Бағдарламасы аясында іске асырылды David В. Brinkerhoff, Rose Weitz, Suzanne T. Ortega essentials of
жүктеу/скачать 30,13 Mb. Pdf көрінісі
|
Әлеуметтану негіздері
- Бұл бет үшін навигация:
- А ң ш ы лы қ-терім ш ілік қоғам дар
| Әлеуметтік эволюция және
ыдырау Аңшылық-терімшілік қоғамдарда - адамдар көбіне жабайы аңдарды өлтіріп, етін жеген және тағамдық өсімдіктерді теріп жеу арқылы күнелткен. I Кунг Бушмен сияқтыаңшылық- I терімшілікқоғамдарда міндеттер гендерлік принцип бойынша бөлінеді. Жеке адамдар дүние- мүлікті өте аз жинайды, себебі табыс аз әрі оларды тасып жүру қиын. Институттар қоғамға ерекше сипат береді. Кейбір қоғамдарда шіркеу, басқаларында отбасы немесе экономика басым институт болып табы- лады. Қандай жатдай болмасын, қоғамның қалай жүмыс істейтінін түсінуден бүрын оның институттық негізін танып алуымыз керек. Мұның алдында да айтқанымыздай, қазіргі қоғамдарда көптеген күрделі институттар бар. Ал салыстырып қарайтын болсақ, ежелгі қауымдарда жалғыз әлеуметтік институт - отбасы ғана болтан. Қазір- гі замандагы күрделі қоғамдарда онта тарта институт бар. Институт- тардың бұлайша ұлғаюына не себеп болды? Бұған қозгау салған басты оқиға экономикалық өзгерістер сияқты. Технологиядағы, физикалық ортадағы, ресурстарға қол жеткізудегі және әлеуметтік тәртіптегі өз- герістер экономиканы қарқынды дамытады, сөйтіп, институттар да кеңейе түседі (Diamond 1997). Бұл тарауда біз инсгитуттардың өндіріс- тегі төрт революциямен бірге жүрген эволюциясына шолу жасаймыз. А ң ш ы лы қ-терім ш ілік қоғам дар Аңш ылық-терімш ілік қоғамдар - жабайы аңдарды аулап, жеуге жа- рамды жемістерді, көкөністер мен дәндерді т.с.с. теріп жеп қана тамақ табатын қотамдар (Lee & Daly, 2005). Бұл қоғамдар қарын тойдыру эко- номикасына негізделген, яғни адамдар өздері жей алатын тағамнан артық азық таппаған әрі оны сақтамаған. Анда-санда аң-құс аулап, жеміс мол шығып тұрғанымен олар көбінесе жоқшылықта, ашқұрсақ ғұмыр кешкен. Аңшылық-терімшілік қоғамда әлеуметтік үйымдасудың негізгі формасы туыстыққа негізделген отбасылық және жергілікті топтар болтан. Аңшылық-терімшілік қоғамдардың көбі осы формада үйымдас- қан. Бұлардагы адам саны 50 кісіден аспаган және олар көшпелі я жар- тылай көшпелі гұмыр кешкен. Үнемі көшіп-қонып жүретіндіктен до гам мүшелерінің жекеменшігінде аз-маз заттан басқа мүлкі болмаган. Еңбек бөлінісі жасына және жынысына қарай өте қарапайым не- гізде қалыптасқан (Lee & Daly, 1999). Ер жеткен үлдар мен ерлер (қарт- тардан басқа) аң аулап, теңіз тереңінен балық ауласа, бойжеткен қыз- дар мен әйелдер жеміс-жидек теріп, жагалауда балық аулауга және оларды сақтауға қатысқан. Қарын тойдыру экономикасында жас пен жыныс негізіндегі мәртебе теңсіздігінен басқа аз-маз құрылымдық теңсіздік те кездескен. Ton мүшелерінің азгантай байлыгы болтан, анда-санда кездесетін артықшылықтар мүрагерлікпен кейінгі үр- |