Б. Ж. Рыскалиева тамақтану гигиенасы
Рационалды тамақтану теориясы. Адамның рационалды
жүктеу/скачать 1,26 Mb. Pdf көрінісі
|
|
2.7 Рационалды тамақтану теориясы. Адамның рационалды тамақтануына қойылатын гигиеналық талаптар Адамның нақты қажеттіліктеріне сәйкес ұйымдастырылған және метаболизмнің оңтайлы деңгейін қамтамасыз ететін тамақтану рационалды деп аталады. Рационалды тамақтану тұжырымдамасын 1930 жылы М.Н. Шатерников тұжырымдады. Ол өмірлік процестердің динамикасында организм мен сыртқы орта арасындағы заттардың алмасуы, яғни тамақтану процестері басым рөл атқаратынын жазды. Адамның өсуі, дамуы, жұмыс қабілеттілігі және өмір сүруі тамақтанудың жеткіліктілігі мен ұтымдылығына тығыз байланысты. Рационалды тамақтану теориясының негізін 1964 жылы А.А. Покровский тұжырымдаған. Оның пікірінше, тамақтану ғылымы дамуының негізгі нәтижелерінің бірі - тағамның ассимиляциясы мен оның химиялық құрамының тепе-теңдік дәрежесі арасындағы корреляциялық байланысты орнату. Теория жаратылыстанудың (энергияны сақтау Заңы), физиология мен биохимияның іргелі ережелеріне негізделген. Рационалды тамақтану теориясына сәйкес адамның тамақтануы энергия үшін де, жеке қоректік заттар мен биологиялық белсенді заттар үшін де теңдестірілуі керек. Рационалды тамақтану теориясының негізгі постулаттарының бірі- организмдегі қажетті мөлшерде синтездемейтін барлық қоректік заттарды алмастырылмайтын немесе эссенциалды (денеде қажетті мөлшерде синтезделмейді және үнемі тамақпен бірге келуі керек) және алмастырылатындарға (метаболизм жолдарында жеткілікті мөлшерде түзілетін) бөлу. Маңызды қоректік заттарға сегіз аминқышқылдары, кейбір моно-және полиқанықпаған май қышқылдары, тағамдық талшықтар, барлық витаминдер, минералдар және микроэлементтер кіреді. Рационалды тамақтану теориясын тепе-теңдіктің үш деңгейі түрінде қарастыруға болады. 60 Бірінші деңгей - энергия балансы. Ол ағзаның барлық іс-шараларға жұмсайтын энергиясын тамақпен бірге келетін энергиямен өтеуі керек деп болжайды. Рационның каллориясы энергия шығындарының сомасына тең болуы тиіс. Келіп түсетін энергияның тапшылығы немесе оның артық болуы алименттік теңгерімсіздіктің дамуына әкеледі. Екінші деңгей - энергия тасымалдайтын макронутриенттердің (ақуыздар, майлар және көмірсулар) балансы. Ағзаның оңтайлы жұмыс істеуі үшін макронутриенттердің пропорционалды түсуін сақтау қажет. Тамақпен бірге келетін энергиядағы ақуыздардың үлесі 10-нан 15% - ға дейін (орта есеппен 12 %), майлардың үлесі 30% - дан аспауы керек, ал көмірсулардың үлесі 55-тен 65% - ға дейін (орта есеппен 58%) болғаны дұрыс. Үшінші деңгей - макронутриенттердің жекелеген топтарындағы теңгерім және микронутриенттердің теңгерімділігі. жүктеу/скачать 1,26 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|