Қазақстан тарихы кафедрасы
жүктеу/скачать 1,24 Mb. Pdf көрінісі
|
file185
| Қазақстанның
ауыл шаруашылығы. Соғыстан кейінгі жылдардың ҿзінде-ақ ауыл шаруашылығы дағдарысты жағдайды бастан кешірді. Ауыл шаруашылығында еңбек ҿнімділігі мен астықтан алынатын ҿнім мҿлшері ҿте тҿмен болды. Кеңшарлар мен ҧжымшарлардың материалдық-техникалық базасы нашар болды. Олар ҿздерін астық тҧқымымен қамтамасыз ете алмады. Ауыл шаруашылығын дағларыстан шығарудың ең тиімді жолы ҿндірістік қатынастарға терең ҿзгеріс жасау жҽне меншікті шаруа қожалығына жол беру, нарықтық қатынасқа ҿту, еркін саудаға кҿшу еді. Бірақ қоғамдық меншікке негізделген социалистік жҥйе бҧл ҿзгерістерді қабылдай алмады. Сондықтан да астық ҿндірісін дамытудың негізгі жолы ретінде астық егілетін жер кҿлемін кҿбейту арқылы іске асырылатын экстенсивті тҥрі таңдап алынды. Орталық Комитетінің 1954 ж. ақпан- наурыз Пленумы елдің шығыс аудандарындағы тың жҽне тыңайған жерлерді игеру туралы қаулы қабылдады. Бҧрын болып кҿрмеген кҿлемде жерді жыртып тастаудың салдарынан алғашқы жылдардың ҿзінде, 1957-1958 жж. Павлодар облысының жеңіл топырақты жерлерінде шаң бораны тҧра бастады, ал 60-ж. басында жер қыртысын ҧшырып кету тек жеңіл топырақты ғана емес, ауыр топырақты жерлерді де қамтыды. 1960 ж. дейін Солтҥстік Қазақстанда 9 млн. гектардан астам жер жел эрозиясына ҧшырады, бҧл ол кезде Франция сияқты елдің бҥкіл ауыл шаруашылық жер кҿлеміне тең еді. Рас, мҧнан кейін егіншіліктің топырақ қорғау жҥйесі, атап айтқанда жерді қайырмасыз тҥренмен жырту тҽсілі жасалды. Алайда 88 эколог мамандар атап кҿрсеткендей, қазіргі заманғы шаралардың барлық тҥрі де, қоршаған ортаны қажетті экологиялық қорғауды қамтамасыз етпейді, ҽдетте экологиялық зардапты жеңілдетеді. Тың игеру ҽлеуметтік жағынан бір сыпыра теріс қҧбылыстарды туғызды. Ол Солтҥстік Қазақстанда кең кҿлемдегі ҽлеуметтік жҽне ҿндірістік қҧралым жасауда, бҧл ҿңірде жаңа қалалардың пайда болып, ескі қалалардың қаулап ҿсуінде, аса зор ҽлеуметтік-мҽдени жҽне этностар араласқан аймақтар жасауда, осының нҽтижесі ретінде қоғамдық ҿмірдің интернационалдануында ҥлкен рҿл атқарды. Осымен бірге тың игерген аудандар халқы республика аралық кҿшіп-қону есебінен 61% ҿсті. Республика бірегей ауыл шаруашылық ауданына айналды. Оның ҥлесіне елдегі ҿндірістік потенциалдың 11 %. тиетін еді. 50-жылдардың соңына қарай ҧсақ шарушылықтарды ірілендіру жҧмыстары қарқынды жҥргізілді. Ҧсақ ҧжымшарлар біріктіріліп, мемлекеттік шаруашылықтар болып қҧрылды. 1958 жылдың соңына қарай ірілендірілген кеңшарлардың саны 500-ден асты. Бірақ ауыл шаруашылығын дамытуға бағытталған шаралар бҧл саланы қиыншылықтан алып шыға алмады. Ауыл шаруашылығы кеңестік жҥйедегі тҥйінді мҽселелердің бірі болып қала берді. Алайда, бҥкіл осы аса зор халық шаруашылығы потенциалын қалыптасқан жҥйе мен нарықтық емес қатынастар тҧншықтырып, кҿп жағдайда экономикалық тиімділігін мардымсыз етіп, кейде бос жҧмыс істетіп келді. Мҧнын бҽрі, ҽсіресе соңғы жылдары, тарихқа тоқырау дҽуірі деп кірген дҽуірде шиелінісе тҥсті. жүктеу/скачать 1,24 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|