гражданина при осуществлении оперативно-розыскной деятельности. RESUME The article considers some aspects of the constitutional basis protection of human rights and freedoms by investigative activity. А.Б. исин 350 душар болады. Қатты қозу жағдайы полиция қызметкерін алдап, не де болса мақсатына жетуге тырысуынан көрінеді. Бұның дәлелі ретінде қалтаға түсушілер тобының әрекеттерін келтіруге болады. Мәселен, олар бір-біріне сеніп, көлік ішінде өздерін сенімді ұстайды, ешқандай ерекше сақтықсыз, ұрлық жасап, ұрланған затты топтан лезде жасырынып қалатын мүшесіне береді. Ал ұсталған жағдайда, сенімдіктері соншалық, тіпті өздерін тінтуді талап етеді. Депрессия сезімі, яғни көнілдің түсуі, сенімсіздікпен, абыржумен, жабырқаушылықпен сипатталады. Бұл сезімдер қылмыскерде өз әрекеттерін уақытша тоқтату, ұрлық жасаудан бас тарту ниеттерін туғызады. Мәселен, ұры, өзін біреу бақылап жүргенін сезіп қалған жағдайда, осындай қалыпқа түседі. Белгілі бір бүркемелеу бар ұры батыл әрі сенімді болады. Бірақ, қолданған қулық пен айлаларға қарамастан, сәтсіздікке ұшырау мүмкіншілігі сақталады, сондықтан қалта тонаушыны қорқыныш сезімі билейді, өзін-өзі сақтап қалу сезімі күшейеді. Қорқыныш сезімі әбігершілік қимылдарының жылдамдығы мен дөрекілігі, терлеп-тепшу, алақ-жұлақ ету, беті мен мойнының қызаруы және т.б. сияқты психикалық кернеуді туғызады. Тәжірибе көрсеткендей, бұл белгілер көзге айқын көрінеді, сондықтан оларды білу іздестіру топтарының қызметінде қылмыскерлерді әшкерелеуге өз көмегін тигізеді [3]. Адамның өз іс-әрекетін басқара алуы, сезімдерін білдіртпеу қабілеті жеткілікті дамығанына қарамастан, оның ішкі жағдайын қимылдарынан, бет-келбетінен, даусынан байқауға болады. Қалтаға түсуші ұрыны бақылай отырып, әсіресе, оның түрінен, қылмыскердің ниеттерін толық байқап, оны бақылау тактикасын және ұстау кезі мен әдісін дұрыс таңдап алуға болады. Бақылаудағы тұлғаның өзін-өзі ұстау мәнері, жүріс-тұрысы оны топ ішінен ерекшелендіреді және қылмыскер бүркемелеу әдісін қолданса да, ұрыны танып қалуға мүмкіншілік береді. Жедел уәкілге басқа сыртқы белгілер де аса маңызды. Қалтаға түсушіні бақылау барысында оның жүріс-тұрысының маңызы зор, себебі, одан қылмыскердің ниеттері мен істейтін әрекеттерін болжауға болады. Өзінің ниеттерін бүркемелеу үшін ұрылар жиі жаргон тілін қолданады. Жаргон тілін білу жедел уәкілге ұрыларды ұстау кезеңін анықтауға көмектеседі. Жоғарыда көрсетілгендерді қорытындылай келе, айта кететін жайт, қалта тонаушының психикалық жағдайын мен тәртібінің сырткы көріністерін айқындау оның болашақ ниеттері туралы қорытынды жасау үшін және оларды ескере отырып, ұрыны қылмыс үстінде ұстауда тиімді тактика таңдау үшін қажет. Қалтаға түсуші ұрының сыртқы көріністерінен психологиялық жағдайын сараптау барысында ол қажет әрекет жасайтын жағдайды да, оның жеке басының ерекшеліктерін де, сол ерешеліктерді білдіретін қимылдарының тұрақты түрлерін де ескерген жөн. Қылмыскердің психикалық жағдайы туралы қорытындылар не қоршаған ортаның жағдайы бойынша, не оның тәртібі бойынша жасалатынын ұмытпау керек. Жоғарыда айтылған жағдайлар қалтаға түсу қылмыстарына қарсы күрес жүргізетін жедел қызметкерлерге бірқатар әдістемелік нұсқаулар беруге негіз бола алады. Жеке тінту барысында: - ұрлықшының іс-әрекеттері мен психологиялық жағдайының сыртқы көріністерін ол әрекет жасайтын ортадан бөлек емес, соның негізінде бағалау керек; - қалтаға түсуші ұрыға тән іс-қимыл қасиеттерін, оның жеке басының ерекшеіктерін айқыңдап, ұғыну керек және олардағы жағдайға байланысты өзгерісті аңғару қажет; - тәртібінің қандай да болмасын өзгеруін қылмыс жасауға талпыныс деп қарап, бағалау керек. Алдына қойылған міндеттерді табысты орындау жедел уәкілдердің кәсіби біліктілігімен, барлаушылық дағдылары мен байқағыштық қасиетінің бар болумен тығыз байланысты. Қалтаға түсуші қылмыскерлерді айқындауда жеке тінтуді қолданатын қызметкердің байқағыштығы ұрлық жасау және оны ашу тәсілдерін білу негізінде ғана қалыптасады. Бұл қасиет әмірлік тәжірибе арқылы, кәсіби қызметте күнделікті жаттығу арқылы жетілдіріледі. Ең алдымен, жылдамдықты және нақты қабылдау қабілетін жаттықтыру қажет. Қабылдаудың көлемі мен сапасын дамытып, жетілдіру мақсатымен жаттығуларды қызметтік дайындық сабақтары барысында жүргізуге болады. Бірінші жағдайда қызметкерге қарап, есте сақтап, артынан дәл сипаттап беру үшін белгілі бір мөлшерде объектілер (заттар, тұлғалар) көрсетіледі. Бұл - қабылдау қабілетін мөлшерлік жағынан жаттықтыру. Екінші жағдайда жедел қызметкердің алдына көрсетілген объектілерге тән белгілер мен олардың айырмашылықтарын байқау міндеті қойылады. Бұл - қабылдау қабілетінің к.А. караулов 351 нақтылығын, атап айтқанда, нақты шындық бейнелерінің объективті көрінісін қабылдауды дамытатын сапалық жаттығу. Қабылдаудың нақтылығы мен сапасын бағалағанда, объектілердің көлемін, мөлшерін және қабылдау уақытын да ескерту керектігі сөзсіз [4]. Жедел қызметкердің байқағыштығын дамытуда объектіні ауызша сипат арқылы табуды жаттықтырудың манызы зор. Аталған жаттығулар ауызша бейнені үнемі бақылау объектісінің нақты бейнесімен салыстыруды талап етеді. Сонымен қатар, объектінің бейнесі оның сипатын ауызша қалай салыстырылатынына да назар аударған жөн. Аталған жаттығулар адамның есте сақтау қабілетінің нақтылығын және аналитикалық қасиеттерін де дамытады. Жедел қызметкердің байқағыштығын дамытуда бақылау объектісінің қандай да болмасын өзгерістерін табу шеберлігін жаттықтыру бірінші орында тұр. Әдістеме жағынан аталған жаттығуларды бірнеше түрде өткізуге болады. Жедел қызметкерлерге келесі нұсқауларды ұсынуға болады: - шамалы байқалатын және көрінетін өзгерістерге жүйелі түрде тоқталып, объектінің көзге түсетін жалпы өзгерістерін табу дағдысын дамыту; - көзге түсетін маңызды емес өзгерістер негізінде объектінің маңызды белгілерінен өзгерістер табу қабілетін жаттықтыру; - бақылаудағы объектінің қандай да болмасын кішкене өзгерістерін табуға жаттықтыру. Аталған жаттығулардың барлығының жедел қызметкерге өте қажет қабілеттерді, атап айтқанда, адамның қабылдау қабілетінің көлемі мен нақтылығын, еске сақтау, ойлау қабілеттерін дамытуға тигізетін әсері мол. ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ 1. Горяинов К.К., Овчинский В.С., Шумилов А.Ю. Оперативно-розыскная деятельность: учебник. - М., 2002. 2. Гинзбург А.Я. Основы оперативно-розыскной деятельности: учебно-практическое пособие. - Алматы, 1998. 3. Чуфровский Ю.В. Психология оперативно-розыскной и следственной деятельности: учебное пособие. - М., 2006. 4. Паташков С.В., Чокин Ж.М., Каймульдинов Е.Е. Основы оперативно-розыскной деятельности: учебное пособие. - Алматы, 2002. ТҮЙІН Мақалада ІІО жедел бөлімдерінің қалтаға түсу ұрлықтарымен күрестің тәсілдік ерекшеліктеріне қатысты сұрақтар қарастырылады. Қалтаға түсу қылмысын жасаушы қылмыскердің жеке тұлғасының мінез-құлықтық және психологиялық бейнесі сипатталып, оларды ұстау және осы түрдегі қылмыстардың алдын алу бойынша жедел қызметтің әдіс-тәсілдеріне көңіл бөлінген. РЕЗЮМЕ В статье рассматриваются вопросы, касающиеся тактических особенностей борьбы с карманными кражами оперативных подразделении ОВД. А также психологический образ и особенности поведения лиц при совершении карманных краж и тактики предупреждения данного вида преступления. RESUME The article considers the questions of tactic peculiarities of combat against thefts, conducted by IAB's. Moreover, the psychological peculiarities of the behavior of persons during the committing of picpocketing and tactics of prevention of those crimes are in the articles. посРедничество в даче взятки как одно из коРРупционных пРеступлений Карл А.М., преподаватель кафедры ОРД Костанайской академии МВД РК им. Ш. Кабылбаева, магистр юридических наук, старший лейтенант полиции Современный этап развития казахстанского общества характеризуется глобальными переменами экономического, организационного и идеологического характера, системным реформированием государственного аппарата. В связи с этим становятся приоритетными 5 секция А.М. карл 350 душар болады. Қатты қозу жағдайы полиция қызметкерін алдап, не де болса мақсатына жетуге тырысуынан көрінеді. Бұның дәлелі ретінде қалтаға түсушілер тобының әрекеттерін келтіруге болады. Мәселен, олар бір-біріне сеніп, көлік ішінде өздерін сенімді ұстайды, ешқандай ерекше сақтықсыз, ұрлық жасап, ұрланған затты топтан лезде жасырынып қалатын мүшесіне береді. Ал ұсталған жағдайда, сенімдіктері соншалық, тіпті өздерін тінтуді талап етеді. Депрессия сезімі, яғни көнілдің түсуі, сенімсіздікпен, абыржумен, жабырқаушылықпен сипатталады. Бұл сезімдер қылмыскерде өз әрекеттерін уақытша тоқтату, ұрлық жасаудан бас тарту ниеттерін туғызады. Мәселен, ұры, өзін біреу бақылап жүргенін сезіп қалған жағдайда, осындай қалыпқа түседі. Белгілі бір бүркемелеу бар ұры батыл әрі сенімді болады. Бірақ, қолданған қулық пен айлаларға қарамастан, сәтсіздікке ұшырау мүмкіншілігі сақталады, сондықтан қалта тонаушыны қорқыныш сезімі билейді, өзін-өзі сақтап қалу сезімі күшейеді. Қорқыныш сезімі әбігершілік қимылдарының жылдамдығы мен дөрекілігі, терлеп-тепшу, алақ-жұлақ ету, беті мен мойнының қызаруы және т.б. сияқты психикалық кернеуді туғызады. Тәжірибе көрсеткендей, бұл белгілер көзге айқын көрінеді, сондықтан оларды білу іздестіру топтарының қызметінде қылмыскерлерді әшкерелеуге өз көмегін тигізеді [3]. Адамның өз іс-әрекетін басқара алуы, сезімдерін білдіртпеу қабілеті жеткілікті дамығанына қарамастан, оның ішкі жағдайын қимылдарынан, бет-келбетінен, даусынан байқауға болады. Қалтаға түсуші ұрыны бақылай отырып, әсіресе, оның түрінен, қылмыскердің ниеттерін толық байқап, оны бақылау тактикасын және ұстау кезі мен әдісін дұрыс таңдап алуға болады. Бақылаудағы тұлғаның өзін-өзі ұстау мәнері, жүріс-тұрысы оны топ ішінен ерекшелендіреді және қылмыскер бүркемелеу әдісін қолданса да, ұрыны танып қалуға мүмкіншілік береді. Жедел уәкілге басқа сыртқы белгілер де аса маңызды. Қалтаға түсушіні бақылау барысында оның жүріс-тұрысының маңызы зор, себебі, одан қылмыскердің ниеттері мен істейтін әрекеттерін болжауға болады. Өзінің ниеттерін бүркемелеу үшін ұрылар жиі жаргон тілін қолданады. Жаргон тілін білу жедел уәкілге ұрыларды ұстау кезеңін анықтауға көмектеседі. Жоғарыда көрсетілгендерді қорытындылай келе, айта кететін жайт, қалта тонаушының психикалық жағдайын мен тәртібінің сырткы көріністерін айқындау оның болашақ ниеттері туралы қорытынды жасау үшін және оларды ескере отырып, ұрыны қылмыс үстінде ұстауда тиімді тактика таңдау үшін қажет. Қалтаға түсуші ұрының сыртқы көріністерінен психологиялық жағдайын сараптау барысында ол қажет әрекет жасайтын жағдайды да, оның жеке басының ерекшеліктерін де, сол ерешеліктерді білдіретін қимылдарының тұрақты түрлерін де ескерген жөн. Қылмыскердің психикалық жағдайы туралы қорытындылар не қоршаған ортаның жағдайы бойынша, не оның тәртібі бойынша жасалатынын ұмытпау керек. Жоғарыда айтылған жағдайлар қалтаға түсу қылмыстарына қарсы күрес жүргізетін жедел қызметкерлерге бірқатар әдістемелік нұсқаулар беруге негіз бола алады. Жеке тінту барысында: - ұрлықшының іс-әрекеттері мен психологиялық жағдайының сыртқы көріністерін ол әрекет жасайтын ортадан бөлек емес, соның негізінде бағалау керек; - қалтаға түсуші ұрыға тән іс-қимыл қасиеттерін, оның жеке басының ерекшеіктерін айқыңдап, ұғыну керек және олардағы жағдайға байланысты өзгерісті аңғару қажет; - тәртібінің қандай да болмасын өзгеруін қылмыс жасауға талпыныс деп қарап, бағалау керек. Алдына қойылған міндеттерді табысты орындау жедел уәкілдердің кәсіби біліктілігімен, барлаушылық дағдылары мен байқағыштық қасиетінің бар болумен тығыз байланысты. Қалтаға түсуші қылмыскерлерді айқындауда жеке тінтуді қолданатын қызметкердің байқағыштығы ұрлық жасау және оны ашу тәсілдерін білу негізінде ғана қалыптасады. Бұл қасиет әмірлік тәжірибе арқылы, кәсіби қызметте күнделікті жаттығу арқылы жетілдіріледі. Ең алдымен, жылдамдықты және нақты қабылдау қабілетін жаттықтыру қажет. Қабылдаудың көлемі мен сапасын дамытып, жетілдіру мақсатымен жаттығуларды қызметтік дайындық сабақтары барысында жүргізуге болады. Бірінші жағдайда қызметкерге қарап, есте сақтап, артынан дәл сипаттап беру үшін белгілі бір мөлшерде объектілер (заттар, тұлғалар) көрсетіледі. Бұл - қабылдау қабілетін мөлшерлік жағынан жаттықтыру. Екінші жағдайда жедел қызметкердің алдына көрсетілген объектілерге тән белгілер мен олардың айырмашылықтарын байқау міндеті қойылады. Бұл - қабылдау қабілетінің к.А. караулов 352 вопросы соблюдения законов и борьбы с преступностью. Особую криминогенную остроту и политическую значимость приобретает противодействие коррупции. В ежегодных посланиях Президента Казахстана неизменно акцентируется внимание на улучшение системы предупреждения и пресечения коррупционных процессов и преступлений [1]. В качестве наиболее опасной и широко распространенной формы проявления коррупции выступает взяточничество. При этом данное явление относится к числу безусловных лидеров по степени латентности. Количество выявленных фактов получения, дачи взятки и посредничество во взяточничестве в течение последних лет неуклонно росло, но число дел о взяточничестве, направляемых в суд, из года в год остается незначительным. Следует подчеркнуть, что официальная статистика не отражает в полной мере уровень и динамику развития преступных посягательств, характеризуемых как получение, дача взятки и посредничество в даче взятки [3]. Следует отметить, что особое место в борьбе со взяточничеством занимает уголовное законодательство, которое выполняет как превентивную функцию, так и правоохранительную функцию. Исследование показало, что правовое регулирование уголовной ответственности за взяточничество нуждается в совершенствовании. В Уголовном кодексе РК нет состава преступления, который бы назывался «коррупция» [2]. .Обзор уголовного законодательства зарубежных государств (в основном, европейских) позволяет сделать вывод о том, что под коррупцией понимается сочетание двух известных законодательству преступлений. Это злоупотребление должностными полномочиями, совершаемое из корыстной или иной личной заинтересованности, и взяточничество. Взяточничество поразило все сферы общества. Попытки государства изжить его, проводя громкие кампании, к желаемому результату, к сожалению, не приводят. Взяточничество остается серьезной проблемой. Самую большую опасность для государства и общества представляет коррупция в верхних эшелонах власти, или, как ее называют, коррупция правящей элиты. Правоохранительные органы не всегда имеют возможность провести объективное расследование в отношении этих лиц, даже если оно осуществляется под личным контролем Генерального прокурора РК. Для нашей страны уже вошло в обиход мнение, что публичные услуги предоставляются исключительно за вознаграждение коррумпированным претендентам, а не терпеливым и законопослушным гражданам. Кроме того, многие предприниматели, зная высокую цену услуг, предоставляемых за взятки государственными и муниципальными должностными лицами, видят для себя выход из положения в уходе в теневой сектор экономики. Тем самым государство несет значительные убытки по недополучению налогов, а разгул взяточничества препятствует нормальному развитию рыночных отношений, привлечению инвестиций и приходу новых субъектов предпринимательства. Взяточничество угрожает основанной на верховенстве закона демократическим институтам, равенству и социальной справедливости, нормальному экономическому развитию государства, моральным устоям общества и демократическим институтам и становится причиной глубоких экономических деформаций. Вряд ли правильно считать, что взятка наносит удар по коррумпированному должностному лицу. Оказываясь в руках у чиновника, совершившего преступление, взятка неизбежно «бьет» по авторитету власти, которую он же и представляет. Предательство интересов власти и службы проявляется в «административном самоубийстве» должностного лица. Следствием этого является разрушение публичной власти на участке его деятельности по защите интересов личности, общества, государства. Именно взяточничество является одним из самых существенных препятствий для развития малого и среднего предпринимательства в нашей стране. Как следствие – экономическая стагнация, финансовые потери всех участников рынка. Как отмечает в своей работе И.М. Сичинаева – поиск уголовно-правовых формул для разрешения проблемы взяточничества можно сравнить с поиском жизни в космосе или созданием вечного двигателя – практически все исследователи отмечают, что решить данную проблему в ближайшие годы невозможно, но необходимо внести изменения в действующее банковское, финансовое, таможенное и налоговое законодательство. Способствовать борьбе со взяточничеством может и введение обязательного декларирования доходов физическими лицами по итогам календарного года. Взяточничество существует и в негосударственных организациях. Сотрудник организации (коммерческой или общественной) тоже может распоряжаться не принадлежащими ему А.М. карл 353 Посредничество в даче взятки как одно из коррупционных преступлений ресурсами, у него также есть возможность незаконного обогащения с помощью действий, нарушающих интересы организации, в пользу второй стороны, получающей от этого свои выгоды. К примеру, кредиты, получаемые за взятки в коммерческих банках под проекты, цель которых – изъять деньги и исчезнуть [4]. Нет необходимости приводить ещё и ещё раз аргументы в подтверждении актуальности этой проблемы для современного казахстанского общества. Актуальность проблем, освещенных в статье, не нуждается в специальном обосновании. Коррупция и взяточничество приблизилось к той черте, за которой вероятна утрата обществом контроля за направленностью социально- экономических и политических процессов. Несмотря на то, что особая общественная опасность взяточничества не вызывает сомнений, что существует множество научных работ, исследований и публикаций на эту тему, остается много спорных, нерешенных вопросов в области уголовно-правовой характеристики взятки, что является серьезным препятствием на пути к снижению уровня коррупции в целом и взяточничества, в частности. Выявлять взяточников необходимо законным способом, не нарушая установленных Конституцией прав граждан. На основании всего вышеизложенного, необходимо сделать определенные выводы. Таким образом, определены основные причины существования такого негативного явления, как взяточничество. Одной из основных причин этого можно считать то, что именно дача взятки способствует ускорению принятия решения тем или иным должностным лицом, или ускорению осуществления лицом действий, которые входят в его компетенцию. Второй немаловажной причиной можно считать отказ должностного лица выполнять свои обязанности без вознаграждения. Это является также весьма распространенным случаем. Третьей причиной можно считать «вознаграждение» должностного лица за несовершение тех действий, которые он в соответствии с законом должен был совершить. Посредничество во взяточничестве состоит в непосредственной передаче взятки по поручению взяткодателя или взяткополучателя. Объективная сторона характеризуется передачей взятки от взяткодателя взяткополучателю по поручению взяткодателя или по поручению взяткополучателя. Субъективная сторона характеризуется только прямым умыслом, т.е. лицо сознавало, что, действуя по поручению взяткодателя или взяткополучателя, передает взятку от взяткодателя взяткополучателю, и желало ее передать. Субъектом посредничества во взяточничестве может быть любое лицо, достигшее ко времени совершения преступления 16-летнего возраста. Квалификация в данном случае весьма затруднена тем, что очень сложно доказать сам факт передачи взятки или ее дачи. Особенно сложно квалифицировать факт получения взятки. Это связано с тем, что лица, получающие взятку, являются уже весьма опытными в данном плане и весьма неплохо умеют избавляться от доказательств и улик. В связи с этим, довольно сложно доказать и вообще установить необходимые для квалификации данные, в связи с чем, впоследствии, сложно доказать вину данного лица. Тем самым необходимо выделить в качестве самостоятельного состава преступления посредничество во взяточничестве, так как современное уголовное законодательство никак не рассматривает фактическое участие посредника во взяточничестве в совершении двух преступлений – получении взятки и даче взятки, т.е. налицо идеальная совокупность преступлений, когда в одном действии содержатся признаки преступлений, предусмотренных двумя статьями Уголовного кодекса. Так, статью Уголовного кодекса, предусматривающую ответственность за взятку, нужно усовершенствовать, а именно, полностью не освобождать лицо от уголовной ответственности, давшее взятку, даже добровольно заявившего о содеянном, кроме случая вымогательства взятки. Также хотелось, чтобы Закон установил минимальный размер незаконного вознаграждения, получение которого образует взятку [5]. Все же в качестве основного фактора, благоприятствующего коррупции, является закон, сформулированный неоднозначно или содержащий оценочные признаки, и тем самым представляющий должностным лицом возможность применять его по собственному усмотрению с целью обогащения. Также хотелось бы отметить, что современный взгляд на «вечную» проблему весьма противоречив. Пресса, радио и телевидение все чаще внушают населению: взяточничество – обыденное явление повседневной жизни, её необходимый элемент, бороться с этим злом – 352 вопросы соблюдения законов и борьбы с преступностью. Особую криминогенную остроту и политическую значимость приобретает противодействие коррупции. В ежегодных посланиях Президента Казахстана неизменно акцентируется внимание на улучшение системы предупреждения и пресечения коррупционных процессов и преступлений [1]. В качестве наиболее опасной и широко распространенной формы проявления коррупции выступает взяточничество. При этом данное явление относится к числу безусловных лидеров по степени латентности. Количество выявленных фактов получения, дачи взятки и посредничество во взяточничестве в течение последних лет неуклонно росло, но число дел о взяточничестве, направляемых в суд, из года в год остается незначительным. Следует подчеркнуть, что официальная статистика не отражает в полной мере уровень и динамику развития преступных посягательств, характеризуемых как получение, дача взятки и посредничество в даче взятки [3]. Следует отметить, что особое место в борьбе со взяточничеством занимает уголовное законодательство, которое выполняет как превентивную функцию, так и правоохранительную функцию. Исследование показало, что правовое регулирование уголовной ответственности за взяточничество нуждается в совершенствовании. В Уголовном кодексе РК нет состава преступления, который бы назывался «коррупция» [2]. .Обзор уголовного законодательства зарубежных государств (в основном, европейских) позволяет сделать вывод о том, что под коррупцией понимается сочетание двух известных законодательству преступлений. Это злоупотребление должностными полномочиями, совершаемое из корыстной или иной личной заинтересованности, и взяточничество. Взяточничество поразило все сферы общества. Попытки государства изжить его, проводя громкие кампании, к желаемому результату, к сожалению, не приводят. Взяточничество остается серьезной проблемой. Самую большую опасность для государства и общества представляет коррупция в верхних эшелонах власти, или, как ее называют, коррупция правящей элиты. Правоохранительные органы не всегда имеют возможность провести объективное расследование в отношении этих лиц, даже если оно осуществляется под личным контролем Генерального прокурора РК. Для нашей страны уже вошло в обиход мнение, что публичные услуги предоставляются исключительно за вознаграждение коррумпированным претендентам, а не терпеливым и законопослушным гражданам. Кроме того, многие предприниматели, зная высокую цену услуг, предоставляемых за взятки государственными и муниципальными должностными лицами, видят для себя выход из положения в уходе в теневой сектор экономики. Тем самым государство несет значительные убытки по недополучению налогов, а разгул взяточничества препятствует нормальному развитию рыночных отношений, привлечению инвестиций и приходу новых субъектов предпринимательства. Взяточничество угрожает основанной на верховенстве закона демократическим институтам, равенству и социальной справедливости, нормальному экономическому развитию государства, моральным устоям общества и демократическим институтам и становится причиной глубоких экономических деформаций. Вряд ли правильно считать, что взятка наносит удар по коррумпированному должностному лицу. Оказываясь в руках у чиновника, совершившего преступление, взятка неизбежно «бьет» по авторитету власти, которую он же и представляет. Предательство интересов власти и службы проявляется в «административном самоубийстве» должностного лица. Следствием этого является разрушение публичной власти на участке его деятельности по защите интересов личности, общества, государства. Именно взяточничество является одним из самых существенных препятствий для развития малого и среднего предпринимательства в нашей стране. Как следствие – экономическая стагнация, финансовые потери всех участников рынка. Как отмечает в своей работе И.М. Сичинаева – поиск уголовно-правовых формул для разрешения проблемы взяточничества можно сравнить с поиском жизни в космосе или созданием вечного двигателя – практически все исследователи отмечают, что решить данную проблему в ближайшие годы невозможно, но необходимо внести изменения в действующее банковское, финансовое, таможенное и налоговое законодательство. Способствовать борьбе со взяточничеством может и введение обязательного декларирования доходов физическими лицами по итогам календарного года. Взяточничество существует и в негосударственных организациях. Сотрудник организации (коммерческой или общественной) тоже может распоряжаться не принадлежащими ему А.М. карл 354 бессмысленно. Тем временем взяточничество становится все более изощренным, приобретает беспрецедентные масштабы, наносит колоссальный урон обществу и государству. Одним из главных средств противодействия должны стать меры из арсенала уголовной юстиции. Речь идет не об ужесточении, а об эффективности их применения, т.е. неотвратимости наказания. Никакие этические соображения не могут сравниться по силе предупредительного воздействия с опасением чиновника быть разоблаченным и наказанным. Уровень взяток зависит от степени стабильности общества. Чем выше уровень жизни, тем ниже уровень взяточничества. Безграничная коррупция с особой силой поражает нищие страны. Чем стабильнее общество, чем устойчивее социальная и политическая система, чем крепче экономика – тем ниже уровень взяточничества. И для того, чтобы искоренить явление взяточничества, в первую очередь, конечно, надо повышать материальное благосостояние работников, создать такие условия, которые исключили бы саму возможность взяточничества. СПИСОК ЛИТЕРАТУРы 1. Казахстанский путь – 2050: единая цель, единые интересы, единое будущее: Послание Президента Республики Казахстан Н.А. Назарбаева народу Казахстана» (Астана, 17 января, 2014 год). 2. Уголовный кодекс Республики Казахстан: Кодекс Республики Казахстан от 03.07.2014 г. (с изм. и доп. по сост. на 24.11.2015 г.). 3. О борьбе с коррупцией: Закон Республики Казахстан от 2 июля 1998 года № 267-1. - Алматы: Юрист, 2014. – 42 с. 4. Нарикбаев М.С. Проблемы борьбы с коррупцией и организованной преступностью в Казахстане // Правовая реформа в Казахстане. - 2000. - №2. 5. Котин В.П. Провокация взятки (к проблеме совершенствования законодательства) // Государство и право. - 1996. - № 2. ТҮЙІН Мақалада пара берудегі делдал болушылық, сыбайлас жемқорлық, лауазымдық өкілеттіктерін асыра пайдаланушылық, жемқорлықпен байланысты қалмыстар мен әрекеттердің алдын алу, сонымен қатар лауазымды тұлғаның ақысыз түрде өз міндеттерін орындаудан бас тарту сұрақтары қарастырылады. РЕЗЮМЕ В статье рассматриваются вопросы посредничества в даче взятки, коррупция, злоупотребление должностными полномочиями, предупреждение и пресечение коррупционных процессов и преступлений, а также отказ должностного лица выполнять свои обязанности без вознаграждения. RESUME The article considers the questions of mediation in the bribery, corruption and abuse of power, prevention and suppression of corruption processes and crimes, and refuse of a government officer to fulfill his or her duties without reward. жүктеу/скачать 8,11 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|