тақырып Педагогикалық зерттеу нәтижелерін өлшеу

ретінде   жана   материалды   игермекші   немесе   лабораториялық   тәжірибе

жасаушы,   т.б.   мақсаттарды   іске   асырушы   окушылар,   яки   оку   топтары

болуы   ыктимал.   Бұл   осындай   міндетке   мұғалімнін   түсіндіруі   мен   осы

материалды   оқутылардың   игеруі,   олардың   бейімділіктері   мен

дағдыларының қалыптасуына да жетеді.

Қужаттық бакылау. Бул әдіс аркылы негізінен оқушылардың жазба

жумыстарын, мысалы, бақылау жұмыстарын, дәптерлерін, күнделіктерін,

яғни   барлык   қағазга   түсірілген   жумыстарын   дане   иүгалімдөрдің

жоспарлары иен класс журкалдарын, т. б, зерттөу яүргіэіяеді.

Бұл айтылған әдістер, өздерінің аттары ақтап турғандай, бақылауға

узақ   зер   салып   анғару   тәсілдерін   пайдалануға   негізделген.   Бұл   бақылау

әдісінен   баска   өзінтік   зерттеу   мақсаты   өзгешелеу   болып   келетін

педагогикалық   эксперимент   деп   аталатын   әдіс   бар.   Бақылау   әдістерінде

зерттеутін осы зерттеут турлері тек жалпылама түсініктер алады.

Педагогикалық   эксперимент.  Бул   педагогикалық   зерттеу   әдіс   өте

күрделі.   Педагогикалық   эксперимент   педагогикалық   құбылыстарды

тексеруге және есепке алуға қолайлылық туғызатын, бақылауға мүмкіндік

беретін, оқытуды іске асыратын ғылыми шара.

Бақылау   әдістеріндегі   қолданылатын   тәсілдер   окытуды

ұйымдастыруды   қажет   етпейтіндігімен   жаңа   ыкпалсызтіндігімен   икімді.

Педагогикалық эксперименттік негізі мынада:

- сабақ барысында онын мазмүнына, не оку материалының құрамына,

не   окыту   әдісіне,   т.б.   басшлыққа   алынған   өзгерісіне   сәйкес   түбегейлі

мазмұны бар өзгезріс енгізуі қажет;

-   оқу   процесінің   әр   түрлі   жақтарыныи   өзара   байланысы   жәдуілгі

жагдайға карағанда айкынырақ көрінетікдей шарт туғызу керек;

- оку процесіндегі сапалық және сандық нәтижеге мен өзгерістерді

есепке алу шарт.

Сондықтан,   педагогикалық   эксперимент   міндеті   -   оку-тәрбие

жұмысында қолданылған әдістер пен тәсілдердің тиімді анықтау, берілетін

материалдын, оны оқитын оқушылардың жас ерекшеліктеріне байланысты

толық   қамтамасыз   ету,   оқу   материадынына   бөлінген   мерзімді   уакытқа

лайық келбетін аныктау.

Педагогикалық эксперимент бірнеше түрі бар. Солардың ішінде көп

таралған   –   экоперименттеліну   және   бақыланушы   кластардағы   оқыту

нәтижесін   салыстыру.   Мундай   зерттеулердің   нәтижесі   окушылардың

тобымен эксперимент өткізудін барысында ғана мумкін. Басқаша айтқанда,

окушылар   жиынтығының   өзгерген   белігілерн   зерттеу.   Осындай   зерттеу

өткізуіне оңашаланған (сарапталған) топтары – «совокупность выборки»

деп аталады. Осы себепте, сараптанған жиынтықтып алдын ала аныктау

талап туады. Осындай кластарда, мектеп окушыларының бәріне ортақ жайт

деп тұжырымдалады.

Сонымен,   даярлау   әдісінін   нәтижесін   -   сараланып   алынған

жиынтықтыңтың сипаттамасы ретінде корытыланады. Бұл әдіс саралангған

жиынтықтдрдың (класс, окушылар, т.б.) қандай түрін де қамти алатыңдай

болып жүргізілуі керек. Мысалы, эксперимент бұдан өте жоғары класты

алуға   болмайды,   немесе   арнаулы   мектепті,   не   оның   класын   алуға

болмайды.

Жиынтықтын   мөлшерін   анықтағанда   оны   арнайы   формуламен

есептейді,   сондай   қатынаста   өткізу   керек,   жіберілетін   қате   де

мүмкіндігіншө   аз   болып   шыгатындай   куйге   жету   қажет.   Бұл   әдіс

жалпылама   факторлар   қорытындысының   косындысына   негіздалген.   Бұл

оқушылықты тузету тест типтес тапсырма беру және бақылау жұмыстарын

алу аркылы іске асады.

Зерттеу көзінде туатын екінші мәселе - эксперимент нетижесін қалай

өлшеп аламыз немесе  зерттелудің  нақты мәнін қалай анықтаймыз  деген

сауалға   байланысты.   Бұл   жолда   өлшеу   тәсілін   іріктеп   алу   өлшенетін

шамалардың өз ерекшеліктеріне байланысты.

Сонымен,   индуктивтік   нобайлау   нәтижесінде   окыту   кезінде   кай

дидактикалық жүйе жақсы қорытынды беретінін белгілі дәрежеде алдын

ала біледі екенбіз. Ал, бул индуктивтік нобайлаудың кемшілігіның зерттеу

аркылы  тарамағандыры   -  оның  үстіне   мұндағы   түбегейлі   дәлелденбеген

бол-жамдар кейбір жеке тәжірибелердің карапайым, тек ыңғайлы нәтижесі

ретінде енгізілген.

Сондыктан экспериментік зерттеулер зерттелетін заттардын сыртқы

парамөтрлерін дурыс анықтау мәселесіне байланысты.

Үлгерім тесті. Бұл оқушылардың білім денгейін анықтауға арналып

іріктелген   тапсырмалар.   Бұл   тестердін   көмегіен   мұғалім   оқушылардың

нақты материалды игеруін, менгеруін, дағдысын қалыптастырады. Тестін

тиімділігі жауаптарды санап, оқушылардың білімін тексеруде статикалық

өндеу жасауды онайлатады.

Анкета. Арнайы жасалып таратылатын, оқу жәйінінә түрлі қырларын

тексеру міндетін аткаратын, сұрыпталған сұрақтарға оқушылардың берген

жауабына қарап анықтама жасайтын тәсіл.

Шарттық әдістер. Жоғарыда көрсеткеніміздей, бұл - педагогикалык

құбылыстар мен процестерді сандық сипаттамасы және оқу материалы мен

оқушылардың білімін тексерудің талдамасы.

Теорияяық   талдау.  Бұл   -   теориялық   талдауды   іске   асырушы

құрылымдық-логикалық   талдау,   мысалы,   оку   материалы   мен   оқушылар

білімінің статистикалық бағалануы.

Дедуктивтік   нобайлау.  Бұл   нобайлауды   зерттелетін   ерекшелігіне

әйкес   зерттеуші   өзі   жасайды.   Ол   үшін   онын   шамалары   мен   тандау

ережелері жалпылама қағидаланады да, сандық қатынастағы жүйе пайда

болады. Содан сон, математикалық (алгебралық) әдіс - формула көмегімен

керекті   жүйенің   құрылымы   қурылады.   Пайда   болған   жүйе   зерттелетін

нобай ретінде карастырылады. 1930 жылы Л.Я.Терстон оқытудың осындай

алралқы   математикалық   нобайын   ұсынган   еді.   Сонан   бері   мұндай

нобайлардың   бірнеше   нұсқасы   ұсынылды.   Мысалы,   1973жылы   И.Б.

Вреслав   оқушылардың   білім   игеруінін   дифференциалдық   теңдеумен

сипатталатын   нобайын   ұсынды.   Бұл   нобайдың   негізін   жасап   беруші   -

дифференциалдық теңдеу түрде жазды.

Кез келген күрделі объект негізгі құрауш бөліктерінің эаңдылыктары

мен принциптерін толық зерттемейінше түсінікті бола алмайды. Қысқасы,

зерттелу   обьектісінің   жұмыс   істеу   принципі   мен   қүрылымы   жайлы

жеткілікті   тоқтам   жасау   үшін,   сол   зерттелетін   объект   барлық   жағынан

сипатталатын,   бірнеше   эксперимент   нәтижесінде   алынған   таза   фактор

қажет.

9 тақырып Оқушының жұмысқа қабілеттілігін зерттеу

Ғылым   тұрғысынан   педагогика  оқушының   жұмысқа   қабілеттілігін

зерттеу

 

өздерін тәрбие саласында санайды. Тәрбие билігінің жалғыз иегеру

деп   ұғынбай,   тәрбие   істеріндегі   халық   өкіліміз   деп   тұсінуі   керек   дейді.

Қоғамдық   бағытты   іске   асыра   отырып,   тәрбие-   ленушілермен   тәжірибелік

себеп-тұрткілі   өзара   әркетке   жетудің   маңызы   зор.   Бұл   жерде   ұрандаған

педагогикадан аулақ  болған жөн, өйткені тиімді тәрбие құлық пен қатынас

тәжірибесі   негіз   болар   тәрбие   мен   тәрбиеленушілер   арасындағы   байланыс

орнайтын пайдалы іс-әрекетте іске асады. Дегенмен де, іс-әрекет (еңбектік,

қоғамдық, ойындық, спорттық) тәрбиелік мәнге ие болуы ұшін, тәрбиеленуші

іс-әрекетінің қоғамдық құнды мотивтерін қалыптастыру қажет. Осы мотивтер

жоғары парасатты, қоғамдық мәнді болса, онда ұнамды қылықтарға  бастау

беретін іс-әрекеттің де тәрбиелік сапасы жоғары болады.

Әлсуметтік сапаларды жасау процесінде мақсат - бағдарлы тілдестік пен

адамгершілік   танымы   арқылы   гуманистік   тұсінік   қалыптастырып,   оны

саналуан   қоғамдық   пайдалы   іс-әрекетті   ұйымдастырумен   байланыстыру

керек. Сөздік ықпал міндетті тұрде пайдалы тәжірибелік істермен бекітілуі

қажет, сонымен бірге ол қарым-қатынастағы және басқа адамдармен бірігіп

орындалатын   іс-әрекеттегі   дұрыс   әлеуметгік   тәжірибелер   көрсету   аркылы

тұжырымдалуы керек.

Қоғамдық   процестерге   әр   адам   ерте   ғасырдан   араласады.   Сондықтан

адамзаттық   тәрбие   де   жас   кезеңде   басталады.   Әлеуметтік   жауапкершілік

сезімі балада сәл кешірек, яғни мектептің екінші сатысында ояна бастайды.

Әлеуметтік   саналарды   қалыптастыру   кезеңдерінде   берілетін   білімдердің

оқушылар   жасы   мен   даму   деңгейіне   сәйкестігіне   жете   көңіл   бөлінуі   тиіс.

Балаларға мектептің бірінші сатысында тәжірибе жұзінде «еңбек», «0о5ам5а

пайдалы еңбек» деген ұғымдарды дер кезінде дәйектеліп, бекітілсе, онда олар

бұл ұғымдарды тез меңгереді. Екінші, ұшінші сатыдағы мектеп осы секілді

қажетті   ұғымдарды   бекітіп,   дамытады,   нанымдарды   қалыптастырады,

тәрбиеленушілер әлеуметтік шынайы процестерге қызыға отырып, азаматтық

сапаларын орнықтырады.

Адамның   тұлға   болып   қалыптасуы   оның   қоғамдық   және   еңбектік

қатынастарға   жекелей   тұсуі,   әрекетке   араласуына   тікелей   тәуелді.   Еңбек

адамдағы жағымды сапаларды дамытады, яғни еңбек қарқынды болған сайын

тұлғаның   әлеуметтену   және   даму   деңгейі   жоғарылай   түседі.   Сондықтан

тәрбиеленушілерді   қоғамдық   өмірге,  әртұрлі   пайдалы   істерге   араластырын,

оларға   деген   жағымды   қатынасын   қалыптастыру   қажет.   Еңбекке   араласа

отырып, адамгершілік құлық тәрбиесін алған тәрбиеленушілер рухани және

дене   жағынан   қатайып,   еңбектің   қоғамдық   маңызды   мотивтерін   ұғынады,

өзіндік ар-ұят сапаларын бекітіп, жетілдіреді.

Тәрбие "Мектеп ұшін емес - өмір ұшін" деген ұранмен ежелгі римдік

мектеп өз оқушыларын күтіп алады екен. Сол кездегі ежелгі педагогтардың

өздері өмірден, тәжірибеден ажыраған тәрбиенің ешқандай мәні болмайтынын

сезген.

Өмір мектебі — ең күшті тәрбие мектебі. Сондықтан тәрбиенің өмірмен

байланысты болуы принципі көптеген  тәрбие жұйелерінің негізгі  принципі

болып   табылады.   Ол   тәрбиешілердің   мынадай   екі   бағыттағы   белсенді   іс-

әрекетін талап етеді: 

1)   әртұрлі   өзгерістері   мол   қоғамдық   және   еңбектік   өмірмен

тәрбиеленушілерді кең және нақтылай таныстыру; 

2) тәрбиелснушілерді шынайы өмірлік қатынастарға, әртұрлі қоғамдық

пайдалы еңбектерге араластыру.

И.П. Павлов адам ағзасының өмірлік іс-әрекеті қоршаған орта әсерінен,

өмір   сүру   жағдайына   байланысты   екендігін   атап   көрсеткен.   Бұл   әсерді   ол

"өмірлік   тәрбие"   деп   атаған.   Бұл   тәрбиені,   яғни   "өмір   мектебін"   барлық

өскелең ұрпақ өз басынан өткізеді. Нәтижеде оларда әрекет-қылық тәжірибесі

жинақталады, қоғамдық өмірге кірісуге қажетті дағдылар қалыптасады.

Тәрбиенің   өмірмен   байланысты   болу   принципін   дұрыс   іске   асыру

педагогтан төмендргі бірліктерді қамтамасыз етуін талап етеді:

-   оқушылардың   қоғам   өмірі   мен   әрбір   адам   ұшін   еңбектің   рөлін,

азаматтардың   үздіксіз   толастаған   сұраныстарын   қанағаттандыру   үшін

қоғамның экономикалық базасының мәнін түсіндіру;

- материалды  және  рухани  байлықтар   мен  құндылықтарды   жасайтын

еңбек адамдарына сый-құрмет жасау;

- көп және табысты еңбек ету ептіліктерін дамыту, өзі үшін және қоғам

пайдасына   орай   жауапкершілік   және   шығармашылықпен   еңбектенуге

ниеттендіру;

- қазіргі өндірістің жалпы негіздерін түсіну, политехникалық білімдерін

кеңейтуге   талпыну,   еңбекті   ғылыми   ұйымдастыру   негіздерін   және   жалпы

мәдениетті меңгеруге бағыт беру;

- еңбек іс-әрекетінде жеке және қоғамдық нанымдарды үйлестіру мен

міндеттерін және шаруашылық қажеттілігіне сәйкес мамандық тандай білуге

баулу;

- қоғамдық   мүлік  пен  табиғат  байлықтарына   күтімді  қарау,   өз  еңбегі

арқылы қоғамдық меншікті көбейтуге талпыну ниетін қалыптастыру;

-   жауапсыздыққа,   шаруасыздыққа,   еңбек   тәртібін   бұзушылыққа,

жайбарақаттыққа,   енжарлық   пен   іссіздікке,   сергелдеңдікке   төтеп   беріп,

қоғамдық меншікті және табиғат байлығын талан-таражға тұсіруге ымырасыз

болуға тәрбиелеу.

Еңбекпен,   өмірмен   байланысқан   тәрбие   келесі   ережелерді   ұстану

арқылы іске асады:

- оқушылардың әлеуметтік және еңбектік тәрбиесіндегі абстрактілік пен

догматизмді шегеріп, оларды нақты және ерен іс-әрекетке кірістіру. Сабақта

және   сыныптан   тыс   тәрбие   жұмыстарында   көзделген   талаптарды   орындау

принципінің бағдарламасы болуы шарт. Оларды біртіндеп іске асырып бару

қажет.

- тәрбиеші өз әрекеттерін отбасы мүддесімен келістіре отырып, ербір

тәрбиеленушіге қоғамдық өндіріске негізгі тигізер пайдасы оның оқу еңбегі,

отбасы   мен   мектептегі   көмегі   екендігін   тұсіндіреді.   Жасөспірімдердің

өндірістік   ұжымға,   шаруашылық   есептегі   бригадаларға   бірігіп,   демалыс

кездерінде еңбек етулерін қолдап, қуаттау керек.

Балалар әдетте іс-әрекет жасауға құлшыныс білдіріп тұрады. Енжарлық,

іссіздік дегендер бала табиғатына жат нәрселер. Осыны ескермеген тәрбиеші

тұлғаның   әлеуметтену   процесін   бұзып,   оның   дамуын   бәсеңдетеді.   Бұл

принципті   іске   асыру   сабақтар   мен   сыныптан   тыс   тәрбие   жұмыстарда

жергілікті   өлкелік   материалдарды   кеңінен   пайдалануды   талап   етеді.

Оқушылар үлкендермен бірдей маңызды өмірлік мәселелерді шешуге қатыса

отырып, өз шешімдеріне жауапкершілікпен қарауға ұйренеді, сонымен бірге

оларда азаматтық сапалар шапшаң әрі табысты қалыптаса бастайды.

Елдің   әлеуметтік   өмірі   мен   шаруашылығындағы   өзгерістерге   сәйкес

тәрбиенің   өмірмен   байланысы   принципінің   табысты   іске   асырылуы   тәрбие

мазмұнын, ұйымдастырылуы және әдістемесін ұнемі қайта қарап, жаңартыла

өтыру міндетті іс.

-   тәрбие   процесінде   балалар   өз   еңбегінің   қоғамға,   адамдарға   қажет

екендігін сезініп, одан қанағат ләззатын алуы қажет.

- ұнамды өнеге-улгіге арқа сұйеу

Өнеге-үлгіге   арқа   сүйеу   принципінің   талаптарының   бәрі   қарапайым

болып   келеді.   Олар   мыналар:   педагогтар   адамдағы   жақсы   қасиеттерді

анықтауға міндетті, соларға сүйене отырып, әлі толық қалыптаспаған немесе

кері бағыттағы қасиеттерді үнемі дамытып, оларды қажетті деңгей мен жан-

жақты үйлесімге жеткізуі қажет.

Бұл   принциптің   философиялық   негізі   -   адам   табиғатының   "қарама-

қайшылықтығы"   туралы   белгілі   философиялық   ереже   бойынша.   Адамдағы

жақсы қасиеттер (жан-жануарды жақсы көру, табиғи кішіпейілділік т.б.) оған

кері қасиеттермен (өз сөзінде тұра алмау, өтірік айту, еріншектік т.б.) бірге

жұреді.   Тек   "кері",   сол   сияқты   жұз-   пайыздық   "жақсы"   адам   болмайды.

Тұлғаны жақсылыққа қарай бағыттайтын тәрбиенің міндеті, адамда өнегелі

қасиеттерді молайтып, кері қаситтердің азаюына қол жеткізу.

Тәрбиеші   іс-әрекетінің   табысты   болып,   жылдам   әрі   нәтижелі   болуы

үшін принциптерді іске асыру ережелерін басшылыққа алу керек.

Тәрбие   процесіндегі   келіспеушілік   (конфронтация),   тәрбиеші   мен

тәрбиеленушілердің   өзара   ой-пікір   тайталасы   мен   көзқарастарының

үйлесімсіздігінен   туындайды.   Тек   бірлесіп   жұмыс   істеу,   шыдамдылық,

тәрбиешінің   тәрбиеленуші   тағдырына   қызығушылықпен   қатысуы   жақсы

нәтижелер береді.

Оқушының қателіктері мен қылығындағы кемшіліктеріне ғана мән беру

де   дұрыс   емес.   Тәрбиенің   басты   парызы,   керісінше,   жақсы   қасиеттерді

анықтап,   оларды   қолдау.   Әрине,   кері   қасиетті   айыптау   және   тұзету   керек.

Бірақ,   ең   негізгісі   —   алдымен   қажетті   оң   қасиетгерді   дұрыс   танып   және

олардың дамуына жол ашу.

10 тақырып Кәсіби педагогиканың нақты мәселелерін зерттеуде

қолданылатын әдістер. Жеке тұлғаны зерттеу.

Оқу-тәрбиеге тұлгалық бағыт беру

Тәрбиелеу   процесінде   тәрбиеленушілердің   жеке   міндеттемесі   мен

мүмкіншіліктерін есепке алу маңызды жұмыс болып табылады. Тұлғалық

саналарға   сүйену   тәрбиенің   өте   маңызды   сипаттамаларының   бірі,   яғни

тұлғаның   бағыттылығы   мен   оның   құндылықтар   таңдауын   ескере   білу.

Тұлға бағыты оның өмірлік жоспарларын, қалыптасқан өмір жолдарын, іс-

әрекетін және қылығын басқарушы мотивтерін білдіреді.

Тәрбиеге   төлғалық   төрғыдан   қарау   принципі   тәрбиешіден   мына

міндеттерді орындауды талап етеді: 

1) өз тәрбиеленушілерінің жеке темперамент ерекшеліктерін, мінез

бітістерін,  көзқарастарын,  талғамдарын,   әдеттерін   қырағы  танып,  жақсы

білу; 

2) ойлау бейімі, тұлғаның бағыттылық мотивтері, қызығушылықтары,

өмірге, еңбек етуге көзқарасы, құндылықтар пайымы, өмірлік жоспарлары

т.б.   сияқты   аса   маңызды   сапалардың   қалыптасу   деңгейінің   қаншалықты

болғанын және болатынын анықтай білу; 

3)   тұлға   дамыгудың   әсерлі   гүрін   біртіндеп   күрделендіре   отырып

тәрбиелік іс-әрекеттерге әрбір тәрбиеленушіні тарту; 

4) дер кезінде мақсатқа жетуге кедергі болатын себептерді анықтап,

олардан арылу, ал егер дер кезінде сезіп, жою мүмкіндігі болмаса, онда

жаңа   туындаған   жағдайларға   байланысты   тәрбие   тактикасын   ауыстыра

білу; 

5) тұлғаның өз белсенділігіне көбірек сүйену; 

6)   тәрбиені   тұлғаның   өзіндік   тәрбиесімен   байланыстырып,   өзіндік

тәрбиенің мақсат, әдіс, формаларын тандауға көмекгесу; 

7)   тәрбиеленушінің   өзіндік   іс-әрекетін,   белсенділігін,   дербестігін

дамытып, оған жетекшілік етіп, үйымдастыра табысқа жетуге бағыттау.

Бұл   талаптардың   бірлікті   түрде   іске   асырылуы   жас   және   жеке

ерекшеліктеріне   үстірт   карамай,   процестердің   тереңнен   дамуына,   себеп-

салдарлы қатынас заңдылықтарына сүйенуге тәрбиешіні міндеттейді.

Тәрбиені   тұлғалық   тұрғыдан   жүргізген   кезде   жас   және   жеке

ерекшеліктерді   есепке   алу   жаңа   бағыт   алады.   Адамгершілік,   әлеуметгік

сапаларды қалыптастырудың ең ыңғайлы мүмкіндікгері бастауыш мектеп

жасында   болады.   Неғүрлым   жасы   кіші   болса,   соғүрлым   тәрбие

ықпалдарын нақты қабылдап, бала өз тәрбиешісіне көбірек сенеді, оның

беделіне   сөзсіз   бағынады.   Сондықтан   кіші   мектеп   жасында   және   ерте

жеткіншек   жаста   жағымды   әдеттерді   тәрбиелеуге,   балаларды   еңбекке,

тәртіпке,   қоғамдық   іс-   әрекеттерге   үйрету   жеңіл   болады.   Ересек

жеткіншектер болса, пайдалы еңбектің тура, ашық міндеттерін қалайды,

оларды  орындауда  белсенділік   танытуға  құмар келеді.   Дегенмен  де,  бүл

белсенділік,   талпыныстар   педагогтар   тарапынан   өте   жақсы

үйымдастырылуы қажет.

Тәрбиенің   болашақ   нэтижелерін   жобалағанда   тэрбиеленушілердің

мүмкіншілік пәрменділігінің кейбір сапаларды қалыптастыруда азаятынын,

жасына   байланысты   жүйке   жүйесінің   нэзіктігін,   сыртқы   эссрлсрге

психологиялық   қарсылықтың   кобейетінін,   сснзитивті   кезең   қажеттерінің

озгеруін естен шығармаған жон.

Тәрбиеші   сүйенетін   окуиіыньщ   жеке   ерекшеліктерінің   қатарыңда

олардьщ   қабылдау,   ойлау,   есте   сақтау,   сљйлеу,   мінез,   темперамент,   ерік

бітістерін   атауға   болады.   Бүл   және   басқа   да   ерекшеліктерді   айыра   тану

тәрбиелеуде   қиынға   соқса   да,   тәрбиеші   табысқа   жетуді   ниет   қылса,

қосымша   уақытын,   күш-жігерін,   қүралдарын   пайдаланып,   түлғалық

сапаларды толық және нақты танып-білуге ынта-ықыласты болуы шарт.

Тәрбиеші   қазіргі   заманғы   оқушылардың   білім   деңгейінің

жоғарылығын ескере отырып, љзі де жан-жақты дамып отыруы керек, яғни

љз   мамандығы   тљңірегіндегіні   ғана   біліп   қоймай,   сонымен   қоса   саясат,

љнер, мәдениет саласындағы білімдерді жинақтап, љз тәрбиеленушілеріне

озін   адамгершіліктің   жоғары   үлгісі   ретінде,   адамдық   қадір-   қасиеттің,

қүндылықтың таратушысы ретінде танылуы тиіс.

Балалық   және   жеткіншек   жастағы   түлғалық   сапалар-   дың   жылдам

қарқынмен   қалыптасуы   озық   әрекет   етуді,   тәрбиеленушіден   даму

желісіндегі   тәрбие   мазмүны   мен   оның   үйымдастырылуы,   эдістері   және

формалары арасында қайшылық туындамай түрғанда, жағымсыз әдеттер

баланың   жан  дүниесіне   орнығып   қалмай   түрып,  алдын-ала   қимылдауды

қаурыт   талап   етеді.   Әйтсе   де,   талаптарды   күшейте   отырып,   тәрбие

ықпалдары бағытталған тәрбиеленушілердің шама-шарқын ескерген абзал.

Қиын   талаптар   баланың   љз   күшіне   сенімін   азайтып,   кљңілдерін

қалдырады,   тіпті   ең   қауіптісі,   сол   талаптарды   үстірт   орындауға

итермелейді. Әдетте, мүндай жағдайда  жартылай істелінген іске  қанағат

түту әдеті қалыптасып қалуы мүмкін.

Тәрбиешілер   әсіресе,   түлғаның   негізгі   сапаларына,   яғни,   олардың

қүңдылықтарды   таңдау   бағытына,   іс-әрекет   жасаудың   жэне   қылық

қалыптастырудың   омірлік   жоспарларьгаа   мон   беріп,   тәрбие   процесін

түзейді,   эрі   бүл   процесті   түлғалық   және   қоғамдық   қажеттерді   қанағат-

тандыруға бағдарлайды.

Кейбір тәрбиешілер нақты тәрбиені тек "қиын" оқушылар мен тәртіп

бүзушыларға   қатысты   деп   ойлайды.   Сљз   жоқ,   мүндай   тәрбиелеушілер

кљбірек   бақылауды   керек   етеді.   Бірақ   "жағдайы   жақсы"   оқушыларға   да

мойын   бүру   керек.   Сырттай   жақсы   кљріністің   кљлеңкесінде   жаман

пиғылды ойлар, мотивтер, әрекеттер де жасырынып жатуы мүмкін. Бүған

ешкімді ешуақытта кінәлауға болмайды, бірақ барлық оқушыларға тендей

кљңіл бљлу керек.

Түлғаның   сыртқы   кљрініс,   әрекетгерінен   оның   ішкі   мінез-қүлқын

түсіну   љте   қиын,   осыдан   тәрбие   мақсаты   әрқашан   іске   аса   бермейді.

Тәрбиешіғе   тәрбиеленушінің   љзі   комектесуі   қажет.   Торбиеленушіні   дос,

комекші, одақтас етіңіз. Бүл түпкілікті сапаларды түсініп, болжаудың ең

қысқа, анық жолы болып табылады.

жүктеу/скачать 243,31 Kb.

Достарыңызбен бөлісу: