Қазақстан тарихы бойынша түсіндірме жазба
Кіші жүз қазақтарының Е.И.Пугачев бастаған көтеріліске қатысуы
жүктеу/скачать 1,1 Mb.
|
o aza stan-tarikhy -2018
- Бұл бет үшін навигация:
- VІ –ІХ ғасырларда салынған архитектуралық ескерткіштер жайлы кестені толтырыңыз
- Архитектуралық ескерткіштер Қысқаша сипаты Өзіндік ерекшеліктері
- Жауаптары: Кіші жүз қазақтарының Е.И.Пугачев бастаған көтеріліске қатысуы
| 1.Кіші жүз қазақтарының Е.И.Пугачев бастаған көтеріліске қатысуы
2. Тың және тыңайған жерлерді игерудің кезеңдері, нәтижелері мен салдарын анықтаңыз. 3. VІ –ІХ ғасырларда салынған архитектуралық ескерткіштер жайлы кестені толтырыңыз:
Жауаптары: Кіші жүз қазақтарының Е.И.Пугачев бастаған көтеріліске қатысуы Ресейдегі И.Болотников, С.Разин, К.Булавин, Е.Пугачев бастаған шаруалар соғысының бір-бірінен ерекшеліктері болса да, саяси бағыты жағынан бәрі де басыбайлылыкқа қарсы бағытталған бұқаралық қозғалыстар еді. Әсіресе Еділ мен Жайық бойындағы бірқатар езілген халықтар - башкұрт, татар, қазақтар 1773-1775 жылдардағы орыс шаруалар соғысына белсене ат салысты. Орта жүз, әсіресе Кіші жүз қазақтары белсене араласқан бұл соғыс патша үкіметіне қарсы қақтығыстар ішінде ерекше орын алады.Негізінде, қазақ шаруаларының және жеке феодалдардың шаруалар қозғалыстарына қатысуына түрткі болған - жер мәселесі.Кіші жүздің ханы Нұралы көшпенді қауымның талаптарын ескеріп, 1742ж. қазан айында патша үкіметінің Жайық өзені бойында мал жаюға тыйым салған үкімін жоюды талап етті. Осы үкімді негізге алған Жайық казак әскері және әскери шеп бекіністерінің коменданттары Жайық қаласы мен басқа да орыс-казак шаруалары қоныс тепкен өңірлерге қазақтарды жібермеген. Қазақ сұлтандары мен патша үкіметі арасындағы жерге байланысты қайшылықтарды өршітіп отырған тек Жайық казактары емес, сонымен қатар XVIII ғасырдың екінші жартысында құрылған Орынбор казак әскерімен арадағы тартыс та себеп болды. 1756ж. казак әскерлерінің мүддесін қызғыштай қорғаған патша үкіметі қазақтардың Жайық өзенінің оң жағасына көшіп-қонуына тыйым салды. 1770 жылға дейін Жайық пен Еділ өзендері бойындағы қазақтар мен қалмақтардың арақатынасы да тым күрделі болды. 1771ж. шамамен алғанда отыз мыңнан астам қалмақтардың бұл кезде тарихи сахнадан түскен Жоңғарияға қарай көшіп кетуі, жер тапшылығын бірқатар бәсеңдетті. Қазақ рулары атам заманғы өз иеліктерін қайтып алудан үміттенді. Алайда патша үкіметінің пиғылы бұл өңірден қазақтарды ығыстырып, казак әскері мен орыс помещиктерінің иелігін кеңейту еді. Орта жүз қазақтарын ашындырып, шаруалар соғысына оларды катыстырған да патша үкіметінің жер мәселесіндегі отаршыл саясаты еді. XVIII ғасырдың 60-жылдарында Ертістің оң жағасындағы шұрайлы өлкені казактарға тартып алып беру, қазақтардың бекіністер орналасқан өңірге жақындауына тыйым салу жергілікті халықтың ашу-ызасын тудырмай қоймады. Ғасырлар бойы рулық қауым пайдаланып келген иелікті жаңадан қоныс аударған орыс шаруаларына, Сібір казак әскеріне үлестіріп беруі - езілген бұқараны жермен қарық етемін деп уәде берген Пугачев бастаған шаруалар соғысын Орта жүздің қолдауына басты алғышарт болғаны ақиқат.Алайда соғыстың өршуін өзіне тиімсіз деп қараған Нұралы хан мен оның сарайлық сыбайластары екі жақты бағыт ұстады: біріншісі — соғысты пайдаланып, жер тапшылығын жою, қазақтарға тартып алынған жайылымды қайтару; екіншісі - күннен-күнге соғысқа өршелене қатысқан өзіне бағынышты қазақтарды тәуелділікте ұстау, соғыс жеңіліс тапса патша үкіметінің алдында ақталу. Орта жүз қазақтарының шаруалар соғысына қатысуы. Шаруалар соғысының өршуіне Кіші жүзге іргелес орналасқан Орта жүз тұрғындары да белсене ат салысты. Пугачев бастаған шаруалар соғысы жеңілгеннен кейін де қазақтардың қозғалысы толастамады. 1775 жылы Жайық бойындағы шаруалар соғысы біртіндеп әлсірей бастаса, керісінше, қазак жеріндегі көтерілістер өршіп, патша үкіметінің отарлау саясатына қарсы қозғалыстың ірі ошағы қалыптасты. Тарихи маңызы. Қазақтардың 1773-1775 жылдардағы шаруалар көтерілісіне белсене катысуының зор тарихи маңызы болды. Көтерілістің барысында Еділ-Жайық аймағындағы орыс, башқұрт, қазақ және қалмақ сияқты халықтардың патша үкіметінің отаршылдық саясатына бірлескен күресінің мүмкіндігі айқын көрінді. Көтеріліс басып-жаншылғаннан кейін, патша үкіметі қазақтарды тыныштандыру үшін кейбір шаралар қабылдауға мәжбүр болды. Мысалы, 1782 жылы Кіші жүз қазақтарының қысқы кезеңде Еділ мен Жайық аралығын жалға алу арқылы уақытша қыстап шығуына рұқсат етілді.Қазақтардың бұл шаруалар көтерілісіне қатысуы көшпелі халықтың өз тәуелсіздігін қайтадан қалпына келтіруге, Қазақстанды әскер күшімен басып алуға жол бермеуге деген ұмтылысының күшті екенін көрсетті. Сонымен қатар, көтеріліс Кіші жүзде хан билігінің беделі төмендегенін көрсетті.1783 жылы қазақтар патша үкіметіне қарсы алғашқы және кең көлемді дербес ұлт-азаттық көтеріліске шығуына сабақ болды. жүктеу/скачать 1,1 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|