«ҚазМұнайГаз» Ұк ақ (бұдан әрі ҚМГ) тұрақты дамуы жөніндегі есеп компанияның

43

Біздің қайырымдылық қызметіміздің 

негізгі бағыттары ардагерлер ұйымы-

ның жарғылық қызметін, мүмкіндігі 

шектеулі адамдарды, балалар үйі мен 

орталықтарын, әлеуметтік саланың басқа 

да коммерциялық емес ұйымдарын 

қолдау болып табылды. Мұнайгаз саласы 

ардагерлеріне қолдау көрсетілді, сонымен 

қатар ҰОС Жеңісінің 70 жылдығына 

байланысты мерекелік шараларды өткізу 

үшін материалдық көмек көрсетілді. 

Қаражаттың бір бөлігі балаларды емдеуге 

жұмсалды, сонымен қатар аз қамтылған 

отбасылардың мүмкіндігі шектеулі бала-

ларына көмек көрсетілді. Біз сонымен 

қатар жыл сайын Жаңаөзен қаласының 

мұнайсервистік ұйымдары қызмет-

керлерінің балаларының демалысын 

ұйымдастырамыз.  

2015 жылы ұжымдық шартқа сәйкес 

бұрынғы ПМХЗ қызметкерлерінің әлеу-

меттік жағдайларын жақсартуға қаражат 

бөлінді. Сонымен қатар, өңірлерде 

жергілікті қоғамдастықтарды қолдау үшін 

Қызылорда облысы: ҚМГ өңір 

тұрғындары үшін төмен бағада 

табиғи газды өткізеді

Ақтөбе облысы: қызметкерлердің 

еңбек құқықтары мен жұмысқа 

орналасуын қамтамасыз етудің 

өндірістік процестерін тұрақтан-

дыру мәселелері бойынша өзара 

түсінушілік туралы меморандум 

Маңғыстау облысы: ММГ 

«Маңғыстау облысының дамуына 

үлес қосу: жауапкершілік пен 

тікелей шетел инвестициялары 

есебінен үздік нәтижелерге қол 

жеткізу».

ҚМГ және оның ЕТҰ 

басқарушы қызметкерлері 

– әйелдер Қазақстанның 

іскер әйелдерінің 

қауымдастығының мүшесі 

болып табылады.

ҚМГ сақтық шаралары 

қағидасының негізгі 

ережелерін ерекшелейді 

(1992 жылғы БҰҰ 

қоршаған ортаны қорғау 

және дамыту бойынша 

15 Рио-де-Жанейро 

Декларацияясының 

қағидасы).

2015 жылы 

29

 қоғамдық 

тыңдаулар өткізілді. 

Біз диалогқа 

үнемі дайынбыз

.

2015 жылы қайырымдылық 

және демеушілік қолдау 

барлық басым бағыттар 

бойынша 

6,8 млрд.

 

теңге ($23 млн) сомасына 

көрсетілді

Біздің қоғамдастықтар

Біз өңірлер мен жергілікті қауымдастықтарды 

дамыту маңыздылығын түсінеміз, сондықтан 

мүдделі тараптарлың тартылуын арттыруға 

тырысамыз және қоршаған ортаға, өңір 

тұрғындарының денсаулығына біздің қызмет-

тің әсеріне бағалау жүргіземіз.  

Жергілікті қоғамдастықтармен 

өзара әрекет ету

Өңірлерді дамытуға көмек көрсету мақса-

тында, әлеуметтік-экономикалық даму сала-

сында ынтымақтастық туралы Меморандум 

жасау арқылы жергілікті басқару органда-

рымен белсенді түрде өзара әрекет жасай-

мыз және қиын қол жетімді және қажетті 

тауарларды, сонымен қатар осы өңірлерде 

қызметтер ұсынамыз.

Сондай-ақ өңірлерде еңбекті қорғау, техника 

қауіпсіздігі және қоршаған ортаны қорғау 

жөніндегі комиссия жұмыс істейді. Жергілікті 

кәсіби одақ еңбекті қорғау талаптарын қамта-

масыз ету, өндірістегі жазатайым жағдайлар 

мен кәсіби науқастың алдын алу, сол сияқты 

жұмыс орындарында еңбек және еңбекті 

қорғау жағдайларын тексеру мақсатында  

жұмыс берушілер жүргізетін іс-шараларға 

қатысуға құқылы.

Жаңа жобалар мен нысандарды іске қосар 

алдында біз міндетті түрде жоспарланған 

қызмет пен өзара әрекетті бағалау үдерісінде 

қоғамдық пікір мен оның есебін анықтау 

мақсатында оның мүмкіндікті әрекеті туралы 

қоғамды ақпараттандыруға бағытталған, қор-

шаған ортаға әсерін   бағалау шегінде іс-ша-

ралар кешенін жүргіземіз. Біз барлық мүдделі 

тараптарға  қоршаған ортаға қарай әрекет 

ету, ескертулер мен ұсыныстарды қабылдау 

мен тіркеуге әсер ету бағасы жобасына қол 

жетімділікті қамтамасыз етеміз.   Халықты 

жоспарланған іс-шаралармен таныстыру 

мақсатында материалдар үкіметтің жергілікті 

органдарының веб-сайттары мен БАҚ-та 

орналастырылады.

«Қазақстан-Қытай» газтарту жолдарының 

маңында тұратын Алматы облысының 1600 

астам тұрғынымен өзіміздің жұмыс жүргізу 

тәсіліміз және заңнамалық норма талаптарын 

сақтау бойынша қабылданған шараларды 

түсіндіру үшін 70-тен астам кездесулер 

ұйымдастырдық.

Бұдан басқа электронды хабарлама, телефон 

және мәтіндік хабарламалардың автомат-

тандырылған қабылдауына арналған жедел 

желілер арқылы немесе тікелей қолға ҚМГ 

құжаттамалық қамтамасыз ету департа-

ментіне ұсынылатын жазбаша өтініштер 

сияқты шағым берудің ресми механизмдері 

болады. 

Қайырымдылық және демеушілік 

көмек

Компания демеушілік және қайырымдылық 

көмегін қоғамның әлеуметтік, мәдени және 

гуманитарлық салаларын қолдау және дамыту 

мақсатында көрсетеді.

ҚМГ қайырымдылық Конституцияға сәйкестік, 

теңдік, ерікті қатысу және ашықтық қағида-

сына негізделеді.

Демеушілік және қайырымдылық көмек көр-

сету саясаты төмендегідей көмек көрсетудің 

бірқатар басым бағыттарын белгілейді: 

халықтың қорғалмаған тобының әлеумет-

тік қолдауын жүзеге асыру; 

білім беру және денсаулық сақтау жүйесін 

дамыту;

табиғи апаттардан зардап шеккендерге 

көмек көрсету;

мәдени қоғамдастықты және адами ресур-

старды дамыту; жалпы республикалық 

және өңірлік маңызы бар іс-шаралар өткізу;

қоғамның ТД-да еңбек қатынастарын, 

халықаралық қатынастарды, инвестиция-

ларды нығайту;

өңірлік және бизнес-бастаманы қолдау; 

әлемдік кәсіби спорт алаңында ел беделін 

арттыру, сонымен қатар Қор мен компания 

беделін қолдау және нығайту. 

жасалып жатқан әлеуметтік жобалардан 

өзге, біз Алматы облысының елді мекен-

дерін газдандыру және Астана қаласын 

дамыту бағдарламасы сияқты бірқатар 

әлеуметтік жобаларға қолдау көрсеттік.

2015 жылы сонымен бірге Қазақстандағы 

спорттың дамуын қолдауға демеушілік 

көмек көрсетілді. Қолдау спорттың 

жеке түрі және спорттың күштік түрлері 

Конфедерациясы, теннис Федерациясы 

және «Astana Arlans» кәсіби бокс клубын 

қаржыландыру үшін «Астана» кәсіби 

Президенттік спорт клубы» КФ көмегімен 

жасалды. Біз елімізде спортты салауатты 

өмір салтын насихаттау, спорттық бағдар-

ламаларды жүзеге асыруға жағдай жасау 

және оларды барлығы үшін қолжетімді 

ету арқылы дамыту қажеттігіне сенеміз. 

Сонымен қатар, KAZENERGY Еуразиялық 

Форумын өткізу үшін «KAZENERGY» деме-

ушілік көмек көрсетті. Бұдан басқа, Қазақ 

хандығының 550 жылдығын мерекелеуге 

арналған мәдени-көпшілік шараларға 

қолдау жасалды. 

45

Өнімге деген жауапкершілік

ҚМГ объектілерінде сапаны бақылауды 

жүзеге асыратын зертханаларды аккредит-

теу ұлттық және халықаралық деңгейде, 

сонымен қатар Кеден одағында мойын-

далған және олардың құзіреттілігін, әділдігін 

және мүмкіндігін көрсетеді. Бүдан басқа, 

бақылауды экспресс-талдау зертханалары 

да жүзеге асырады, бұл барлық Қазақстан 

аумағы бойынша отын сапасын бақылауға 

мүмкіндік береді. ҚМГ-О диспетчерлік 

орталығы Мұнай және газ ақпараттық-тал-

дау орталығы, Thomson Reuters және 

Argus сияқты ақпараттық-аналитикалық 

агенттіктердің деректері негізінде сыртқы 

нарық мәліметтерін есепке ала отырып, ҚР 

ішкі нарығындағы ағымдық жағдайларға 

маркетингтік талдау жүргізеді. 2015 жылы 

жарнаманы есепке алғанда, маркетингтік 

байланысқа қатысты нормативтік талап-

тар мен ерікті кодексті бұзу жағдайлары 

тіркелмеген. 

ҚМГ даулы немесе тыйым салынған тауар-

ларды сатумен айналыспайды. Бұдан бөлек, 

2015 жыл ішінде тұтынушылардың жеке 

өмірінің дербес құқықтылығын бұзу және 

тұтынушылар туралы деректерді жоғалтуға 

қатысты шағымдар анықталмаған.

ҚР индустриялық-инновациялық даму-

дың мемлекеттік бағдарламасына сәйкес 

Республиканың үш мұнай өңдеу зауытында 

жаңғырту және қайта құрудың инвестициялық 

жобалары іске асырылуда. Зауыттарды жаңғы-

ртуды аяқтау қоршаған ортаға жағымсыз әсер 

ету деңгейін төмендетуге, Кеден Одағының 

Техникалық регламенті талаптарына сәйкес 

мұнай өнімдерінің сапасын К4, К5 экологи-

ялық клас талаптарына дейін жақсартуға, 

сонымен қатар қайталама үдерістердің қуатын  

және мұнай өңдеу тереңдігін арттыруға мүм-

кіндік береді.

ҚМГ мұнай және мұнай өнімдері саласындағы 

ұлттық оператор ретінде әлеуметтік маңызы 

бар мұнай өнімдерін төмен баға бойынша 

жөнелтеді. Жыл сайын ҚМГ-ҚМ егін егу және 

егін жинау жұмыстары кезінде ауыл шару-

ашылығы өндірушілері үшін төмен бағамен 

дизель отынын жеткізуді жүзеге асырады. 

Бұдан басқа, біз жылу беру маусымы уақы-

тында әлеуметтік-өндірістік объектілер мен 

ҚР мекемелерінің жылу беру қажеттіліктерін 

мазутпен қамтамасыз етеміз. 2015 жылы ауыл 

шаруашылығы қажеттілігі үшін 120 мың тонна 

дизель отыны және жылу беру қажеттілігі 

үшін 24 мың тонна мазут жеткізілді.

«ҚазМұнайГаз» бренді жеке бөлшек желісін 

кеңейту бағдарламасы жаңа ЖҚС салу 

есебінен және қызмет етуші станцияларды 

сатып алу және қайта жабдықтау есебінен 

жүзеге асырылады. ҚМГ ЖҚС құрылысы 

кезінде қауіпсіздік талаптары сақталады, үздік 

әлемдік тәжірибе пайдаланылады, модуль-

дік құрылымдар, отын тарататын  заманауи 

шүмектер және озық бағдарламалық жаб-

дықтар қондырылады.

«ҚазМұнайГаз» бренді жеке бөлшек желісін 

кеңейту бағдарламасы жаңа ЖҚС салу 

есебінен және қызмет етуші станцияларды 

сатып алу және қайта жабдықтау есебінен 

жүзеге асырылады. ҚМГ ЖҚС құрылысы 

кезінде қауіпсіздік талаптары сақталады, үздік 

әлемдік тәжірибе пайдаланылады, модуль-

дік құрылымдар, отын тарататын  заманауи 

шүмектер және озық бағдарламалық жаб-

дықтар қондырылады.

Бір жыл ішінде өнімге және денсаулық, 

қауіпсіздік қызметттеріне қатысты немесе 

Шығарылатын отын сапасы «Автокөлік және 

авиациялық бензинге, дизель және кемелік 

өнім ерекшеліктері туралы ақпаратқа және 

маркалауға қатысты нормативті талап-

тарды және ерікті кодексті бұзу жағдайлары 

анықталмаған. 

2015 жылы қарашада 

«Қазақстандағы Жыл 

Таңдауы» байқауында 

«ҚазМұнайГаз» отыны және 

ЖҚС үздік деп танылды 

  

Өнімдер мен қызметтерді 

таңбалау

Отынға, реактивті қозғалтқыштар мен маз-

утқа арналған отынға қойылатын талаптар 

туралы» Кедендік одақтың техникалық регла-

менті талаптарына және МЕМСТ талапта-

рына, ұлттық стандарттарға және техникалық 

шарттарға сәйкес келеді.

Отынды айналымға шығармас бұрын 

міндетті түрде отын сәйкестілігі расталып, 

сәйкестілік Декларациясы рәсімделеді. Айна-

лымға шығатын отынның әрбір партиясы 

сапа туралы құжатпен (паспортпен) қамтама-

сыз етіледі. Автокөлік бензинін және дизель 

отынын өткізу кезінде отын атауы, таңбасы 

туралы ақпарат ЖҚС ОТШ-де және кассалық 

чектерде көрсетілген. Бұдан бөлек, біздің 

әрбір ЖҚС-да «Тұтынушы бұрышы» бар, 

мұнда сапа паспорты және өткізілетін отын 

маркасына сәйкестілігі туралы декларация 

сияқты қажетті ақпарат орналасқан.

Отынның тиісті сапасын қамтамасыз ету 

үшін мұнай өнімдерін жеткізудің барлық 

тізбегі бойынша: зауыттан мұнай базасы мен 

ЖҚС-на дейін үздіксіз бақылау жүргізіледі. 

Мұнай өнімдерінің сапасын бақылау үдерісі 

«Мұнай өнімдері сапасының дұрыстығын 

бақылау және қамтамсыз ету туралы Ере-

жемен» және аккредиттелген зертханалар 

менеджменті жүйесі құжаттарында реттеледі 

және сапаны бақылаудың арнайы қызметімен 

жүзеге асады.

Өнімге деген 

жауапкершілік

47

Өнімге деген жауапкершілік

жалпы сомасы 

1 триллион 

174 млрд.

 теңгеге 

тауарлардың, жұмыстар 

мен қызметтердің отандық 

өндірушілерімен 

1677

 

ұзақ мерзімдік шарттар

ҚМГ басшылары барысында 

әкімшіліктермен және 

қазақстандық тауар 

өндірушілермен жалпы 

сомасы 

365 млрд

. 

теңге болатын  

158

 

меморандумға қол қойған 

республиканың 

13

 

өңірлерге жұмыс сапарлары 

жүзеге асырды

2015 жыл қорытындысы 

бойынша меморандумдарды 

орындау аясында 

392 млрд

. теңге 

сомаға  

1 155

 шарт 

жасалды

Тауарларды, жұмыстарды және қызметтерді сату 

саласында ҚМГ қызметі сатып алу үдерісінің жари-

ялылығы және ашықтығы, сапалы тауарлар, жұмы-

стар, қызметтер сатып алу, әлеуметтік жеткізушілер 

арасында бәсекелестік қағидаларына негізделіп, 

электронды тәсілмен Қорды сатып алудың әрекет 

етуші Ережелері аясында жүргізіледі. Бұдан басқа, 

жеткізушілердің сенімділігі Холдингтің сенімсіз әле-

уметтік жеткізушілер (жеткізушілер) Тізімімен және 

(немесе) мемлекеттік сатып алудың жосықсыз қаты-

сушылардың Тізіліммен тексеру арқылы анықталады.

ҚМГ мұнай газ саласы үшін тауарларды, жұмыстарды 

және қызметтерді жеткізуде жергілікті қамтамасыз 

етуді арттырудың механизмдерін қалыпстастыруда 

Қазақстан Республикасы Үкіметіне, сонымен қатар 

шетелдік компания қатысқан жобаларда шетел 

қызметкерінің біртіндеп орнын басу мақсатында 

жергілікті білікті техникалық және басқару кадрларын 

дамытуға белсенді түрде жәрдемдесуге міндеттенеді. 

Біз бұған келесілер көмегімен қол жеткізуді жоспар-

лап отырмыз: 

тауарлар, жұмыстар мен қызметтерді сатып алуда 

жергілікті қамтамасыз ету үлесін арттыру;

қазақстандық тауарлар, жұмыстар мен қыз-

меттерді өндірушілермен ұзақ мерзімді келісім 

қатынастарын орнату;

отандық сервистік индустрияны дамытуды раци-

оналды жоспарлау мақсатымен отандық тауар, 

жұмыс және қызмет өндірушілермен мұнай газ 

саласының ұзақмерзімді қажеттіліктері мен бар 

тауарлар, жұмыстар және қызметтерді сатып алуға 

жоспарланған ерекшеліктер және ішкі нарықта 

тапсырыстарды орналастыру бойынша әлеуетті 

мүмкіндіктер туралы ақпарат алмасу механизмін 

қалыптастыру және белсенді қолдану;

технология трансфері және жабдық өндірісін және 

еліміздің аумағындағы толымдаушыларды жасау 

мақсатында халықаралық әріптестермен қызмет-

тес болу.

Көптеген бюджеттік және инвестициялық бағдарла-

малардың қысқаруын тудырған мұнайдың әлемдік 

бағасының елеулі төмендеуіне қарамастан, ҚМГ 

отандық тауар өндірушілер алдында өз жауапкершілі-

гін түсінеді және елдің индустрияландыруға қолдау 

көрсетуін жалғастырып қатысады.   

2015 жылғы қорытындылар бойынша, 

ҚМГ компаниясы тобының сатып 

алуының жалпы көлемі 1 триллион 

669 млрд. теңгені ($7,52 млрд) 

құрады. Бұған қоса жергілікті қамту 

үлесі 77%-ды құрады, соның ішінде 

тауарлар бойынша - 81%, жұмыстар 

мен қызметтер бойынша - 74%

Мысалдардың бірі ҚМГ бен мұнай-газ бұрғылау 

саласындағы әлемдік жетекші - «Nabors Drilling 

International Ltd» американдық компаниясы ара-

сында бірлескен кәсіпорынды (БК) құру болып 

табылады. Осы БК құру мақсаты жергілікті қамтуды 

ұлғайту, «Nabors» басқару тәжірибесін, технологи-

ясы мен жүйесін үйрену, сондай-ақ ұзақмерзімдік 

перспективада бұрғылаушы мердігер ретінде біздің 

елдегі ірі мұнайгаз жобаларында тиімді жұмыс 

істеуді жүзеге асыру болып табылады.

Жаңа «KMG Nabors Drilling Company» ЖШС БК 

2015 жылдың қазанынан ағымдағы бағдарлама мен 

Болашақ кеңею жобасы аясында Теңгіз кен орнында 

жұмыстарды жүзеге асырады. 

Та а а

Ж

а /

МГ  а

  а

 а  

 

  а

  

 (%)

67

2013

2014

2015

66

78

81

74

73

Сатып алу тәжірибесі

Компания тобы қызметінің маңызды аспек-

тілерінің бірі клиенттерді сапамен және 

мұнай және газды қайта өңдеудің ұсыныла-

тын өнімдерінің спектрімен қанағаттандыру 

және үнемі сәйкес қызметтермен қамтама-

сыз ету болып табылады.

Тұтынушылардың қанағаттануын бағалау, 

сондай-ақ клиенттерге қызмет көрсету сапа-

сын сақтау мақсатында компанияда тәулік 

бойы Call-орталық қызмет етеді. Аталған 

орталық клиенттердің ұсынымдары мен 

шағымдарына, сонымен қатар ақпаратты 

ары қарай қарастырып, қажетті шараларды 

қолдану үшін клиенттерге қызмет көрсету 

бойынша орталыққа жеткізуге жауапты.

Бұдан басқа, сатып алушының разылығын 

бағалау Ережесі жасалған, оның мақсаты 

ақпаратты алу, мониторингі және талдау 

тәртібін стандарттау, сонымен қатар сатып 

алушыларымыздың разылығының деңгейін 

анықтау және бағалау болып табылады.

Клиенттердің разылығы туралы ақпа-

ратты жинау, талдау, тарату мыналарға 

бағытталған:

сатып алушылармен тұрақты ұзақ 

мерзімді өзара қарым-қатынас орнату;

сатып алушылардың қажеттіліктері мен 

ойларын болжау;

сатып алушыларға қызмет көрсету сапа-

сын жетілдіру үшін салаларды анықтау;

сатып алушыларға қызмет көрсету 

сапасын жетілдіруге бағытталған мақсат, 

жоспарларды, үдерістерді және нақты 

әрекеттерді түзеу. 

Согласно Правилам закупок Фонда СК, 

отечественные/местные поставщики 

работ, услуг – физические и (или) 

юридические лица, являющиеся 

резидентами Республики Казахстан, 

использующие не менее 95% местных 

трудовых ресурсов Республики 

Казахстан по выполнению работ и 

оказанию услуг.

«отечественные товаропроизводители 

– потенциальные поставщики, 

производящие на территории 

Республики Казахстан товары, 

полностью произведенные в Республике 

Казахстан, товары, подвергнутые 

достаточной переработке в Республике 

Казахстан в соответствии с критериями 

достаточной переработки.

Сатып алушылардың разылығының дәреже-

сін анықтау үшін біз төмендегідей ақпарат 

көздерін пайдаланамыз

ЖҚС/АГҚС-дағы тачскрин-мониторлар – 

үнемі қызмет көрсету үдерісінде;

 Абоненттік сектор/сату орталығындағы 

CRM-sensor – үнемі қызмет көрсету 

үдерісінде;

Қағаз нұсқадағы сауалнама – жылына 2 

рет;

Клиенттердің ресми жолдауы – түскен 

бойда бірден қарастырылады;

Call-орталық және компанияның ресми 

сайты – шағымдар мен ұсыныстар түскен 

бойда бірден қарастырылады;

Шағымдар мен ұсыныстар кітабы - 

түскен бойда бірден қарастырылады. 

Клиенттер мұнай өнімдерінің сапасына 

шағым жасаған жағдайда, біз мұнай өнім-

дерінің сынамаларына іріктеу жүргіземіз. 

Бұған қоса, тұтынушыларға сынақ зертхана-

ларында сынамаларды бағалау жүргізу мүм-

кіндігімен мұнай өнімдерінің сынамаларын 

іріктеуді бірге жүзеге асыру ұсынылады.

Тест жүргізілгеннен кейін аккредиттелген 

зертхана сынамаларының хаттамасы және 

қажетті қосымша ақпарат тұтынушыға 

жеткізіледі.

Клиенттермен жұмыс істеу 

49

Экономическая: наш вклад

Біздің компаниямызды тексеру барысында 

әкімшілік жауапкершілікке әкелмейтін 

шамалы кемшіліктер анықталды. 2015 жылы 

заңнамалық және нормативтік талаптарды 

сақтамағаны үшін компаниялар тобы бой-

ынша жиынтық айыппұл 2014 жылғы мәннен 

елеулі артатын (0,2 млн теңге/$1,032) 13,5 

млн теңге ($60,800) құрады.

Есеп кезеңінде қаржыландырылмаған 

айыппұлдар жағдайы мен дауларды шешу 

механизмдерін қолданумен жағдайлар 

тіркелмеген.

Өндірістік көрсеткіштер * 

Атауы 

Өлшем бірлігі

2014 

2015 

Мұнай және газ конденсатын өндіру көлемі

мың тонна

22 490

22 670

Табиғи газ өндіру көлемі

млн.м

3

4 814

4 844

Мұнайды қайта өндіру көлемі

мың тонна

17 116

16 317

Магистральды құбырлармен мұнайды тасымалдау көлемі

мың тонна

64 005

61 001

Мұнайдың жүк айналымының көлемі

млн.тн км

44 206

45 447

Теңіз флотымен теңізді тасымалдау көлемі

мың тонна

9 606

7 033

Газды тасымалдау көлемі

млн.куб.м

105 445

102 750

Газды тасымалдау бойынша тауар көлік жұмыстарының көлемі

млрд. куб.м км

45 381 

40 339 

*ҚМГ ЕТҰ және БК деректерінен тұрады

жүктеу/скачать 32,87 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: