Қазақстан тарихы кафедрасы
-80 жылдардың бірінші жартысындағы республиканың
жүктеу/скачать 1,24 Mb. Pdf көрінісі
|
file185
| 70-80 жылдардың бірінші жартысындағы республиканың
әлеуметтік-экономикалық дамуындағы қайшылықтар. 60- жылдардың ортасында басталған шаруашылық реформасы алғашқы кезде экономикалық дамуға белгілі дҽрежеде серпін берді. 1965 жылы қайта қҧрылған салалық министрліктер мен ведомстволардың қызметі техникалық қайта жарақтандыру мен еңбек пен ҿндірісті ҧйымдастыруға бағытталды. Кҽсіпорындардың шарушылық дербестігі арта тҥсті. Еңбек ҿнімділігін реттейтін шаруашылық есеп енгізілді. Пайда, баға, ақшалай сыйлық, несие тҽрізді экономикалық тҧтқалар қозғалысқа келтірілді. 1966 жылы Қазақстанда 11 кҽсіпорын шаруашылық есепке кҿшті. Шымкент цемент зауыты, Алматыдағы Жетісу фабрикасы жҽне т.б. шаруашылық есепке кҿшуі олардың еңбек ҿнімділігін арттыра тҥсті. Шаруашылық есептің басты механизмдерінің бірі тҥпкі нҽтижеге жету мҥдделігі мен шаруашылықтардың дербестік аясының кеңеюі болды. Шаруашылықты жҥргізудің тиімді формасы ретінде 1967 жылдың соңына қарай 193 кҽсіпорын басқарудың осы тҥріне кҿшсе, 1970 жылы республикадағы кҽсіпорындардың 80 проценті шаруашылық есепке ауысты. Кҿмір мен темір кенін ҿндіруде, болат балқыту мен қара металдар прокаттауда, тҥсті металдар мен минералды тыңайтқыштар ҿндіруде Қазақстанның Одақтағы ҥлесі артты. 1970 жылдың басына қарай шаруашылық реформасының еңбек ҿнімділігін арттыруға бағытталған алғашқы идеялары бҧрмаланды. Бҧл кезге дейін Қазақстанда 1578 кҽсіпорын шаруашылықты басқарудың жаңа жҥйесіне кҿшкен болатын. Бірақ бҧл кезде реформаны жҥргізу іс жҥзінде тоқтатылды. Оны қайта жалғастыруға жҽне шаруашылықты жҥргізу, жоспарлау, сонымен бірге ынталандыру механизмдерін жетілдіруге бағытталған ҽрекеттер нҽтижесіз аяқталды. Социалистік жҥйе жағдайында одан басқа нҽтиже кҥту де мҥмкін емес еді. Одақтық бағыныста болған республика ҿнеркҽсібінің қҧрылымы негізінен шикізат ҿндіруге бағытталған сипатта қала берді. Ірі кҥрделі қаржының басым бҿлігі кен шығаратын салаларға жҧмсалды жҽне республика ҿнеркҽсібінің жартысына жуығы одақтық министрліктің қарамағында болды. Бҧл кәсіпорындар жылына 15 млрд.сом табыс тапқанымен республикалық бюджетке соның 31 млн. сомы ғана немесе 1 проценттен аз қаржы аударылды. Ӛнеркәсіп ӛндірісінің кӛлемі жӛнінен Қазақстан Ресей мен Украинадан кейін үшінші орын 91 алғанымен Қазақстан ірі шикізат кӛзі болып қалды . Елдің экономикалық даму кҿрсеткіштері ҿндірілген ҿнімге қарай емес, бҿлінген қаржыға қарай есептелді. Жоспарлаудағы кемшіліктер мен экономикалық басқарудағы ҽкімшіл-ҽміршіл ҽдістер шаруашылықтардың дербестігін тежеді, барлық шығынға қарамай партия жоспарын қалайда орындауға ҧмтылушылық кҥшейді. Жҧмыстағы теңгермешілік те жҧмысшылардың еңбек ету белсенділігін тҿмендетті. Экономикадағы осындай келеңсіз қҧбылыстардың ҿсуі экономикалық дамуға кері ҽсерін тигізді. Ҿнеркҽсіп ҿнімдерінің жылдық орташа ҿсуі 70-жылдардың ортасынан 80-жылдардың ортасына қарай 8,4 проценттен 3,8 процентке дейін, ал ұлттық табыс осы жылдары 4,4 проценттен 1,4 процентке дейін тҿмендеді. 80-жылдардың басына қарай КСРО-ғы барлық республикаларда аса ауыр ҽлеуметтік- экономикалық жағдайлар қалыптасты. Тҿніп келе жатқан дағдарыстан шығу жолдары іздестірілгенімен, сол кездегіел басшылығы мен социалистік жҥйе, оның ҽкімшіл-ҽміршіл аппараты оны жҥзеге асыруға қабілетсіз ҽрі дҽрменсіз болды. Толғағы жеткен мҽселелерді шешуге қоғамның ескірген саяси ҧйымдық қҧрылымы мен кҥні ҿткен экономикалық қатынастар жҥйесі мҥмкіндік бермеді. 70-80-жылдардағы экономикалық жҽне саяси дамудағы қайшылықтар мен келіспеушіліктер тарихқа « тоқырау жылдары» деген атпен белгілі болды. жүктеу/скачать 1,24 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|