Бәпи сұлудың Қазыбек батырды жаудан қорғауы

Қазыбек батыр (руы – Қарақалпақ болса керек) бір жорығында, қалың жауға жолығып, бірнеше жерден садақтың оғы, найзаның ұшынан жараланған, астындағы атының нашарлығынан жаудан құтыла алмай, Ай өзенінің бойындағы «Аяққарауыл» деген жерде отырған Петінке байдың ордасына келеді. Жараланған Қазыбекті көрген Бәпи сұлу Қазыбекті үйге кіргізіп жіберіп, өзі қолына бақанын ұстап, келген қуғыншыларға «Тарт атыңның басын Семізнайман, Қазыбектей ұл тумайды, Бәпидей қыз тумайды» - деп жауды үйге жолатпайды. Қазақ дәстүрінде әйелге қарсы қол көтеру деген жоқ. Екінші жағынан Витенко сияқты орыс байының ордасына шабуыл жасау қазақ үшін өліммен бірдей еді. Бәпи сұлу Қазыбек батырға арнайы жеке үй тігіп, ту бие сойғызып, бақсы-балгерлерді жинап, бір айдай емдейді. Жазылып болған соң әңгімелесіп отырғанда ол айтады екен: «Шіркін, сол жолы қарақасқа атым астымда болмады, Қабышайым қасымда болмады» - дейді екен. Қабышай – Қарақалпақ Мәмбетейдің әкесі екен. Бәпи сұлудың «Қазыбектей ұл тумайды», «Бәпидей қыз тумайды» деуінің мәнісі Қазыбек еліне сыйымды, қамқоршы, атақты жігіт, өзі болса елден асқан сұлу қыз екендіктерін меңзеп айтқаны болса керек.

Енді Орысқожаның ұрпақтарын таратамын. Саяқыпқожа бабамыздың он бір (кей деректе тоғыз) ұлының бірі Ханқожа (Ажыбек) осы Ханқожаның Күнтай деген ұлының Бәпи деген қызын ұлты орыс – Сорокин Петр (ел Петінке деп атап кеткен) алады, осы екеуінен тараған ұрпақты Орысқожа деп атайды. Сонымен, Бәпи мен Петінкеден тараған ұрпақтары қыздардан басқасы бес ұл екен. Олар: Әмір, Әліп, Шайық, Әзімбай және Әшімбай. Бұлардың ішінен Әмір, Әліп, Шайық үшеуі қажыға барған екен, екеуі аман-есен елге оралыпты да Шайық (Шайхы) қажыға барғанда сол жақта қайтыс болыпты. Сондықтан бұл кісіні «Шейіт қажы» деп атап кетіпті. Бұл Шайық қажыдан ұрпақ жоқ.

Әмірден Оспан, Оспаннан бес ұл туады: Жұмахан, Өзбекхан, Төкен, Мұхаметкәрім және Түсіп.

Жұмаханнан үш ұл: Мырзахан, Кемелхан, Кенжехан, Мырзаханнан Жолдыхан, Асылхан мен Айдархан. Жолдыханнан Бейбітхан, Қайырлы, Едіге, Думан. Асылханнан Жасұлан мен Әлібек, ал Айдарханнан Аслан туады. Кемелханнан Ақшәулі, Ақпейіл, Айдын, Қуат.

Кенжеханнан Алимхан, Әділхан, Ғалым, Қаһарман.

Өзбекханнан жалғыз қыз Шарапат туады.

Төкеннен де ұл жоқ, бес қыз бар. Мұхаметкәрімнен Мизам мен Тлеухан. Мизамнан Санат, Қанат, Панат тарайды.

Төлеуханнан Дәурен, Аян, Думан және Мейрам.

Түсіптен Ахметсәлім мен Кенжебек.

Ахметсәлімнен екі қыз бар, ал Кенжебектің ұрпағының бар – жоғы белгісіз. Осымен Әмір ұрпақтары шежіресін аяқтап, Әліптің ұрпақтарын таратамын.

Әліптен Әбіш, Әбіштен Темек қажы, Мұхамедьяр мен Жақыпбек туады. Темек қажы (1880-1928 жж) 1910 жылы Меккеге барып қажы атанған. 1928 жылы Кеңес үкіметі тарапынан бай ретінде қудалауға түсіп, атылған.

Темек қажыдан Темірбек, Әбдікәрім, Асаутай және Сырғатай (қыз) таралады.

Темірбектен Бәтес тәте, бұл апайдан Тұяқбаевтар әулеті (4 ұл, 6 қыз) тарайды.