Қазақстандағы фармация фармация ісінің дамуы
жүктеу/скачать 22,92 Kb.
|
Сейиткулиева Сабина 4
- Бұл бет үшін навигация:
- Қолданылған әдебиеттер
|
Қазақстандағы фармация фармация ісінің дамуы Қазақстандағы алғашқы фармацевтикалық зауыт 1885 жылы Шымкентте ашылды. Бұл отандық фармацевтиканың бастапқы нүктесі деуге болады. Бірақ, 137 жылдық тарихты ескерсек те, сала салыстырмалы түрде жақында дамыды: сонау 90-шы жылдары отандық өнімнің үлесі небәрі 3%-ды құраған. Фармацевтикалық нарықтағы негізгі ойыншылардың көпшілігі Қазақстанға соңғы 25 жыл ішінде келді. Мысалы, немістің әйгілі STADA компаниясы Шымкент зауыты ашылғаннан кейін де, 1895 жылы құрылды. Ол дәрілік заттарды әзірлеумен және өндірумен айналысатын фармацевтердің кооперативі ретінде құрылды. Компания Қазақстанға 20 жыл бұрын келді: 2022 жылы STADA өзінің Қазақстан Республикасының фармацевтикалық нарығында болуының мерейтойын атап өтеді. «Курсив» отандық фармацевтикалық индустрияның қалай жұмыс істейтінін және оның дамуында STADA қандай рөл атқарғанын түсінеді. Көлемдер мен жоспарлар Фармацевтика саласы экономиканың қарқынды дамып келе жатқан салаларының бірі болып табылады. 2021 жылдың қорытындысы бойынша қазақстандық фармацевтикалық нарықтың көлемі 765 млрд теңгені құрады. Өткен жылы отандық фармацевтикалық кәсіпорындар 191,6 миллиард теңгенің өнімін өндіріп, отандық тауар өндірушілердің үлесі 25 пайызға жетті. Қазақстанның фармацевтикалық нарығында 88 отандық өндіруші жұмыс істейді, оның ішінде 32 кәсіпорын дәрілік заттарды шығарады. Отандық кәсіпкерлер дәрі-дәрмектің 900-ге жуық және мыңнан астам түрін шығарады. 2022 жылдың бірінші жартыжылдығында фармацевтика саласы 4,9%-ға өсті, бұл ақшалай есептегенде 84 млрд теңгені құрайды.2025 жылға қарай, Денсаулық сақтау вице-министрі Жандос Бүркітбаевтың айтуынша, фармацевтикалық нарықтағы отандық өнімнің үлесі 50 пайызға дейін ұлғайтылады. Саланың динамикасына көптеген факторлар әсер етті: жаңа өндіріс стандарттарына көшу, ұзақ мерзімді мемлекеттік келісім-шарттар, ЕАЭО ортақ дәрі нарығының пайда болуы. COVID-19 пандемиясы күшті серпін болды: ол бүкіл нарық үшін нақты күш сынағы болды. Бәрі қайдан басталды 1997 жылы Қазақстан үкіметі фармацевтика саласын дамытудың мемлекеттік бағдарламасын қабылдады. Оның негізгі міндеттерінің бірі дәрі-дәрмек пен дәрі-дәрмектің отандық өндірісін ынталандыру болды. Халықаралық фармацевтикалық өндірушілер қауымдастығының президенті Вячеслав Локшин фармацевтика саласына 1994 жылы кірген кезде нарықта айтарлықтай үлкен ойыншылар болғанын айтады. «Ол кезде Қазақстанның фармацевтикалық нарығы енді ғана қалыптасып келе жатқан еді, бірақ сол кезде ұлттық дәрілерді тіркеу орталығы ашылған болатын, ол басқаша аталды. Олар Кеңес Одағының тәжірибесін қабылдағанға ұқсайды. Тіркеу процесі барлық ережелерге сәйкес басталды. Әрине, ол кезде тендерлер болған жоқ, мемлекеттік бағдарламалар жоқтың қасы, мемлекет ол кезде тек туберкулезге қарсы препараттарды, екпелерді, сарысуларды ғана сатып алатын – мұның өзінде проблемалар болған. Біз инсулинді де сатып алдық, бірақ ол кезде де барлық емделушілер үшін емес, бәрі кездейсоқ болды», - дейді Вячеслав Локшин. Елімізде дәрі-дәрмек саясаты мен дәрі-дәрмекті тіркеу жүйесі болған жоқ. Іс жүзінде фармацевтикалық өндіріс болған жоқ. Жұмыс істеп тұрған бірнеше кәсіпорындар өте шектеулі өнім түрлерін шығарды. Және, әрине, бұл кәсіпорындар халықаралық деңгейде қабылданған стандарттарға сәйкес келмеді. Жеке тарату компаниялары болмады, орталықтандырылған жүйеден тыс қалған дәріханалар жекешелендіруге кетті. Бұрынғы Республикалық дәріхана басқармасы болған «Мемфармацияның» іс жүзінде бәсекелестері болған жоқ. «Біз Қазақстанның фармацевтика саласының дамуын жалпы бағаламаймыз», - дейді Қазақстан Республикасының Фармацевтикалық қызметті қолдау және дамыту қауымдастығының жетекшісі Марина Дурманова. «Әр адамның көз алдында перде бар сияқты». Мұны анық елестету үшін өткенге саяхаттау керек. Содан кейін, 90-шы жылдардың басында КСРО-ның мемлекеттік фармацевтикалық жүйесі толығымен күйреді». Фармацевтикалық қызметті қолдау және дамыту қауымдастығы 1996 жылы 5 тамызда құрылды. Ол фармацевтикалық нарықтың барлық сегменттерінің субъектілерін - өндірушілерді, дистрибьюторларды және дәріханаларды біріктіреді. Оның қатарына Алматы, Алматы облысы, Шығыс Қазақстан облысы, Астана қалаларында дәрілік заттардың, медициналық мақсаттағы бұйымдар мен медициналық техниканың айналымы саласында жұмыс істейтін 100-ден астам кәсіпорын кіреді. Павлодар, Қостанай, Қарағанды, Өскемен, Тараз, Шымкент қалаларында өкілдері бар. Қауымдастықтың қызметі Қазақстанда фармацевтика саласының қалыптасуының қиын кезеңінде басталды. Сол кездегі оның маңызды жетістігі 1998 жылы дәрі-дәрмекке қосылған құн салығын (ҚҚС) алып тастау туралы бастаманы жүзеге асыру болды. Екі жылдан кейін импорттық медициналық құрал-жабдықтар мен медициналық бұйымдар ҚҚС-тан босатылды. Енді денсаулық сақтау мақсатында әкелінетін барлық тауарлар ҚҚС-тан босатылды. «Біз мемлекеттің алты ай ішінде қазақ тіліндегі қаптамаға шұғыл көшу қажеттігі туралы қаулы қабылдағанына және нарық көлемін (250 миллионға жуық) ескере отырып, бұл шындыққа сәйкес келмейтініне байланысты жиналдық. Сонда өндірушілердің көпшілігі бұл нарықтан бас тартады. Біз бірігу арқылы үкіметке мұның ерте екенін дәлелдедік. Регламент 1999 жылғы 1 сәуірде күшіне енді, бірақ фармацевтикалық өнімдер одан алынып тасталды. Фармаға ТМД елдеріне ортақ қаптаманы пайдалануға тағы 10 жыл мүмкіндік берілді», - дейді Вячеслав Локшин. 1999 жылы Халықаралық фармацевтикалық өндірушілер қауымдастығы құрылды. Ол кезде ол шамамен 15 мүшеден тұрса, 2022 жылға қарай оның құрамына 54 компания кіреді. «Бірте-бірте фармацевтика саласының, негізінен шетелдіктердің қатысуымен нарық қалыптаса бастады. Біз нарықты этикалық реттеу қажеттілігі туралы бірінші болып айттық. Біз жаңа фармацевтикалық бірлестіктердің, соның ішінде бізден де ерте пайда болған фармацевтикалық бизнесті қолдайтын бірлестіктердің пайда болғанына жеттік. Бұл бірлестіктер нормативтік құқықтық актілерді әзірлеуде рөл атқара бастады», - дейді Локшин. 2005 жылы Халықаралық фармацевтикалық өндірушілер қауымдастығы Pharm Commonwealth ұйымын құрды. Оған Ресей, Украина, Беларусь, Өзбекстан, Қазақстан сияқты посткеңестік кеңістіктің барлық елдері кірді. Олар Алматыға мамандарды шақырып, үлкен халықаралық конгресстер мен конференциялар өткізе бастады. Маңызды міндеттердің бірі үйлестіру болды: нарықты кеңейту, шетелдік және отандық өндірушілердің жұмысын жеңілдету мақсатында үйлестіру, орау талаптары және т.б.«Осы 20 жыл ішінде нарық тәжірибелі болды, болжамды болды, мемлекеттің ақшасы бар. Қауымдастық мүшелері емделушілер үшін көптеген бағдарламаларды қолға алып, жетім дерттерді алғаш айтып, дәрігерлерді оқытты. Өндірушілердің қосар үлесі нарықты бұрынғыдай етіп жасауда – дәрігерлерді оқытуда, конференциялар мен конгресстерді қолдауда», – дейді Вячеслав Локшин. Нарық өркениетті болды. Онда ірі халықаралық фармацевтикалық компаниялар жұмыс істейді. Отандық өндірушілер – заманауи жоғары технологиялық өндіріс орындары. Қазақстан халықты дәрі-дәрмекпен қамтамасыз етуді қаржыландыру бойынша посткеңестік республикалар арасында көш бастап тұр. Кадрлар әзірленуде, алғашқы ҒЗТКЖ орталықтары пайда болуда. «STADA – еуропалық сападағы генерикалық препараттардың ірі өндірушісі. Компания кең таралған ауруларды емдеуге арналған неғұрлым қолжетімді заманауи препараттарды жеткізеді. Сонымен қатар, 2023 жылдың 1 сәуірінен бастап STADA Еуразияның 10 еліндегі тұтынушылардың денсаулығын сақтау саласындағы танымал брендтерден тұратын Sanofi дәрілік қоржынына дистрибуция және маркетингтік қолдау көрсетеді», - дейді Марина Дурманова. «Қауымдастық STADA-мен белсенді әрекеттеседі, өйткені компания өз жұмысында жоғары этикалық стандарттарды ұстанады», - деп бөліседі сарапшы. «Оның әртүрлі елдердің нарықтарында үлкен тәжірибесі бар және ең заманауи, дамыған және табысты реттеу тәжірибесінің сарапшысы. STADA әрқашан біліммен бөлісуге дайын, сол арқылы саланың дамуына үлес қосады». Әрі қарай не болды Соңғы 10 жылда өнім шығарудың орташа өсу қарқыны 11,6% құрады. Бұл орташа салалық деңгейден бес есе және жалпы өңдеу өнеркәсібінен үш есе жылдамырақ. Мұндай қарқындар отандық өндірушілердің өсуіне баса назар аударатын мемлекеттік саясатпен қамтамасыз етілді. 2009 жылы Қазақстанда «СК-Фармация» бірыңғай дистрибьюторы пайда болды, ол мемлекет атынан тегін медициналық көмектің кепілдік берілген көлемін сатып алуды жүзеге асырады. Соңғы 10 жылда сатып алу көлемі 8 есе өсті – шамамен 250 млрд теңгеге дейін; қазақстандық өндірушілердің үлесі сатып алудың 67%-ын немесе 168 млрд. Жоғарыда айтылғандай, 2025 жылға қарай фармацевтикалық нарықтағы отандық өнімнің үлесі 50 пайызға дейін артады. Ел басшылығы бұл міндетті Денсаулық сақтау министрлігінің алдына қойды. Құралдар келісімшарттық өндіріс, клиникалық және клиникаға дейінгі сынақтарды өткізуге арналған бизнес шығындарын өтеу және шетелдік инвесторлар үшін инвестициялық ұсыныстар болады. Жалпы алғанда, Қазақстандағы өндіріске 30-ға жуық ірі шетелдік ойыншыларды тарту жоспарлануда. 2021 жылы олардың саны 12 болды. Мемлекеттік сатып алу жағдайына келетін болсақ, 2022 жылдың қыркүйегіне дейін «СК-Фармация» 92 ұзақ мерзімді келісімшарт жасасты, оның аясында 2025 жылға қарай 804 атаудан астам жаңа дәрі-дәрмек пен 3 944 дана медициналық мақсаттағы бұйымдарды жеткізу жоспарлануда. Қолданыстағы ұзақ мерзімді келісімшарттар бойынша 316 дәрі-дәрмек және 428 медициналық мақсаттағы бұйымдарды шығару жолға қойылған. Ұзақ мерзімді келісім-шарттардың бизнесті қолдау құралы ретіндегі артықшылығы, олар инвесторларға жобаны іске асырудың бүкіл циклі үшін ақша ағынын жоспарлауға мүмкіндік береді. Бүркітбаевтың айтуынша, 2022 жылы отандық өндірушілер қамтымағандардың ішінде 2022 жылға арналған ұзақ мерзімді келісімшарттар қатарына 48 дәрілік позиция енгізілген. «STADA көптеген жылдар бойы бірлестікте белсенді жұмыс істеп келе жатқанын атап өткім келеді. Компанияның кең жеке портфолиосы бар. Ол сондай-ақ қазақстандық нарықта басқа да танымал өндірушілердің өнімдерін сәтті ұсынады. STADA денсаулық сақтау жүйесіне деген сенім туралы өте қызықты социологиялық сауалнамалар жүргізеді, медициналық және медициналық қауымдастыққа акушерлік, гинекология және неврологияны қоса алғанда, негізгі салалардағы өзекті ақпаратпен қамтамасыз етеді. Бұл нарықтағы белсенді ойыншы; өкілдіктің басшысы – біздің қауымдастықтың басқарма мүшесі, оның алдындағы сияқты», – дейді Вячеслав Локшин. Компанияның 2022 жылғы соңғы зерттеулерінің бірі InSights Consulting компаниясының қатысуымен STADA Health Report халықаралық сауалнамасы болды. Еуропаның 15 елінде сегізінші жыл өтіп жатыр. Биыл Қазақстан алғаш рет зерттеуге қосылды. Сауалнама көрсеткендей, пандемиядан кейін халықтың ресми медицинаға сенімі артып, дәрумендерді жүйелі түрде қабылдауға қызығушылық пайда болды. Көптеген қазақстандықтардың ұйқыға, тамақтануға және дене шынықтыруға деген көзқарасы өзгерді. Зерттеу нәтижелері денсаулық сақтау мамандарына, баспасөзге және азаматтарға жаһандық және жергілікті тұрғыдан адамдардың денсаулыққа деген көзқарасының қалай өзгеретінін, өз елінің денсаулық сақтау жүйесін қалай бағалайтынын және осы салада қандай жаңа үрдістер мен проблемалардың пайда болып жатқанын көруге көмектеседі. Заманауи тенденцияларға сүйене отырып, STADA ESG қағидаттарын жүзеге асыруға да қосылды: қараша айында компанияның тұрақты даму саласындағы жетістіктері туралы бірінші есеп жарияланды. Ол өткен 2021 жылға арналған осы бағыттағы іс-шараларды қамтиды. Сонымен қатар, STADA ашықтық саясатын ұстанады және ресми қаржылық нәтижелерді үнемі жариялайды. Компания сөзі Қазақстан – STADA үшін маңызды нарықтардың бірі. Арминас Мацевичус, STADA-ның Еуразия аймағындағы вице-президенті: «Еуропалық нарықта компания биржадан тыс дәрі-дәрмек сегментінде үздік бестікке кіреді, ал Қазақстан Республикасында STADA осы сегменттегі нөмірі бірінші жеткізуші болып табылады», - деп атап өтті. Орталық Азия нарығына деген адалдықты 2021 жылы республика үшін үлкен жоспарлары туралы жариялаған Бас атқарушы директор (бас директор) Питер Голдшмидттің Қазақстан Республикасына жақында жасаған сапары растайды. Компания жаһандық деңгейде генериктерге, OTC (биржадан тыс) және арнайы өнімдерге назар аударады. Қазақстанда STADA 2023 жылы Sanofi компаниясымен рецептсіз сатылатын 19 брендті және жоғары сапалы рецепт бойынша берілетін дәрілерді, соның ішінде жапон портфолиосындағы дәрілерді тарату туралы келісімнің арқасында портфолио 2023 жылы нығайтылатын CHC екеуін де дамытады. Takeda фармацевтикалық компаниясы 2021 жылы сатып алынды. STADA медициналық көмектің кепілдік берілген көлемі және міндетті медициналық сақтандыру аясында халықты сапалы дәрі-дәрмекпен қамтамасыз етуге белсенді қатысады. «Осы белсенділіктің арқасында қазақстандықтар артериялық гипертензия, қант диабеті, жіті және созылмалы ауырсыну синдромы, гипертониялық криз кезіндегі төтенше жағдайлар, асқазан-ішек жолынан қан кету және т.б. аурулардан еуропалық сапалы дәрі-дәрмектермен тегін ем алу мүмкіндігіне ие болды. 2023 жылы STADA SK-Pharmacia-ға ЭС тікелей жеткізушісі болды, бұл болашақта медициналық көмектің кепілдік берілген көлемі және міндетті медициналық сақтандыру аясында халыққа ұсынылатын қолжетімді дәрілік заттардың тізімін кеңейтуге мүмкіндік береді», - дейді Мацевичус. . Арминас Мацевичюстің айтуынша, бүкіл процестің басында пациент, оның қажеттіліктері мен мүдделері бірінші орында тұруы керек. Бүкіл нарық соларға бағытталуы керек. Науқас үшін негізгі критерийлер таңдау болып табылады, яғни аурулардың барынша кең спектрін қамтитын дәрі-дәрмектердің ассортименті, содан кейін сапа мәселесі, содан кейін, әрине, баға туралы айтып отырмыз - фармацевтика саласы әлеуметтік экономиканың сезімтал секторы, адамдар денсаулығы мен өмірі үшін төлейді. Дамып келе жатқан нарыққа енген заманауи фармацевтикалық компания осы критерийлердің барлығына сәйкес болуы керек. STADA 20 жыл бойы жоғары сапа стандарттарына сай болуға тырысып келеді, тіпті кейбір жағдайларда оларды нарыққа шығарды. Ал, компанияның Еуразия аймағындағы вице-президентінің айтуынша, алда әлі де көп жетістіктер бар. Қолданылған әдебиеттер https://sk-pharmacy.kz/kaz/baspas%D3%A9z-ortalyi%D2%93yi/zha%D2%A3alyi%D2%9Btar/%D2%9Baza%D2%9Bstandyi%D2%9B-farmacziya-tarixyi-%D3%A9tkens%D1%96z-bolasha%D2%9B-zho%D2%9B STADA компасиясы туралы https://www.inform.kz/amp/v-kazahstane-oficial-no-zaregistrirovana-kompaniya-stada-ag_a4029299 https://kz.kursiv.media/2021-06-02/kak-razvivalas-farmacevticheskaya-promyshlennost-kazakhstana-za-30-let/amp/ жүктеу/скачать 22,92 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|