128
қарай тарқап орналасады - краниалдық жатырлық артерия. Ішкі бҥйір артериядан
орта жатырлық және каудалды жатырлық артерия бӛлініп шығады (14 сурет).
Иннервация
каудалдық шажырқай тҥйіннен және жамбас жҥйкенің
парасимпатикалық талшықтардың постганглионарлық тарамдармен жҥзеге асады.
Пішуге нҧсқау. Бордақлаудың жақсы болуы. Кӛбінесе - айлық жастан
басталып, оқтын-оқтын қайталанатын кҥйлеудің нәтижесінен, мал мазасызданып,
олардың тірі салмағы тӛмендейді. Жыныстық қозу кезеңінде, кҥйлеген шошқа 30 %-
ға дейін салмағын жоғалтады. Кейбір кезде жалпы салмағы жоғату әрбір басқа 5-8
кг жетеді.
Пішілген малды бордақылаған кезде 10 – 15 % артық салмақ алынып, жҥдеу
уақытының ҧзақтылығы 15-30 кҥнге қысқарады.
Ю.Г. Кутеповтің зерттеуі пішілген малдың ҧшасының салмағы пішілмеген
малмен салыстырғанда 30%-ға ауыр тартадынғығын кӛрсетті. Малды 4—8 ай
жасында, бордақылауға қояр уақытына 2 апта қалғанда пішуге болады. Кәрі
мегежіндерге қолданылуы тоқтағаннан кейін операция жасайды. Бір рет
пайдаланатын (тексерілетін) мегежіндерді туғанынан 7 кҥн ӛткенен кейін пішуге
болады.
Дайындау және ҧйымдастыру. Шаруашылықта жалпы пішу кезеңіне
шошқалардың жіті жҧқпалы аурулары болмауы тиіс; шаруашылықта 2 апта бҧрын
жоспарлы егу жҧмыстарын аяқтайды және шектеу мен карантин алынып
тасталынады. Операцияға сау және дене қызуы кӛтерімеген малды таңдап алады.
Операцияға бір тәулік қалғанда шошқаларды азықтандырмайды, операцияның
алдында оларды аулаға шығарып серуендету қажет, сол кезде олардың ішек және
қуығын босатысады. Пішуді жылдың жылы уақытында ашық аулада жасаған
қолайлы болады.
Жансыздандыруды 2,5 %- дық аминазин 1 мл малдың әрбір 25 кг салмағына,
немесе стреснил, ромпун, рометар ерітіндісімен жҥзеге асырады. Жергілікті
жансыздару - инфильрациялық анестезияны 2 % лидокаин немесе 2 % новокаин
ерітіндісімен жҥргізіледі. Лапаротомиядан кейін қҧрсақ қуысына 15 - 20 мл
новокаин ерітіндісін инесіз шприцпен енгізеді. Дайындау және ҧйымдастыру.
Шаруашылықта жалпы пішу кезеңіне шошқалардың жіті жҧқпалы аурулары болмауы
тиіс; шаруашылықта 2 апта бҧрын жоспарлы егу жҧмыстарын аяқтайды және шектеу
мен карантин алынып тасталынады. Операцияға сау және дене қызуы кӛтерімеген
малды таңдап алады. Операцияға бір тәулік қалғанда шошқаларды азықтандырмайды,
операцияның алдында оларды аулаға шығарып серуендету қажет, сол кезде олардың
ішек және қуығын босатысады. Пішуді жылдың жылы уақытында ашық аулада
жасаған қолайлы болады.
Ӛзіндік бақылау сҧрақтары:
6. Жыныс
ауруларының себептері
7. Жыныс ауруларының негізгі клиникалық
белгілері
8. Жыныс ауруларынан болатын асқынулар
9. Ҧрғашы малды пішден кейінгі асқынулар, олардың жыныс ауруларымен
байланысы
10. Емі және
сақтандыру шаралары
129
Қолданылатын әдебиеттер:
1. Ахметсадыков Н.Н., Омарбекова У.Ж., Хусаинов Д.М. Ветеринария
негіздері. Алматы, 2007, 84-89 б.
2. Внутренние незаразные болезни сельскохозяйственных животных. М.:
«Агропромиздат», 1985. – 572 с.
( 3. Малдың жҧқпалы емес ішкі аурулары. Алматы, 1993
Достарыңызбен бөлісу: