Бағдарламасы «бастау бизнес»
Бірінші тарау – сақтандыру
жүктеу/скачать 11,69 Mb.
|
кітап бизнес бастау 22-23 ж
- Бұл бет үшін навигация:
- Екінші тарау – қауіпсіздік қорын қалыптастыру.
- Үшінші тарау – инвестициялық жоспарлау тарауы.
- Төртінші тарау – зейнетақы қоры
| Бірінші тарау – сақтандыру. Әр үйде негізгі табысты бір адам табады. Батыс- та сол негізгі табысты табатын адамның өмірін сақтандырып қоюды әрбір отбасы маңызды міндет санайды. Өмір бар жерде өлім бар. Мысалы, Батыс елдерінде, егер негізгі табыс әкелуші адам өліп қалса немесе жұмысқа жарамсыз болып қалса, отбасы сақтандыру полисіне орай сақтандыру төлемін алып, біраз жыл қаржылық тұрғыдан аса қиналмай өмір сүре алады.
Екінші тарау – қауіпсіздік қорын қалыптастыру. Батыста бұл қордың көлемі 3-6 айға дейінгі уақытқа жететін шамада есептеледі. Егер адам ауырып қалса неме- се жұмыссыз қалса, жарты жылға дейін жететін қаржысы болуы керек. Әрине, бұл «қауіпсіздік қоры» түсінігі қазақ даласына ене қойған жоқ. Бір жағдай болса, бізді ағайын-туған қолдайды, қорадағы тана-торпағын сатып күнелтіп жатады. Заман өз- геріп келеді. Бүгінгі қазақ ауылы бұдан 20-30 жыл бұрынғы қазақ ауылына мүлдем ұқсамайды. «Өзің үшін өл, жетім» деген, яғни нарық заманы басталды. Балапан басымен, тұрымтай тұсымен кетті. Сондықтан қаржылық жоспарда сақтандыру та- рауының болғаны абзал. Үшінші тарау – инвестициялық жоспарлау тарауы. Әр адамның алдына қойған қаржылық мақсаты бар. Біреу көлік алуды, біреу үй салуды, той жасау, тағы басқа нәрселерді жоспарлайды. Сол жоспарлар үшін қаржы жинақтауы керек. Бүгінгі қаржы нарығы түрлі құралдарды, яғни түрлі мүмкіндіктерді ұсынып отыр. Біреу ар- тық қаржысын жер алуға, біреу мал алуға, тағы біреу банкке салуға, ал тағы біреу акция сатып алу арқылы инвестиция жасайды. Экономика саласының мамандары қаржыны бір құралда – барлығын депозитте, акцияда немесе жылжымайтын мүлік- те ұстауға болмайды, басқаша айтқанда «барлық жұмыртқаны бір себетте ұстауға болмайды» дейді. Егер нарықтың сол сегменті құлдырап кетсе, бірден бар бай- лығыңыздан, дүние-мүлкіңізден айырылып қалуыңыз мүмкін. Төртінші тарау – зейнетақы қоры, зейнетке шыққаннан соң қиналмай, бала мен келіннің қолына қарамай, қайта ұл-қыздарыңыз бен немере-шөберелеріңізге көмектесу мүмкіндігін жасау жоспары. Батыстың өмірінен бір мысал келтірейік. Біз де қазір сол Батыс елдерінің жолы мен үрдісіне түсіп барамыз. «Қаржылық тәуелсіздікке жол» атты бестселлердің ав- торы, қаржы саласының данышпаны болып саналатын Бодо Шеффердің есебіне қарағанда, 35 жастан бастап айына жүз доллардан инвестиция жасап тұрсаңыз, 65 жасқа келгеніңізде сіздің шотыңызда 524 785 доллар қаржы жиналады екен. Бұл жерде бір шарт бар: инвестицияңыз жылына 12 пайыз өсіп тұру қажет. Жылына 20- 25 пайыз өсім беретін компаниялар да бар екенін айта кетуіміз керек. Сол баяғы қазақ айтпақшы «Тарта жесең тай қалады, қоя жесең қой қалады, ал қоймай жесең, не қалады?» Егер қаржылық жоспар бойынша жасай бастасаңыз, өз қаржыңызды бақылау- да ұстап, алға қойған мақсатыңызды орындау едәуір оңай болады. Қазақстанның экономикалық сауаттылық жөніндегі халықаралық орталығының зерттеулеріне қарағанда, 63% қазақстандықтың ақшасы жалақы алатын күнге жетпейді, 38% қа- зақстандық кірісі мен шығысын мүлдем есептемейді. Сарапшылар күнделікті қаражатты жазып жүруді ұсынады. Сатып алғандары- мызды қағазға түсіріп жүретін болсақ, ақшамыздың қалай жұмсалып жатқанын білетін боламыз. Отбасылық бухгалтерия тек тәртіпке шақырып қоймай, адамды үнемдеу мен қажетсіз қаражаттардан аулақ болуға баулиды, мотивация туғызады. Екі түрлі қаржылық жоспарлау бар. Біріншісі – қысқа мерзімді жоспарлау. Бұл – әдетте, бір айлық жоспар. Бұл жоспарлаудың басты мақсаты – бір айлық шығыстың бір айлық табыстан асып кетпеуіне қол жеткізу. Мамандар кесте жасап, сол кестеге барлық шығыстар мен кірістерді жазып оты- руды ұсынады. Сонда бір айда қанша табыс кіріп, қанша шығыс шыққанын білетін боласыз. Осылай бір айда сіздің отбасыңызға қанша ақша кететінін білесіз. Егер кірісіңізден шығысыңыз көп болса, неден бас тартуға, қай нәрсені арзандау алуға болатынын шешіңіз. Үш ай бойы өзіңіз бекіткен бюджеттің шегінен шықпауға бел байлаңыз. Сол үш айда жаңа қаржылық тәртіпке үйреніп, нәтижесін көре бастайсыз. Отбасылық бюджеттеріңізде кредиттік төлемдер айлық табысыңыздың 30% аспауына қол жеткізіңіз. Табысыңыздың 10% жинап отырыңыз. Мамандар көп адамдардың табы- сының 10%-ының қайда, қай мақсатта жұмсағанын біле де бермейтінін айтады. Қаржылық сауаттылықтың ең төмен деңгейін құрайтын бірнеше жайт бар: «Бірінші кезекте өзіңнің шығыстарың мен табыстарыңды бақылау керек. Егер сіз 200 мың теңгені құрайтын жалақыны табыс деп санасаңыз, бұл мүлдем олай емес. Негізгі қор – уақыт. Нарық сіздің уақытыңызды қалай бағалайтынын көру керек. Жұмысыңыздың бір сағаты қанша тұратынын есептеңіз. Бұл сізге келесі қа- дамды жасауға, яғни жұмыстың әрбір сағатында табысты көтеруге көмектеседі. Ол жұмыстың өзгешелігіне байланысты: тиімділікті арттыруға, уақытты ұтымды пайда- лануға және егер табыс соған байланысты болса, көбірек істеуге немесе қосымша міндеттерді алып, қосымша дағдылануға болады. Сонымен қатар жұмыстың бір сағат құнына сүйене отырып, шығыстарды бағалаңыз. Бұл өзіңізге кез келген зат- тарға қол жеткізу мүмкіндігіңізді дұрыс бағалауыңызға көмектеседі. Шығыстарды бағалау өте маңызды, өйткені қарыз қақпанына түсіп кетесіз де, одан шығу қиынға түседі. Екіншіден, өзіңізді барлық шарттарды оқуды және қаржы қызметтерінің мәнін жете ұғынуды үйреткен жөн. Егер несие жөнінде айтсақ, бастап жатқандар үшін несие сомасының үстінен қанша төлейтініңізді біліп алып, ұсыныстарды са- лыстыруды ұсынамыз, өйткені пайыз мөлшерлемесінен басқа беру үшін төленетін комиссиялар және басқа шарттар болады». Қазір интернетте де, кітап дүкендерінде де отбасы бюджетін жоспарлау бойын- ша әдебиеттер көп. Ең бастысы, шығысымыздың кірісімізден көп болмауына көңіл бөлуіміз керек, сондай-ақ табысымыздың 10%-ын қанша ерте үнемдеп бастасақ, алға қойған мақсаттарымызға тез жетеміз. жүктеу/скачать 11,69 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|