Бағдарламасы syllabus семестр 5 оқу аптасынан және сессия аптасынан тұрады. Пәннің көлемі кредитті құрайды
жүктеу/скачать 0,96 Mb.
|
Қазақ әдеби сынының тарихы, З.Ж.Мүтиев
- Бұл бет үшін навигация:
- СӨЖ тапсырмалары
- Он төртінші апта №14 дәрістің тақырыбы: Сынның өмірмен байланысы. Қарастырылатын мәселе
| Тапсырмалар:
Сынның ғылыми сипаты Ғылымилықтың сыншыға берер пайдасы. 26-СОӨЖ тақырыбы: «Айқап журналының әдеби сынын тудырудағы тарихи маңызы СӨЖ тапсырмалары: «Қазақ» газетінің әдеби сынын тудырудағы тарихи маңызы Есеп беру түрі: Конспектілеу Әдебиеттер (негізгі, қосымша): 1. Б.Сарбалаев. Өткірдің жүзі, А, 1992. 2. Е.Исмайлов. Сын мен шығарма, А, 1960. 3. Е.Исмайлов. Әдебиет теориясының мәселелері, А, 1940. Он төртінші апта №14 дәрістің тақырыбы: Сынның өмірмен байланысы. Қарастырылатын мәселе: Сынның өмірмен байланысы Сынның өмірмен байланысының ерекшеліктері «Айқап» және оның төңірегіндегі прогресшіл күштер Абай негізін қалағант жазба әдебиет дәстүрін ағартушылық демократтық бағытта өркендете түсті. Көркемдік шеберлік жағынан Абай көтерілген биікке шықпасада, идеялық нысана жағынан біршама айқындыққа, қанаушымен қаналушылардың айырмашылығын ажырата аларлықтай дәрежеге жетті. Ал «Қазақ» газеті азаттық идеясын пәрменді насихаттағанда революционер – демократтар деңгейіне дейін көтекрілгенін аңғармауға болмайды. Сын – коллективтік ұжымның жігер күшімен дүниеге келер жанр. Өз өнерпаздығын тек сынмен байланыстырған дарынның жеке дара бөлініп шықпағанына қарамастан, қазақтың әдебиет сыны туып, өзінің жанрлық сипатымен даралана бастады. Ұзақ толғақпен туған жанрды қазақ басылымддары аяқтандырып, көркемдік сахнасына еркін шығарған. Қазақ әдебиеті сынының туу процесі баспасөз орындарының пайда болуымен және жазба әдебиетінің өркендеуімен тығыз байланысты. Өмірмен байланыстық әдеби сынға қойылатын негізгі талаптардың бірінен саналады. Рухани өміріміздің, қоғамдық құрылысымыздың өзекті, зәру мәселелерімен тығыз байланысты болу - әдеби сынның күшті жақтарының бірі. Халықтық әдеби сынның сара бағытын айқындап отыратын болса, ғылымилық сипат оның жоғары сапалылығын, пікір нанымдылығын, дәләлдеу нақтылығын қамтамасыз етсе, өмірмен тығыз байланыстылық принципі халыққа, күнделікті рухани тіршілігізме жақындата түседі; өміршеңдік қасиетінбелгілейді. Басқа принциптер тек қайнаған өмірмен байланысты болғанда жүзеге аса алады. Бұл жерде өмірмен тығыз байланыстылық дегеніміздің басқа принциптермен тікелей байланыста, солардың көрінісі, өмір сүру формасы екендігін байқаймыз. Егерде өмірде қолданылмаса, принциптер құр догма, схоластика болып шығар еді. Әдеби сын әдеби өмірмен тығыз байланыста творчествалықпен дамып, үнемі жаңғырып, байып отырады. Әдеби сын да «күнделікті өмірдің тәжрибесіне негізделіп құрылуға тиісті». Бұл талапты орындамаушылық әдеби сынымызға елеулі нұқсан келтіреді. Әдеби сынның өмірмен байланыстылығын дұрыс түсініп, орынды қолдана білу керек. Сынның өмірмен байланысы дегеніміз - әдеби процесті күнделікті қоғамдық – рухани тіршілігіміз ұсынып отырған, алға қойған зәру мәселелермен тығыз байланыстырып, диалектикалық материализм ілімі тұрғысынан талдау болып табылады. Бұл – мәселені кеңінен алып қарағандағы мақсат. Ал, сынның әдебиет көлеміндегі өмірмен байланысы дегенде көркемдік дамудың барысы алға шығарып, шешімін күткен мәселелерді әдеби сынның дер кезінде сезініп, көтере білуін, үн қосып, өзіндік пікр білдіруін, жол нұсқауын айтамыз. Л.Г.Якименко сыншы көркем әдебиетті өзінің білімі мен эстетикалық талғамына ғана емес, сонымен бірге өзі басынан өткеріп, көрген, сезінген тәжірбиелеріне де сүйеніп те талдайды деп жазады. Әдебиет өмірдің көркем көрінісін жасайтындықтан да сыншы әдебиет қана емес, ол суреттеп отырған өмір құбылыстарын да бес саусақтай білуі керек. Өмірді тек ғылыми тұрғыдан біліп, күнделікті тіршіліктің сан – салалы көріністерін өз көзімен көрмеген сыншы пікірі әрине, шындықтан алыстау жатады. Неғұрлым сыншының өмірлік тәжірбиесі мол болса, ол айтқан пікірлер соғұрлым нақтылы, толығырақ шығады. Н.А.Добролюбов сын әдеби шығарманы негізге ала отырып, өмірдің құбылыстарын түсіндіруге міндетті деп білген. Ал, сынның мақсаты «көркем шығарманың жазылуына негіз болған өмір құбылыстарын анықтау» деп көрсетеді. Ұлы сыншының бұл айтқандарына сыншы тек әдебиеттің ғана емес, өмірдің де зерттеушісі екендігін ұғынамыз. Сыншы әдебиет арқылы қоғамдық құрылысымыз жайлы пікір білдіреді. Бұл оңай міндет емес. Сыншыдан әдіснамалық, ғылыми тұрғыдан терең қаруланып, эстетикалық сезіне білумен бірге қоршағанорта, адамдар жайлы жан – жақты хабардар, өмір тәжірбиесі болуы да талап етіледі. Сыншыға өмірді тек кітап арқылы үйрену жеткіліксіз. Өмірдің өзін көріп, сезінбеген сыншының айтпағы батыл шықпайды; тіпті өзі көрмеген нәрсе жайлы жазып, пікір атудың өзі екіталай. Мәселені төтесінен қойып, білгірлікпен тура пікір айтылмаған жерде шын мәніндегі сын да жоқ. Өмір шындығы мен көркем шындықтың ара қатынвсын ажырата білу – қазіргі әдеби сынымыздың алдында тұрған маңызды да күрделі мәселелердің бірі. Көркемөнерді «мұндай өмірде болады», немесе «мұндай болмайды» деген сияқты тұрпайы салыстырулар арқылы бағалауды сынымыз әлдеқашан басынан өткеріп, теріске шығарды. Солай бола тұрса да, күні бүгінге дейін өмір шындығы мен өнер шындығының арасындағы өзіндік ерекшеліктерді жете ажырата алмай, сыңаржақ пікір білдіретін кейбір сын мақалаларада кездесіп қалады. Сөйтіп, сынның өмірмен байланысы өмірді білу сыншыға қаншалықты қажет болса, өнердің өзін, заңдылықтарын жете түсінудің де соншалықты екенін көреміз. Бұл жереде шыншылдық пен өмірмен байланысты қағидалары әдеби сында бір бүтін, бір – бірімен тығыз байланыста көрінеді. Өмірдің, әдеби процестің шындығын ажыратып, айта білу үшін сыншыға ылғи да өмірмен тығыз байланысты болып, одан үйрену қажеттілігі туады. Дәрістің топтама-тәсімі ( тірек конспектісі немесе тезистер) жүктеу/скачать 0,96 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|