Қазақстан тарихы бойынша түсіндірме жазба
жылғы Ақпан және Қазан төңкерістерінің нәтижесін салыстырыңыз және
жүктеу/скачать 1,1 Mb.
|
| 2. 1917 жылғы Ақпан және Қазан төңкерістерінің нәтижесін салыстырыңыз және бұл оқиғалардың Қазақстанға әсерін талдаңыз.
Ақпан революциясының Қазақстанға әсері. 1917 жылғы 25-27 ақпанда Ресейде буржуазиялық-демократиялық революция болып, монархия құлатылды. Билікке қос өкімет келді: ресми үкімет – Уақытша үкімет және ресми емес үкімет-Жұмысшы, шаруа, солдат депутаттарының Кеңесі («Петроград кеңесі»). Петроградтағы оқиғалар туралы хабарды Қазақстан халқы, ұлттық-демократиялық қозғалыстың басшылары қуанышпен қарсы алды. Қазақтар патша билігінің құлатылуын құптап, оны өздерінің ғасырлар бойы жүргізген күресінің нәтижесі, 1916 жылғы ұлт-азаттық қозғалысында алға тартқан мақсаттарының қанағаттандырылуы деп таныды.Майдан штабы жанындағы Қырғыз бөлімінің басшысы Ә.Бөкейханов Минскіден былай деп сәлем жолдады: "Ресей халықтары үшін Туысқандық, Теңдік және Бостандық күні туды. Жаңа үкіметті қолдау үшін қазақтардың бірігуі керек. Жаңа тәртіпті нығайту үшін — басқа халықтармен туысқандық байланыстарды күшейту қажет. Құрылтай жиналысы сайлауына әзірлену керек. Бірлік пен еділдік жолында күресіңдер!.." Ұлт-азаттық қозғалыстың басшылары демократияның, бостандық пен теңдіктің орнатылуына байланысты ұлттық автономия құратын, жалпыұлттық мәселелерді шешетін сәт туды деп санады. Қазақ зиялыларының басым көпшілігі осындай көзқараста болды.1917 жылғы наурыз, сәуір айларыңда әр жерде жұмысшы және солдат депутаттарының Кеңестері құрылды. Жекелеген қалаларда (Оралда, Верныйда, Ақмолада, Семейде, Әулиеатада) қырғыз (қазақ) ұлттық комитеттері пайда болды. Кеңестермен бірге Уақытша үкімет органдары жұмыс істеді. Бүкіл елдегі сияқты, Қазақстанда да қос өкімет орнады.Ресейде капитализм дамуының кенже қалып, соның салдарынан буржуазияның қуатты экономикалық және саяси күш болып қалыптаспағанын ескерген Уақытша үкімет реформашыл жолмен капитализмді дамытуға бет алу қажет деп санады. Алайда, буржуазия мен помещиктердің саяси және экономикалық мүдделерін білдірген Уақытша үкімет Ресейді қайта өрлетудің нысаналы бағдарламасын ұсына алмады. Ол империялық ұлт саясатын қайта қарауға қадам жасады. 1917 жылғы 20 наурызда ол Ресей азаматтарының белгілі бір дін ұстануына немесе ұлтқа жататындығына байланысты құқықтарын шектеуді жойды. Уақытша үкіметтің бұл шешімі осынау ұлан-ғайыр өңірде ұлттық келісім орнатуға бағытталған еді. Уақытша үкімет”бұратана жұмысшы жасақтарын”Отанына қайтару туралы шешім қабылдады. 1917 жылғы Ақпан революциясы патша өкіметінің геноцид саясатын тежеді,ұлт саясаты саласында өзінің жалпы азаматтық мұраттарды-бостандықты,халықтардың теңдігін қолдайтынын мәлімдеді.Сөйте тұра,ол шет аймақтардың халқына ұлттық-аймақтық өзін-өзі билеу құқығын беруден тартынды,отаршылдық басқару органдарын жоймады.Ол аймақтарда ұлтаралық қатынастарды реттеу жөнінде жалтақ қадамдар ғана жасап,орын алып келген шиеленісті сол арқылы ғана бәсеңдетуді көздеді. Қазан революциясының Қазақстанға әсері. 1917 жылғы 24-25 қазан Ресейде қазан социалистік революциясы болып, Уақытша үкімет биліктен кетіп, билікке Кеңес үкіметі келді.Бейбітшілік, жер, бостандық, ұлттың өзін-өзі билеуі сияқты жалпы адамзаттық мұраттарды көтеруі, большевиктердің билікке жетуіне мүмкіндік берді. Жер мен бітім туралы тарихи декреттердің қабылдануы, млн-даған адамдардың арманы мен тілегіне сай келген Кеңес өкіметінің ұлт саясаты туралы бағдарламасының жариялануы революцияның бүкіл ел келемінде тез арада жеңіске жетуіне ықпал етті. Большевиктердің "Ресей мен Шығыстың барлық еңбекші мұсылмандарына" деген үндеуде былай деп көрсетілді: "Ендігі жерде Сіздердің діни сенімдеріңіз, Сіздердің әдет-ғұрыптарыңыз, ұлттық және мәдени мекемелеріңіз ерікті және оларға қол сұғылмайтын болады. Өздеріңіздің өмірлеріңізді өз еріктеріңізбен, ешбір бөгетсіз құра беріңіздер. Бұлай етуге Сіздердің толық құқықтарыңыз бар". Большевиктердің алғашқы шаралары. Қазақстанда Кеңес өкіметінің жеңуіне байланысты бұрынғы буржуазиялық- помещиктік мемлекеттік аппаратты қирату және жаңа өкімет органдарын құру басталды . Уақытша үкіметтің жергілікті органдары, қоныстандыру басқармалары, облыстық земство басқармалары, болыстық және ауылдық старшындар институты, билер соты таратылды. Жер-жерде контрреволюциялық газеттер шығаруға тыйым салынды. Ауылдық, қыстақтық шаруа кеңестері, Халық шаруашылығы кеңестері, аудандық жер-су комитеттері құрылды. Жазға салым барлық қазақ болыстарында шаруа кеңестері жұмыс істеді.Кеңестердің атқару комитеттері жанынан денсаулық сақтау, әділет, қаржы, ағарту, жер және өнеркәсіп бөлімдері ұйымдастырылды. Кеңес өкіметі Қазақстанда ірі өнеркәсіпті, банктерді және тасымал ісін тез арада мемлекет қарамағына алды. 1918 жылдың көктемінде Екібастұз, Қарағанды, Риддер кеніштерін, Ембі кәсіпшіліктерін, Спасск мыс балқыту зауытын, теміржолдарды, ертіс пен Арал кемешілігін, балық, тұз кәсіпшіліктерін, банктер мен қазынашыларды, Зингер компаниясының кәсіпорындарын, былғары зауыттарын, диірмендерді, баспаханаларды мемлекет қарамағына алу туралы декреттер шығарылды. Кәсіпорындарда 8 сағаттық, шахталар мен кеніштерде 6 сағаттық жұмыс күні енгізілді. 1918жылғы наурыз, сәуірде Орынборда Кеңестердің Торғай облыстық І съезі болды. Съезд Қызыл Армия бөлімдерін құру және жергілікті өкімет органдары туралы шешім қабылданды. Жер және азық мәселелері қаралды. Қазақ депутаттары Кеңестерінің Ақмола уездік съезі 1918жылғы наурызда (С.Сейфуллин, А.Асылбеков және басқалар) Алашорда автономиясын теріске шығарған қарар қабылдады. Торғай облыстық Кеңестер съезінің қаулысымен Алашорданың орынборда шығарылып тұрған орталық органы – «Қазақ» газеті жабылды.Большевитердің партиясы мен Кеңес үкіметі Қазақ АКСР-ін құруға әзірлікке кірісті. Бұл үшін Ұлт істері жөніндегі халық комиссариаты жанынан Қазақ бөлімі құрылып, Құрылтай съезін шақыруға дайындала бастаған болатын. Алайда Қазақ АКСР-ін құру жөніндегі жұмыстар интервенция және азамат соғысының басталуына байланысты тоқтап қалды. жүктеу/скачать 1,1 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|