Бағдарламасы бойынша шығарылды Құрастырған және алғы сөзін жазған Қанипаш Мәдібаева Қанайұлы Ш
жүктеу/скачать 17,29 Mb. Pdf көрінісі
|
Шортанбай Қанайұлы шығармалары
| дай бола алмағанымен, заман шындығын шеберлікпен
өлеңге сыйғызған; Шортанбай дін сөзін көп қолданғанына қарамастан, діндар емес, мистік-ақырет ақыны болғанымен, оны халық санасынан сыртқа сырып тастауға ешкімнің құдіреті жеткен жоқ; Шортанбай феодал табының көзқарасымен жау- ап берсе де, еңбекші халықты қанап отырған кім екенін көрді; Шортанбай құдайға сенген, мұсылман дінінің қабырғалы молдасы болғанымен, үнемі молдалық жолын қумай, зама- нында айтысқа түскен – суырып салма ақын; Шортанбай араб сөзін қолданады, бірақ жалпы елге таныс сөздерді ғана ай- тады; Шортанбай бұрынғы фольклор дәстүрінен алға кет- кен, өлеңінің варианты біреу ғана; ол өз заманының елеулі ақыны, Абайдан бұрынғы әдебиеттің көрнекті уәкілі; Шор- танбай ескі ақындарша әріден бастамайды, жыр дәстүрінен де Шортанбай озат тұр; ескі фольклордан көркем әдебиетке таянған, бірақ ат құйрығын мүлде кесіспеген; Шортанбай ауыз әдебиет пен жазба әдебиеттің арасында жатқан көпір; Шортанбай өлеңі тақ-тұқ, қарабайыр көрінгенімен, ол сөз об- разын мықтап тізгіндеген, шебер ақын; әдебиет тарихында халыққа баспа бетінде де, ауызша да көп тараған Шортанбай орны бөлек... Шортанбай шығармашылығының қыр-сырын, әдеби мұрасын бағалауда айтылған пікір-тұжырымдар осы- лай дейді. 1959 жылғы конференцияда Сәйділ Талжанов жасаған қосымша баяндама – өзінің нақтылығымен, ғылыми мәселе қойылымымен Шортанбайтанудағы ізденістердің өрісі әріге тартып жатқанына меңзеген мәнді баяндаманың бірі. 1957 жылы Шортанбай Есмағамбет Ысмайыловтың зерт- теулерімен «Қазақ ССР тарихының» бірінші томына енді. Мұның өзі ақынның рухани, мәдениет тарихымыздағы елеулі тұлға екенін мойындау, тану еді дегенді нықтай түседі. 1957 жылғы Қаулы, 1959 жылғы ғылыми-теориялық кон- ференциядан соң Шортанбай мұрасы жоғары мектепте ғана оқытылатын болды. Шортанбай шығармалары төңкеріске шейін бірнеше ба- сылым көрді. Соның көпшілігі өзі дүниеден өткен нен кейін шықты. В.В. Радлов, Лютшь, Ы. Алтынсарин, М.Кө пеев; беріде С.Сейфуллин, Қ.Жұмалиев, Ш.Кәрібаев, Х.Сүйін- шәлиев, М.Мағауин, К.Жүністегі, С.Дәуітовтер Шортанбай шығармаларын жинады, баспадан шығарды. Қазіргі кезеңдегі ақын мұрасын бағалаудағы негізгі ша- руаның бірі – жарияланған, басылым көрген өлең-толғау- лардағы мәтіндік айырмашылықтарды арнайы салыстыру- лар арқылы зерделеу. Яғни, мүмкіндігінше ақын мұрасының ғылыми текстологиясын жасау. Сол мақсатта өз тарапымыз- дан Шортанбай мұрасын зерттеу бағытында (Қ.Мәдібай. Зар заман ағымы және Шортанбай Қанайұлының әдеби мұра- сы. – канд. дисс. 1995 ж.) біраз салыстыру, айғақтау жұмысы жүргізілді. Шортанбай шығармаларының ұлт тарихындағы, әдеби дамудағы бастамашыл бағыттарын, діни-ағартушылық ұстанымдарын ендігі уақыттың таным талқысына тарта оты- рып, зерттеудің күрделі міндеттері бар. Ақын мұрасын жүйелеу жұмысы әлі де күн тәртібінде тұр. Шортанбай шығармаларының осы кезекті басылымы сол орайдағы игілікті істерге өзіндік септігін тигізеді деген ойда- мыз. жүктеу/скачать 17,29 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|