МӘДЕНИЕТ 81 ЖАҺАНДЫҚ  КӨЗҚАРАС Назар

81

ЖАҺАНДЫҚ  КӨЗҚАРАС

идерланды  -   Батыс  Еуропадағы 

кіш ігірім  мемлекет,  шығысында 

Германиямен,  оңтүстігінде  Бельгия- 

мен,  солтүстігінде  және  батысында 

Солтустік  теңіэбен  шектеседі.  Елдің 

дәстүрлі  мәдениеті  өз  қорш аған  ор 

тасына  бэйланысты  мәңызды  фактіні 

қалыптастырды:  елдің  төрттен  бір 

бөлігі теңіз деңгейінен төмен, ал үштен 

екісін  су  басу  қаупі  бар.  («Нидерланд» 

сөзі голланд тілінде «төмен ел» дегенді 

білдіреді.)  Нидерландты  алапат  су тас- 

қынынан  қорғайты н  ж алғы з  нәрсе  -  

бөгеттер мен жасанды қүм  төбелердің 

желісі.

осы  желіні  қүру  жане  сақтау  қажет- 

тілігі 

голланд 

қүрылымын елдің жалпы қауіп-қатерін 

мойындауға  мәжбүрледі  және  оларды 

су  тасқынының  алдын  алу  үшін  үнемі 

бірлесіп  жүмы с  істеуге  міндеттеді

Көптеген  адамдар осы  жағдай  голланд 

қогамының  барлық  қүрылымдары  ара 

сында  толеранттылықты,  консенсусты 

және  өзара  қолдауды  бағалайтын  мә- 

дениеттің  қалыптасуына  мүм кіндік  ту 

ғызды  деп  санайды  (Shorto 2009;  Mares 

&  Robben,  2011)  Мысалы.  Нидерландта 

кәсіподақтар  жүмысы  жолға  қойылған, 

сондықтан  ереуілдер  сирек  кездеседі, 

себебі  кәсіподақтар,  жүмы с  берушілер 

және  мемлекет барлық тараптарға  лай­

да  экелет'н  келісімдер  жасау  үшін  бір- 

лесіп  жүмы с  істейді  (Fuller  2004,  Mares 

& Robben 2011). Теңіэ Нидерландқа қауіп 

төндірсе де, оның экономикасы  мен  мә- 

дениетіне негіэ болды.  Елдің теңізге жа- 

қын орналасуы, сондай-ақ бірнеше эко- 

номикалық  маңызы  зор  өзендер  мен 

порттардың  (әсіресе,  Роттердамның) 

болуы  көптеген  голландтықтардың  те 

ңізші. балықшы кәсібімен айналысуына 

мүм кіндік  берді  Бүл,  әрине,  материал 

дықмәдениеттің көптеген қырларының 

(адамдардың тамақтануының, киінуініц 

және  т.б.)  негізін  қалады.  Сонымен  ка ­

тар  осы  табиғат  байлықтары  голланд-

тықтардың фермерлер  мен трейдерлер 

ретінде  Еуропа  мен  бүкіл  әлемге  өз 

өнімдерін  тасымалдауына  және  сату- 

дың  арэан  жолын  табуына  мүмкіндік 

берді.  Халықаралық  саудаға  шығу  Ни­

дерланд  халқын  үлт  байлығына  үлес 

қосатын  кеэ  келген  адамды  еліне,  діні- 

не  немесе  үлтына  қарамастан  қүшақ 

жайып  қарсы  алуға  үйретті.  Бул  Гол­

ланд  мәдени  қүндылығы  ретінде  толе 

ранттылықты  нығайтты.  Суық  қыспен 

үйлескен су қорының болуы  конькимен 

сырғанау мен хоккейдің танымал спорт 

түріне  (бүкіл  Еуропада  өте  танымал 

футболға  қосымша)  айналуына  ықпал 

етті.  Сол  сияқты  дымқыл,  лас  жерде 

жүмы с  істейтін  фермерлердің  аяғынан 

сыз  өткізбейтін,  мықты  қуралдар  мен 

сиырдың  түяқтарынан  тамаша  қорғай- 

тын  ағаштан  жасалған  шабата  (сабо) 

аяқкиім і  голландтықтардың  күнделікті 

өмірінің бір бөлігіне айналды.

Бүл  -   табиғи  ортәның  голланд  мә- 

дениетін  қалыптастыруына  келтірілген 

кейбір мысалдар ғана.

талғамдар және мәдени құндылықтар) бүкіл әлемге таралады. Бүгінгі 

таңда Мумбай, Сенегал немесе Перудегі такси жүргізушілері өз радио- 

сынан америкалық танымал музыканы тыңдайды, ал америкал ықтар 

француз және қытай мейрамханаларында тамақтану мүмкіндігіне ие 

болды.  Болашақта  мәдениеттің жаьандануы  интернеттің арқасында 

тез қарқын алмақ.

Мәдениеттің  жаьандануы  -   осы  тарауда  талқыланатын  ауқым- 

ды  жаьандану  тақырыбының  бір  бөлігі.  «Жаьандық  көзқарастар: 

Голланд  мәдениетінің  сабақтастығы  мен  өзгерістері»  бөлімі  табиғи 

ортаның  ұлттық  мәдениетке  қалай  эсер  ете  алатынын  мысалмен 

дәлелдейді.