Бөлім
|
Тексерілетін оқу мақсаты
|
Ойлау дағдыларының деңгейі
|
Тапсыр ма саны*
|
Тапсырма
№*
|
Тапсырма түрі*
|
Орындауға берілетін уақыт*
|
Балл*
|
Бөлім бойынш а жалпы балл
|
Этникалық және әлеуметтік
процестер
|
10.2.1.1 Қазақстандағы этникалық процестерді түсіндіру үшін «антропогенез», «этногенез», «этнос» ұғымдарын пайдалану;
|
Білу және түсіну
|
1
|
1
|
ҚЖ
|
7
|
7
|
30
|
10.2.2.1 қазақтардың этникалық құрылымын сипаттау үшін «ру», «тайпа », «жүз», « ата-жұрт», «ата- мекен» ұғымдарын пайдалану;
|
Қолдану
|
1
|
2
|
ТЖ
|
10
|
6
|
10.2.2.3 қазақтардың ру-тайпалық құрылымының ерекшеліктерін ауызша тарихнама негізінде түсіндіру (шежіре, генеалогиялық аңыздар);
|
Қолдану
|
2
|
3-4
|
ҚЖ
|
15
|
10
|
10.2.2.7 дәстүрлі қазақ қоғамындағы әлеуметтік институттардың функционалдық рөлін түсіндіру
|
Жоғары деңгей дағдылары
|
2
|
5
|
ТЖ
|
13
|
7
|
БАРЛЫҒЫ
|
|
5
|
-
|
-
|
45
|
30
|
30
|
Еcкерту: *-өзгеріс енгізуге болатын бөлімдер
|
Тапсырмалар және балл қою кестеcі үлгілері
«Қазақстан тарихы» пәні бойынша ІІ тоқсанға арналған жиынтық бағалау тапсырмалары
1. Этникалық құрылымға қатысты ұғымдарды сәйкестендіріңіз.
1
|
Адамды, оның шығу тегін, дамуын, табиғи және мәдени ортада өмір сүруін зерттейтін ғылым.
|
А
|
Антропология
|
2
|
Этностың шығу тарихын зертттейтін ғылым
|
Ә
|
Этнология
|
3
|
Этностар мен этникалық қауымдастықтарды зерттейтін ғылым
|
Б
|
Этногенез
|
4
|
Жаулап алушы немесе отарлаушылардың жергілікті халықпен – автохтондармен араласуы
|
В
|
Ассимлияция
|
5
|
Бұрынғы этностың тарихи жағдайлардың әсерінен жаңа этносқа айналуы.
|
Г
|
Трансформация
|
6
|
Ірі этностардың ыдырауы немесе өз құрамынан бір бөлігін шығаруы.
|
Д
|
Этнос
|
7
|
Тайпа, халық және «генезис» – шығу тегі
|
Е
|
Дифференциация
|
[7]
2. Қазақтардың этникалық құрылымын тірек сөздерді қолданып, сипаттаңыз Тірек сөздер: ру, тайпа, жүз, шежіре, ата-жұрт, ата-мекен.
[6]
3. Кестеде әр жүздің ру-тайпаларын анықтап, территориясын жазыңыз.
ҚАЗАҚ
Кіші жүз
Орта жүз
Үлы жүз
Территориясы:
______________
Территориясы:
______________
Территориясы:
______________
____________________________________________________________
____________________________________________________________
____________________________________________________________
[6]
4. Қазақ шежірелеріне қатысты тұжырымдардың «ақиқат » немесе «жалған» екенін анықтаңыз.
Тұжырым
|
А
|
Ж
|
Құрбанғали Халидтың «Тауарих Хамсасы». Шағатай тілінде жазылған, қазақ елінің тарихы, әдет-ғұрпы, «қазақ" этнонимінің шығу тарихы, рулар жөнінде тың деректер кездеседі
|
+
|
|
«Түрік, қырғыз-қазақ һәм хандар шежіресі», қысқаша «Шежіре» Шәкерімнің тұңғыш жарық көрген еңбегі.
|
+
|
|
XII ғ. қатысты деректердің мол жинағы М. Х. Дулаттың «Тарих-и Рашиди» шығармасы болып табылады
|
|
+
|
Қадырғали Қосынұлы Жалайыридың «Шежірелер жинағы» атты тарихи еңбегі 157 бетке, қытай қағазына ұқыптылықпен жазылған
|
|
+
|
[4]
5. Мәтінді және өз біліміңді қолданып, билер институтының қоғамдағы алатын рөлін талдаңыз.
Қазақ хандығы кезіндегі билер институты:
Қазақтың атақты билері: Төле, қаз дауысты Қазбек, Әйтекеден қалған сөз билігі дәстүрі ғасырлар бойы үзілген емес. Олардың заманында, Ахмет Байтұрсынов пікірімен айтқанда, «әділ билердің қолындағы билік қазақтың неше түрлі дертін жазатын таптырмас дәрі еді». Билер жақсы мен жаманды, жақын мен алысты, қымбат пен арзанды, қиын мен жеңілді салыстырып алға тартқан. Мал дауы мен жер дауына, ар дауы мен намыс дауына кесімді билік айтып, «тілмен түйіп, тіспен шеше алмас» тұжырым жасаған. Кез келген қазақ ол кезде мылжыңдықты, далбасалықты, жағымпазды мін көріп, қорлық санаған. «Сөз шынына тоқтайды, пышақ қынына тоқтайды» деп шындықтың туын көтерген «от ауызды, орақ тілді» шешендерін қастерлеп өткен.
https://egemen.kz/article/41353-qazaq-khandyghy-kezindegi-biler-instituty-talimi-men-%C2%A0taghylymy
|
Билер ұғымына анықтама беріңіз?
|
|
Үш жүздің билерін атаңыз?
|
|
Қазақ даласында сотты кім жүргізді?
|
|
Билер қандай қызметтер атқарды?
|
|
Ахмет Байтұрсыновтың «әділ билердің қолындағы билік қазақтың неше түрлі дертін жазатын таптырмас дәрі еді» деген пікірімен қаншалықты келісесіз?
|
|
Билер соты қандай мәселелерді қарады?
|
|
Билер институтының қоғамда алатын орны қандай?
|
|
[7]
Балл қою кестесі
Тапсырма №
|
Жауап
|
Балл
|
Қосымша
ақпарат
| 1 |
1-А
| 1 |
|
2-Б
| 1 |
3-Ә
| 1 |
4-В
| 1 |
5-Г
| 1 |
6-Е
| 1 |
7-Д
| 1 | 2 |
Қазақ ұлты ХV ғасыр ортасында қалыптасты, бірақ бір-біріне тәуелді ру-тайпалардан тұрды. Әр ру мен тайпаның өз шежіресі болды, ол негізінен ұрпақтан- ұрпаққа ауызша берілетін
| 1 | Басқа да дұрыс жауаптар қабылданады |
Рулар мен тайпалар – бір атадан тараған ер адамдардың бірлестігі.
| 1 |
Жүздер жүйесі арқылы бүкіл қазақ мемлекетінің орасан зор аумағы басқарылды.
| 1 |
Шежіре қазақ этносының ұжымдық тарихи жады болып табылады
| 1 |
Әрбір қазақ белгілі бір рудың мүшесі болды. Рудың көшіп-қону аймағы атажұрт деп аталды
| 1 |
Қазақтардың бүкіл этникалық аумағы атамекен деп аталды
| 1 |
3 |
Ұлы жүз: Үйсін, Дулат, Қанлы
Территориясы: Жетісу мен Оңтүстік Қазақстан
| 2 | Оқушы басқа да ру-тайпаларды келтіре алады |
Орта жүз: Арғын, Қыпшақ, Найман
Территориясы: Солтүстік, Орталық және Шығыс Қазақстан
| 2 |
Кіші жүз: Беріш, Байбақты, Адай
Территориясы: Батыс Қазақстан
| 2 | 4
|
1-Ақиқат
| 1 |
|
2-Ақиқат
| 1 |
3-Жалған
| 1 |
4--Жалған
| 1 | 5 |
«Би» сөзі ежелгі түркінің «бек» сөзінен бастау алып, негізінен «басқару», «билеу», «билік ету» деген ұғымдарды білдірсе керек.
| 1 |
|
Үш жүздің билері: Төле, Қаз дауысты Қазбек, Әйтеке би
| 1 |
Қазақ даласында сотты билер жүзеге асырды. Билер соты әділеттілікті қамтамасыз етті.
| 1 |
Билер сот, әкімшілік және әскери билік қызметтерін атқарды.
| 1 |
Ахмет Байтұрсыновтың «әділ билердің қолындағы билік қазақтың неше түрлі дертін жазатын таптырмас дәрі еді» деген пікірімен толық келісемін. Себебі, билер әділеттілікті қамтамасыз етті. Әр түрлі мәселелерді шешіп, қоғамда тәртіпті қамтамасыз етіп отырды.
| 1 |
Билер соты мал дауы мен жер дауына, ар дауы мен намыс дауына кесімді билік айтты.
| 1 |
Қазақ халқының өмірінде билер институтының алар орны мен үлес-салмағы, маңыздылығы айрықша болды. Өйткені, оның – мемлекеттің саяси және әлеуметтік жағдайын тек әдеттегі құқықпен ғана емес, рухани-мәдени салт-дәстүр негізінде де ұштастыра әрі теңестіре отырып қамтамасыз етуші бірден-бір құрылым ретіндегі рөлі ерекше.
| 1 |
|
Барлығы
| 30 |
|
Достарыңызбен бөлісу: |
