Оқудан оқу қызметіне ауысу

«Оқу» ұғымымен қатар отандық психологияда (Л.С.Выготский,А.Н.Леонтьев, Д.Б.Эльконин, В.В.Давыдов, А.К.Маркова), сосын шет елде (Й.Ломпшер,Й.Лангарт) «оқу қызметі»ұғымы жиі қолданылады,оның мазмұнына тек үрдіс және нәтижелілік қана емес,сонымен қатар құрылымдық ұйым, ең бастысы – оқудың субьектілігі.Бұл оқу анықтамасы оқу қызметіне көшу анықтамасы үш кезеңнен тұрады (А.К.Маркова, Г.С.Абрамова).Бірінші кезеңде – 50-ші жылдардың соңында – Д.Б.Эльконин оқу қызметін құрудың жалпы гипотезасын ұсынды,оның бала психологиясының дамуындағы маңызы және оның эксперименттік зерттелуі басталды. Екінші кезеңде бұл қызметтің ерекшеліктері, оның құрылымдық бөліктері зерттелді.Үшінші кезең – бұл қызметте қалыптасатын жаңа психологиялық білімдерді зерттеу.

Қазіргі уақытта оқу қызметі ұйымдастырудың арнайы обьектісінің, басқарудың,бақылаудың ерекше түрі ретінде көрсетіледі. Ол «қайта өндіру» қызметін білдіреді, бұл үрдісте адамның алған білімі мен қабілеті ғана емес тарихи қалыптасқан қабілеттер де, сана және ойдың теориялық негізінде жатыр – рефлексия, талдау, ой зерттеуі [63, с.133]. (Анығырақ оқу қызметінің IV бөлімінде қарастырылады)

Барлық қаралғандар оқу ұғымының ғаламдық,иазмұны жан-жақты және ғылыми тұрғыдан көп аспектілі ретінде қарастырылады.Бұл жағдай шынайы,оқу субьектісі адам болғандықтан,оның ішінде бала болатын болса – қалыптасатын,дамитын адам болса онда бұл үрдіс қиындайды(физиологиялық, психологиялық,әлеуметтік,педагогикалық және т.б жағынан)Барлық авторлар оқуүрдісінде субьект өзгеріске ұшырайды- тереңірек үңілсек ол дамиды,бұл белгілі шекте оқумен ескерілген:оның түрімен,мазмұнымен,білімді ұйымдастырушы және мұғаліммен. Адамды оқыту үрдісінде оқу мен даму өзара қалай байланысқан?

Адамның оқу және даму байланысы – педагогикалық психологияның орталық мәселелерінің бірі. Оны қарастырғанда : а) өзіндік даму күрделі инволюциялы – эволюциялық әрекет,оның барысында прогрессивті,регрессивті интеллектуалдық, жеке , әрекеттік , қызметтік өзгерістер адамда болады.(Л.С.Выготский, Б.Г.Ананьев); б) даму, әсіресе жекелей, өмірдің тоқтағанына дейін тоқтамайды, тек бағыт, мінез және сапа бойынша өзгереді.Дамудың жалпы мінездемесі: назар аудармаушылық,прогресс/регресс, тұрақсыздықбұрынғыны жаңа қалпында сақтау,сақтау мен өзгерудің бірлігі [14].Шарт негізінде, психикалық дамуды анықтауда,В.С.Мухина оның баланың ішкі шарт пен дамудың байланыс ұстамын қарастырады.[146, с.11-56]

Білімнің кез-келген жүйесінің мақсаттары – білім алушының жеке дамуының, жаңа педагогикалық психологиядағынегізгі жағдайлардың бірін ескеру керек, осыған сәйкес оқу тек қана шарт емес, адамның жеке және психикалық дамуының негізгі құралы.Оқу мен дамудың өзара қатынасының сипаты туралы сұрақ бар.Бұл сұраққа жауап педагогикалық психология тұрғысынан өте маңызды.