Қазақстан тарихы кафедрасы

93 
6. М.Қ. Қозыбаев. Ақтаңдақтар ақиқаты. А., 1992. 
Дәріс 15. Тәуелсіз Қазақстан
Дәрістің мақсаты - 
Тҽуелсіз Қазақстан мемлекетінің қалыптасуы мен 
дамуына жан-жақты тоқталу. 
Тҥйінді сӛздер – 
тҽуелсіздік, демократия, рҽміздер, Ассамблея, 
референдум, Жолдау. 
Тәуелсіздік қадамдары және Республиканың саяси ӛмірі.
Республиканың тҽуелсіздігінің жариялануына бірнеше маңызды саяси 
оқиғалар тҥрткі болды: 

1990 ж. 24 сҽуірде республика Жоғарғы Кеңесі Қазақ КСР-нің 
Президенті лауазымын белгіледі жҽне Қазақстан Компартиясы 
ОК-нің бірінші хатшысы Н.Ҽ.Назарбаевты республиканың 
тҧңғыш Президенті етіп сайлады. 

1990 ж. 25 қазанда республика Жоғарғы Кеңесі Қазақ КСР-нің 
мемлекеттік егемендігі туралы Декларация қабылдады. 

1990 ж. желтоқсанда 4 республика - Ресей, Украина, Белорусь 
жҽне Қазақстан егеменді мемлекеттер одағын қҧру туралы 
инициатива жасады. Новоогарев келісімін талдап жасау жҿніндегі 
бірлескен жҧмыс басталды. 

1991 ж. тамыздағы оқиға бҧл жҧмысты ҥзіп жіберді, КСРО-ның 
кҥйреуін жҽне бҧрынғы одақтас республикалардың, оның ішінде 
Қазақстанның егемендік алуын тездетті. 

1991 ж. 29 тамызда Қазақ КСР-нің Президенті Семей полигонын 
жабу туралы Жарлыққа қол қойды. 

1991 ж. 7 қыркҥйекте Қазақстан Коммунистік партиясының 
кезектен тыс жҽне тҿтенше съезінде Қазақстан Коммунистік 
партиясын тарату жҿнінде шешім қабылданды. 

1991 ж. 1 желтоқсанда Қазақстан тарихында тҧңғыш рет 
республика Президентінің жалпы халықтық сайлауы ҿтіп, дауыс 
беруге қатысқан қазақстандықтардың 98 % дауысына ие болған 
Н.Назарбаев бҥкіл халық сайлаған тҧңғыш Президенті болды. 

1991 ж. 10 желтоқсанда республиканың Жоғарғы Кеңесінің 
сессиясында Қазақ Кеңестік Социалистік Республикасының 
атауын Қазақстан Республикасына ҿзгерту туралы шешім 
қабылданды. 
1991 ж. 16 желтоқсанда Қазақстан Республикасының Жоғарғы 
Кеңесі Қазақстан Республикасының мемлекеттік тәуелсіздігі туралы 
Конституциялық Заң қабылдады
. Қабылданған тарихи қҧжаттың 1-ші 
бабында Қазақстан Республикасы тҽуелсіз демократиялық жҽне 
қҧқықтық мемлекет, ол ҿз аумағында ҿкімет билігін толық иеленеді, 

94 
ҿзінің ішкі жҽне сыртқы саясатын дербес белгілеп жҥргізеді деп 
айтылғандай, осы кҥннен бастап Республика тарихында жаңа кезең 
басталды.
1991 жылдың желтоқсан айы бҧрынғы КСРО мен Республика 
ҿмірінде саяси оқиғаларға толы ай болды. Желтоқсан айының басында 
Ресей, Украина жҽне Белорусь республикаларының басшылары оңаша 
Беловежье келісімінде КСРО-ның таратылғандығы жҽне ҥш славян 
мемлекетінің Тҽуелсіз Мемлекеттер Достастығының қҧрылғандығы 
туралы мҽлімдеді. Осындай жағдайда, Қазақстан Президентінің 
бастамасымен 
13 
желтоқсанда 
Орта 
Азия 
мен 
Қазақстан 
республикаларының 
басшылары 
Ашхабад 
қаласында 
кездесіп, 
Беловежье келісіміне, оның қҧқықтық жақтарына талдау жасап, жаңа 
достастықты қалыптастыруға толық қҧқықтық негізде қатысуға дайын 
екендіктерін білдірді. Ашхабад кездесуінен кейін 1991 ж. 21 
желтоқсанда бҧрынғы он бір одақтас республика басшылары жаңа 
бірлестік – Тҽуелсіз Мемлекеттер Достастығының (ТМД) негізін 
қалаушы қҧжат болған Алматы Декларациясына қол қойды. 
1992 жыл Қазақстан тарихында республика тҽуелсіздігін нығайтқан 
маңызды шаралармен есте қалды. 1992 жылы 2 наурызда 
Қазақстан 
Республикасы Біріккен Ұлттар Ұйымына мүше
болып қабылданды. 
Қазақ елінің жаңа мемлекеттігін қҧру Қазақстан тҽуелсіздігі мен 
егемендігінің жаңа рҽміздерін ҽзірлеп қабылдауды талап етті. 1992 
жылы 4 маусымда Республика Жоғарғы Кеңесінің сессиясы тҽуелсіз 
мемлекеттің жаңа мемлекеттік Туы мен Елтаңбасын бекітті. 4 
желтоқсанда Ҽнҧранның мҽтіні қабылданды. ҚР Мемлекеттік Туының 
авторы – Ш.Ниязбеков, Елтаңбаның авторы - Ж.Мҽлібеков, Шота-Аман 
Уҽлиханов. ҚР-ның алғашқы Ҽнҧранының авторлары – М.Ҽлімбаев, 
Қ.Мырзалиев, Т.Молдағалиев, Ж.Дҽрібаева. 
2007 жылы 7 қаңтарда Парламенттің бірлескен отырысында 
«Қазақстан Республикасының мемлекеттік нышандары туралы ҚР 
Президентінің Заң кҥші бар Жарлығына ҿзгерістер енгізу турлы» ҚР 
Конституциялық заңының жобасы қаралды. Онда Ҥкіметтің ҧсынысы 
бойынша Мемлекеттік ҽнҧранның ҽуені мен мҽтінін жаңарту жҿнінде 
мҽселе талқыланды. Дауыс беру барысында 69 Мҽжіліс депутаты мен 38 
Сенатордың бҽрі жаңа Ҽнҧран жобасын жақтап дауыс берді. Жаңа 
Ҽнҧран елге бҧрыннан таныс 
«Менің Қазақстаным
» ҽнінің негізінде 
дҥниеге келді. «Қазақ вальсінің королі» атанған сазгер 
Ш.Қалдаяқов пен 
ақын Ж.Нәжімеденов шығармасының мәтініне Президент Н.Назарбаев 
енгізген
бірқатар ҿзгерістер туындының ресми Ҽнҧран болып бекуіне 
жол ашты. Сондықтан жобаны талқылау кезінде ҽнҧран авторлары 
қатарына ҚР Президенті Н.Ҽ.Назарбаевты қосып, оның авторлық қҧқын 
ресми бекіту жҿнінде шешім қабылданды. 
Қалыптасқан тарихи жағдайда ядролық қаруы бар мемлекетке 
айналған Қазақстан ҥшін бҧл мҽселені шешу мемлекет басшысынан 

95 
парасаттылық пен табандылықты жҽне ел қауіпсіздігін қамтамасыз 
етуде батыл шаралар қолдануды талап етті. Мемлекет басшысы бҧл 
мҽселені Қазақстан ҥшін барынша тиімділікпен шеше білді. 
1992 жылы 
мамырда Қазақстан аумағында орналасқан ядролық қаруды бӛлшектеу 
туралы Лиссабон хаттамасына қол қойылды.
Ядролық қарудан арылу 
Қазақстанның қауіпсіздігіне Ресей, АҚШ жҽне Ҧлыбритания 
мемлекеттері 
тарапынан 
кепілдіктер 
алу 
туралы 
Будапешт 
меморандумына қол қойылуымен тҧжырымдалды. Бҧндай кепілдіктер 
кейіннен ядролық мемлекеттер Франция мен Қытайдан да алынды. 
Ядролық қарудан ҿз еркімен бас тартқан алғашқы мемлекет ретінде 
Қазақстан басқа мемлекеттердің қолдауы мен сеніміне ие болды. 
Қазақстан Республикасы Президентінің 1995 жылғы 1 наурыздағы 
жарлығымен Қазақстан халқы Ассамблеясы құрылды
. Ол мемлекет 
басшысы жанындағы консультативті-кеңесші орган ретінде саналады. 
Қазақстан халқы Ассамблеясын қҧру туралы шешім 1992 жылы 
желтоқсанда ҿткен Қазақстан халықтары Форумында қабылданды. 1992-
2010 жж. аралығында Қазақстан халқы Ассамблеясының он тҿрт 
сессиясы ҿтті. Сессияларда біздің елді мекендейтін барлық ҧлттар мен 
ҧлыстардың 
бірлігі 
мен 
татулығы, 
халықтардың 
ҽлеуметтік-
экономикалық жағдайлары жіне т.б. маңызды мҽселелер талқыланды. 
Ассамблея консультативтік-кеңестік органнан конститутциялық органға 
дейінгі эволюциялық жолдан ҿтті. 2007 жылы осы органнан 9 адам 
Парламент депутаты болып сайланды.
1997 жылдың қазан айында Президент Н.Ә.Назарбаев республика 
халқына «Қазақстан-2030» деген атпен жолдау қабылдап
, онда 
еліміздегі жҥріп жатқан реформаларды аяқтаудың, сондай-ақ алдыңғы 
қатарлы мемлекеттердің қатарына қосылудың немесе «Қазақстан 
барысын» қалыптастырудың жаңа бағдарламасын ҧсынды. Бағдарламада 
еліміздің саяси, ҽлеуметтік-экономикалық дамуының жақын арадағы 
жҽне стратегиялық ҧзақ мерзімдегі даму жолдары мен мҥмкіндіктері 
жан-жақты кҿрсетілді. Онда елдің ішкі бекем тҧстарын жҽне сыртқы 
саясатындағы мҥмкіндіктерді барынша пайдалана отырып, мемлекеттің 
дамуындағы ҧзақ мерзімді жеті басымдықты іске асыру кҿзделген.
1.
Ҧлттық қауіпсіздікті сақтау. 
2.
Ішкі саяси тҧрақтылық пен қоғамның топтасуын нығайту. 
3.
Нарықтық қатынастар негізінде экономикалық ҿсу. 
4.
Қазақстан азаматтарының денсаулығы, білімі мен ҽл-ауқатын 
кҿтеру. 
5.
Энергетикалық ресурстарды пайдалану. 
6.
Инфақҧрылым, ҽсіресе кҿлік пен байланысты дамыту. 
7.
Кҽсіби мемлекетті қҧру. 
Тек осы аса маңызды шаруаларды іске асырғанда ғана Қазақстан 
халқының ҿсіп-ҿркендеуі, қауіпсіздігі жҽне ҽл-ауқатының артуы мҥмкін 
екендігіне сенім білдірілді. 

96 

жүктеу/скачать 1,24 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: