Қазіргі таңдағы ақпараттандыру және байланыс саласындағы қылмыстар бойынша сандық сот сараптамасы

Қазіргі таңдағы ақпараттандыру және байланыс саласындағы 
қылмыстар бойынша сандық сот сараптамасы 
Көптеген азаматтар тап болатын ең маңызды мәселе - алаяқтардың банк картасына 
қашықтан қол жеткізуімен байланысты қашықтан байланыс қылмыстары және 
интернет-алаяқтық. Көбінесе алаяқтар банк қызметкері болып көрінеді. «Дерекқордың 
істен шығуы», «бонустардың жинақталуы», «әлеуметтік бағдарламаға қосылу» немесе 
басқа да қисынды сылтаулар сылтауымен шабуылдаушылар сіздің картаңыздың 
мәліметтерін, қауіпсіздік кодын және бір реттік құпия сөзді сұрайды, кейде тіпті талап 
етеді. Қажетті ақпаратты алған алаяқтар шоттан ақшаны есептен шығарады. 
Есіңізде болсын! Клиентке қоңырау шалған кезде банк қызметкері ешқашан картаның 
деректемелерін беруді және картамен қандай да бір операцияларды орындауды 
сұрамайды. Егер сіз банктен қоңырау шалып, төлем картаңызға қызығушылық 
танытсаңыз, сөйлесуді тоқтатып, банктің ресми байланыс орталығының нөміріне 
банкке қайта қоңырау шалу (клиенттерді қолдау телефонының нөмірі телефонның 
артқы жағында көрсетілген) картасы). 
Алаяқтар жәбірленушіден келесі ақпаратты сұрай алады: 
-Картаның PIN коды – бұл шығарылған банк картасымен бір уақытта конвертте 
шығарылған төрт таңбалы нөмірлер комбинациясы. Оны банк бөлімшесіне хабарласу 
немесе сенім телефонына қоңырау шалу арқылы өзгертуге болады. 
-Қауіпсіздік коды (CVV2 немесе CVC2) – картаның артқы жағында көрсетілген сандар 
комбинациясы, атап айтқанда: карта нөмірінің соңғы төрт санынан кейін көрсетілген 
ең оң жақтағы үш сан. Тексеру коды онлайн төлем жасау үшін ғана қажет. Онлайн 
төлем жасау кезінде ол карта нөмірімен, карта ұстаушысының атымен және картаның 
жарамдылық мерзімімен бірге енгізіледі. 
-Онлайн төлемді растауға арналған бір реттік банктік пароль – ақшамен 
транзакцияларды растау үшін банк SMS хабарламасында немесе push-хабарламада 
жіберген нөмірлердің тіркесімі. 
Ешқашан PIN кодын, қауіпсіздік кодыңызды немесе бір реттік парольді үшінші 
тұлғаларға ашпаңыз! 
Ешкім, оның ішінде банк қызметкерлері, карта ұстаушысынан PIN немесе қауіпсіздік 
кодын көрсетуді талап етуге құқығы жоқ. Интернеттегі алаяқтықтың ең көп таралған 
түрлерінің бірі - «фишинг» деп аталатын. Алаяқтар әлеуетті жәбірленушінің банктік 
картасындағы ақша қаражатына қол жеткізуге бағытталған белгілі бір әрекеттерді 
банк атынан пошталық жөнелтілімдерді пайдалана отырып жасайды, оларда ресми 
веб-сайттардың нақты көшірмелері болып табылатын беттерге сілтемелер бар, онда 
оның мүмкіндігі үшін карта деректерін енгізу ұсынылады. одан әрі пайдалану. 
Интернеттегі алаяқтықтың тағы бір кең таралған түрі - жалған интернет-дүкендер. 
Алаяқтар сатып алушыдан тауар үшін алдын ала төлем алып, өз міндеттемелерін 
орындамайды. Сайттың іздеу жүйесіндегі танымалдылығы сіздің қауіпсіздігіңізге 
мүлдем кепілдік бермейтінін ескеру маңызды. Шындығында, алаяқтар веб-маркетинг 
арқылы өз сайттарын белсенді түрде алға жылжытады. Көбінесе фейктер бастапқы 
сайтқа сілтемелерден де жоғары болады және бір қарағанда оның түпнұсқадан еш 

айырмашылығы жоқ. Мұндай сайттардағы төлем беттері тек тауарлар мен қызметтер 
үшін төлем ретінде жасырылады; шын мәнінде, әлеуетті құрбан алаяқтардың 
карталарына немесе ұялы телефон нөмірлеріне ақша аударады, алаяқтар кейіннен 
ақшаны алып тастайды. Сонымен қатар, жалған веб-сайттарда алаяқтар карта 
мәліметтерін жинайды, содан кейін олар рұқсат етілмеген транзакциялар үшін 
пайдаланады. Мұндай төлемді жасағаннан кейін азамат-сатып алушы тіпті пошта 
арқылы растауды ала алады, бірақ тауарлар мен қызметтер жеткізілмейді және 
ұсынылмайды. 
Жалған сайттарды шынайыдан ажырататын белгілер: 
-Мекенжай жолағын мұқият тексеріңіз.Дизайн түпнұсқа сайтты толығымен көшіруі 
мүмкін, бірақ мекенжай жолағында кем дегенде бір таңба дұрыс емес нәрсе болады. 
-Сайт жаңа, интернетте ол туралы ақпарат жоқ. 
- Сайттағы мәтіндерде қателер мен бұзылған сілтемелер болуы мүмкін. 
-Бір реттік парольді енгізу бетінің дизайны сіздің банкіңіздің әдеттегі дизайнынан 
өзгеше болуы мүмкін. 
- Аутентификация бетінде дүкен атауының орнына P2P, PEREVODNAKARTU немесе 
CARD2CARD белгілері, яғни картадан картаға ақша аудару туралы ақпарат бар. 
-Банктің аутентификация бетіндегі соманы өзгертуге болады. 
Бір реттік пароль үшін сайт деректерін дұрыс енгізгеннен кейін жәбірленушіге пароль 
дұрыс емес екені хабарланады және жаңа операцияны нақты орындау үшін жаңа құпия 
сөзді енгізу сұралады. Осы белгілердің кез келгенін байқасаңыз, картаңызда 
көрсетілген телефон нөміріне қоңырау шалыңыз және тек сенімді интернет сайттарын 
пайдаланыңыз. Алаяқтар қолданушының әлеуметтік желілердегі немесе 
мессенджердегі жеке парақшасын бұзып, не барлығына көмек сұрайтын және шұғыл 
ақша аударатын хабарламалар жібереді немесе хат-хабарларды талдап, ең жақын 
адамдарды табады, олар міндетті түрде бас тартпайды.Бірінші аударымнан кейін 
алаяқтар жәбірленушімен байланыса алады, бірдеңе дұрыс болмады деп айта алады, 
аударымды қайталауды сұрай алады және т.б. картадағы ақша таусылғанша немесе 
жәбірленуші алдауды түсінгенше, бірақ олар ақшаны ғана емес, алаяқтықты да алдап 
алады. жәбірленушіге ақша аудару үшін (олар SMS-тен карта нөмірін, жарамдылық 
мерзімін, үш таңбалы қауіпсіздік кодын және парольдерді сұрайды), бірақ, әрине, 
жәбірленуші ақшаны алмайды, бірақ қаражат картадан есептен шығарылады. 
Достарыңыздың немесе туыстарыңыздың бірінен көмек сұрайтын хабарлама алсаңыз, 
не істеу керек? Онымен дереу телефон арқылы байланысып, бұл хабарламаны 
жіберген-жібермегенін анықтау керек және ол мұны жеке растамайынша ештеңе 
жасамау керек. Сонымен қатар, ешбір жағдайда картаңыздың мәліметтерін (артқы 
жағындағы үш нөмір, жарамдылық мерзімі, SMS-тен пароль) бермеу керек. Сонымен 
қатар, сіз әлеуметтік желілердегі және жедел хабаршылардағы тіркелгіңіздің құпия 

сөзі туралы қамқорлық жасауыңыз керек. Бұл сіздің қауіпсіздігіңізді ғана емес, 
сонымен қатар отбасыңыз бен достарыңыздың қауіпсіздігін де қорғайды. 
Заманауи шындық жағдайында ақпараттық және телекоммуникациялық 
технологияларды пайдалана отырып, алаяқтықпен байланысты қылмыстардың саны 
қарқынды өсуде. 
Телефондық алаяқтықтың негізгі схемаларына ұтыс ойындары, SMS сұраулар, ақылы 
кодтар, оператордың айыппұлдары, ақшаны қате аудару, интернет-сайттардағы 
мүлікті сату (Avito, Yula), контактісіз төлем опциясына қосылған карталарды ұрлау, 
досыңыздың есептік жазбасын бұзу кіреді. әлеуметтік желілерде және т.б. 
Сіз келесі ережелерді сақтау арқылы өзіңізді алаяқтықтың осы түрінен қорғай аласыз: 
1. Туысқаныңыз бен танысыңыз жазатайым оқиғаға ұшырады немесе қылмыс 
жасағаны үшін полиция ұстады деген қоңыраулар мен хабарламаларға сенбеу керек, 
әсіресе егер одан кейін ақша аудару туралы өтініш болса. Тәжірибе көрсеткендей, 
жақын адамға қоңырау шалу күмәнді жоюға және бұл сіздің қаражатыңызды немесе 
мүлкіңізді иемденуге тырысатын алаяқтар екенін түсінуге мүмкіндік береді; 
2. Сіздің шотыңызға ақша аудару туралы өтінішпен белгісіз нөмірлерден келген 
қоңырауларға немесе SMS хабарламаларға жауап бермеу керек; 
3. Жеке ақпаратты телефон арқылы ешкімге бермеу керек. 
Бұл ережелерді жария ету, сондай-ақ құқық қорғау органдарына дереу хабарласу 
басқалардың телефон алаяқтарының құрбаны болмауына көмектеседі. 
Сот тәжірибесінде туындаған мәселелерге, заңнамадағы өзгерістерге байланысты және 
заңды біркелкі қолдану мақсатында Қазақстан Республикасы Жоғарғы Сотының 
жалпы отырысы шешеді: 
1. Соттардың назарын алаяқтықтың міндетті белгісі кінәлі адамның пайдакүнемдік 
мақсатының болуы, яғни бөтеннің мүлкін заңсыз және өтеусіз өз меншігіне 
айналдыруға ұмтылу болып табылатындығына аудару; немесе оған өз пайдасына 
немесе басқа адамдардың пайдасына құқығы. Алаяқтық алдау немесе сенімге қиянат 
жасау арқылы жасалады, оның әсерінен меншік иесі немесе басқа мүлік иесі мүлікті 
немесе оған құқықты басқа тұлғаларға өз еркімен береді. 
Айыптау қорытындысында және сот үкімінде қылмыстық құқық бұзушылық 
оқиғасын сипаттау кезінде жасалған әрекеттің объективтік және субъективтік жағын 
ескере отырып, алаяқтықтың қандай әдіспен жасалғаны көрсетілуі тиіс. 
2. Алдау – бөтеннің мүлкін ұрлау немесе бөтеннің мүлкіне құқықты алу мақсатында 
алаяқтық жасау тәсілі. Алдау кінәлінің қасақана жалған, шындыққа жанаспайтын 
ақпаратты хабарлау немесе мүліктің иесіне немесе иесіне хабарлануы тиіс шынайы 
фактілерді жасыру арқылы меншік иесін немесе басқа меншік иесін қасақана 
жаңылыстыруы мүмкін. мүлiктiң меншiк иесi немесе өзге тұлға мүлiктiң заңдылығы 
туралы.мүлiктi кiнәлi адамның және (немесе) өзге де адамдардың меншiгiне беруi. 
Алдау нәтижесінде меншік иесі немесе мүліктің басқа иеленушісі адасуға негіз бар 
және ол өз мүддесін көздеп әрекет етеді деп есептеп, мүлікті кінәлі адамға өз еркімен 
береді. 

3. Алаяқтық әдісі ретінде сенімге қиянат жасау - кінәлінің бөтеннің мүлкін немесе 
оған құқықты пайдакүнемдік себептермен заңсыз иемдену мақсатында өзі мен меншік 
иесінің немесе мүлікті басқаратын басқа тұлғаның арасында туындаған сенімді 
пайдалануы. . 
Мүлік иесінің немесе басқа тұлғаның алаяққа сенім артуы әртүрлі жағдайларға 
байланысты болуы мүмкін: жеке танысу, туыстарының және басқа адамдардың 
ұсыныстары, кінәлі адамның қызметтік жағдайы және т.б. 
4. Алаяқтық кезінде алдау ауызша да, жазбаша да айтылуы мүмкін. 
Ұрлықта жалған құжаттарды пайдалану алдаудың бір түрі болып табылады.Басқа 
тұлға жасаған жалған қызметтік құжатты пайдалана отырып жасалған алаяқтық 
толығымен алаяқтыққа жатады және Қазақстан Республикасы Қылмыстық кодексінің 
(бұдан әрі – ҚК) 385-бабында көзделген қосымша біліктілікті талап етпейді. 
5. Егер адам құқық беретін немесе міндеттен босататын қызметтік құжатты 
бұрмалау арқылы алаяқтық жасаса, іс-әрекет Қылмыстық кодекстің 385-бабының 
бірінші бөлігінде және тиісті бөлігінде көзделген қылмыстық құқық 
бұзушылықтардың жиынтығына жатқызылуға тиіс. Қылмыстық кодекстің 190-
бабының 
6. Алаяқтықпен жасалған ұрлықты басқа нысандарда жасалған, бірақ мүлікті 
мүліктің меншік иесінің немесе басқа адамның өз еркімен беруге әкеп соқпайтын, 
бірақ басқа қылмыс жасауға ықпал ететін алдау әдісі бар ұрлықтан ажырату керек ( 
үйге, қоймаға кіру үшін алдау және т.б. .d.). 
7. Адам алдауды бөтеннің мүлкін ұрлаумен байланысты өзге қылмысты жасауға 
жәрдемдесу үшін пайдаланған, оны жасау кезінде оның іс-әрекетін осы мүліктің 
меншік иесі немесе өзге иеленушісі анықтаған, бірақ ол әрекетін жалғастырған 
жағдайларда. бөтеннің мүлкін иесінің еркіне қарсы заңсыз ұстау, онда бұл әрекет 
тонау сияқты квалификациялануы керек (адам ұялы телефон иесінен қоңырау шалуды 
сұрайды, содан кейін онымен иесінің көзінше бірден жоғалып кетеді). 
8.Алаяқтық ұрланған мүлік қылмыскердің немесе басқа адамдардың заңсыз 
иемденуіне және оны өз қалауы бойынша иеленуге, пайдалануға немесе билік етуге 
нақты мүмкіндіктері болған кезден бастап аяқталған деп танылады. 
Егер алаяқтық бөтеннің мүлкіне құқықты иемдену нысанында жасалса, қылмыс 
жасаушының бөтеннің мүлкін өз мүлкіндей иеленуге, пайдалануға және оған билік 
етуге заң жүзінде белгіленген мүмкіндігі болған кезден бастап, тиісті түрде 
ресімделіп, куәландырылғаннан кейін қылмыс аяқталған болып есептеледі. немесе осы 
құқықты тіркеу. 

Ақпараттық жүйелерді пайдаланушыларға қатысты жасалған алаяқтық 
жәбірленуші ақша қаражатын және (немесе) дербес деректерді кінәліге немесе оның 
нұсқауы бойынша басқа адамдарға берген кезден бастап аяқталған деп есептеледі. 
Ақпараттық жүйелерді пайдалана отырып, алаяқтық жасалған жер ақша 
аударымын жүзеге асыратын жәбірленушінің орналасқан жері болып саналуы керек.