Әдеби үрдіс Көркем шығарманы зерттеу жолы
Әдеби үрдіс- бұл белгілі бір дәуірде, сонымен қатар, ұлттар мен елдердің, аймақтардың, әлемнің күллі тарихи кезеңдерінде өмір сүріп келе жатқан әдебиеттің тарихи-заңды қозғалысы.
Әдеби процесте - жеке тұлғалар өзінің әкелген айрықша көркемдік ашылымдарымен, өзіне дейінгі құндылықтарымен қайшылыққа түсе отырып, оны қозғалысқа келтіре отырып, әдеби процестің құрамында кезеңдік, жалғастырушы, өзгертуші қызмет атқарады.
Техниканың даму заңдылықтарындағыдай әдебиет пен өнерде жаңа көркемдік ашылымдар өзіне дейінгі бар көркемдік құндылықтарды жою арқылы дамиды. Қайта ондағы қайсыбір элементтер келесі дәуір, кезеңдердегі көркемдік ашылымдарға нәр беріп, үндесіп отырады. (Мысалы, М.Әуезовтің «Абай жолындағы» фольклор, этнография дәстүрлері, Ш.Айтматов шығармаларындағы «мифтік» бастаулар)
Әдеби үрдіс әр түрлі әдеби кезеңдерден құралады. Әдеби үрдістің ажырамас бір саласы халықаралық әдебиеттер байланысы.
32. Б.Нұржекеұлының «Кінәлі махаббат» повесіндегі уақыт және мекеншақты көрсетіңіз. «Кінәлі махаббат» повесі- махаббат отына күйіп, бірде бақытты, бірде бақытсыз болған Зерен тағдыры. Әйелдердің мінез-құлқын, күюі мен сүйуін, құштарлығы мен қатыгездігін – бәрін айрықша ұнатып, айрықша бағалау.
Повестьте 1941-1945 жылдар аралығындағы сұрапыл соғыстың кезеңіндегі уақытты көрсеткен. Оны мына көріністерден байқай аламыз: әйелдері өз күйеулерін қимастықпен соғысқа шығарып салып жатты,оның ішінде Зеренде Нұржанды соғысқа аттандырды, соғыстан ер адамдар жаралы күйде қайтты.
Повестьте Жетісу өңіріндегі Аққайқы мен Белдің арасында болған оқиғаны, оның табиғатын сипаттайды. Мысалы, жотасы мен жазығы, жылғасы аралас таулы жол. Тау үсті таза ауа, қоңыр салқын. Қымыз самал қанат байлап жібергендей жеңілміз. Адам да, жайлау да күндегісінен бүгін ажарлы, сәнді сияқты деп сипаттайды.
Басталуы: Жақып пен Зереннің тұңғыш қыздары Айгүлдің өмірге келуі; Енесі мен абысынының қабақшытуы; Қызын асырап алуға қайын ағасының ниет білдіруі; Зеренің қызын қимауы.
