5 - Билет
1. Сақтардың мәдениеті, діни нанымдары мен әдет-ғұрыптары
2. Жәңгір Бөкейұлының қазақ тарихындағы алатын орны мен рөліне баға беріңіз.
3.Қазақстан Республикасындағы 14 облысты карта бойынша көрсетіңіз.
Жауаптары:
1. Сақтардың мәдениеті, діни нанымдары мен әдет-ғұрыптары
Сақтарда қолөнер ісі жақсы дамыған. Қолөнер шеберлері қауым мүшелеріне қажетті бұйымдарды жасады.Зергерлер алтын,күмісті балқытып, қалыпқа құюмен айналысты.Зергерлік өнерде ағаштан ойып жасалған бейнелер мен сәндік бұйымдарды алтынмен аптау ісі жақсы дамыды. Түрлі түсті сердолик,халцедон,агат,ақық сияқты тастардан сақ шеберлері әшекей бұйымдарын жасады.Асыл тастардан көз салынған алқа,сақина-сырғалар,өңіржиектер мен белдіктер әзірледі.Ұсталар тастан,саздан жасалған қалыптарды пайдалана отырып,қазандар құйды,қару-жарақ соқты.Атты әскерлерге қажетті семсерлер мен найзалар,қанжар,жебе ұштарын дайындады.Жетісу мен Оңтүстік Қазақстанда,Іле аңғары,Ыстықкөл маңында сақтардың қазандары мен құрбандық табақтары жиі ұшырасады.Қазандар саз қалыптарға құйылып жасалған.Осындай үлгімен әзірленген "Жетісу михрабы" деп аталатын құрбандық табағы Алматы маңынан табылды.Бұл-конус тәріздес тұғырда шетіне 15 бұқа бейнеленген дөңгелек табақ.Табақта қырын қарап бұқаларды садақпен атып тұрған ат үстіндегі жауынгер бейнеленсе, оның қасында тік қалыпта білте салатын түтік орнатылған.Сақтарда ілгек,түйме сияқты тұрмыстық бұйымдарды жасайтын сүйек өңдеу қолөнері де дамыған.
Діни нанымдары мен ғұрыптары.Сақтардың ойынша 3 әлем: аспан әлемі, жер үсті әлемі және жер астындағы әлем бар деп есептелді. Сақтардың түсінігінде әлемнің төрт бұрышы оң,сол, алдыңғы, артқы жағы болды. Сақтардың ғарыш туралы түсінігі Есік қорғанынан табылған сақ ханзадасының баскиімінде бейнеленген.Бұлар-күн, қанатты пырақтар және 4 алтын жебенің суреті.Бұл Құдайдың әлемге билік жүргізуінің ерекше белгісі болып саналады.Сақтарда діни нанымдар мен ғұрыптардың негізгі бағыты ата-баба аруағына сиыну болып табылады.Осыған байланысты олар арнайы рулық зираттарға мәйітпен қоса оның дүние -мүліктерін де жерлеген.Себебі олар өлген адамның аруағына сиынып, о дүниеде қайта тіріледі деп санады.Сақтар мәйітті бальзамдау әдісін жақсы қолдана білді.Сақтарда мәйітке қызыл бояу жағып,қабір басына от жағу-от пен күннің белгісін білдіреді.Осындай от орындарын археологтар сақтардың көптеген ескерткіштерінен тапты.Сақ аңыздарында жылқыны күнмен және отпен байланыстырады.Отырықшы сақтар киелі деп жерге,көшпелі сақтар күнге,отқа табынған.Сақтар Көк аспанды қасиетті санап,кие тұтқан.
Достарыңызбен бөлісу: |