Қазақстанның мұнайлы кен орындары.
Бүгінгі күні дүниежүзілік мұнай қорының 3%-на ие Қазақстан, әлемдегімұнайға бай 15 елдің қатарына кіреді.Мұнайгазды аудандар еліміздің 62%аумағына орналасқан және 80-ненастамы игеріліп отырған 172 мұнай кенорындарын қамтиды. Мұнайқорларының 90%-дан астамы- Теңіз,Қашаған, Қарашығанақ, Өзен, Жетібай,Жаңажол, Қаламқас, Кенқияқ,Қаражанбас, Құмкөл, СолтүстікБозащы, Әлибекмола, Орталық жәнеШығыс Прорва, Кенбай, Королевскоеірі кен орындарына шоғырланған. Кенорындары Қазақстанның 14облысының алтауында орналасқан.ОларАқтөбе, Атырау, Батыс Қазақстан,Қарағанды, Қызылорда жәнеМаңғыстау облыстары. Бұл ретте,көмірсутектері қорларының шамаменалғанда 70%-ы Қазақстанныңбатысындатоптасқан.
Мұнай деген не?
Мұнай — қара қоңыр түсті, өзіне төн иісі бар, май тәрізді сұйыктык. Суда ерімейді. Ол табиғи сұйық көмірсутектердің қоспасы болып есептеледі. Мұнайдың құрамында, негізінен, қаныкқан көмірсутектер, циклопарафиндер, ароматты көмірсутектер, минералды тұздар, металдар, су, т.б. коспалар болады. Мұнайдан алынатын өнімдерді екі топқа бөледі.
Ашык түсті мұнай өнімдері. Оған бензин, лигроин, керосин, газоиль жатады.
Қара түсті мұнай өнімі — мазут. Мазут жоғары молекулалы көмірсутектердің қоспасы. Сондықтан оны одан әрі өңдеу арқылы қажетті мұнай өнімдерін алуға қолданады.
Мұнайды өңдеу оның кұрамындағы көмірсутектердін кайнау температураларына сөйкес булануына негізделген.
Мұнайды өңдеуге арналган кондырғы екі бөліктен түрады
Түтікті пеш— мұнда мұнай 450°-500°С температураға дейін қыздырылады.
Ректификациялық колонна — мұнай өнімдері өздерінің қайнау температураларына сөйкес фракцияларға бөлініп жиналатын кондырғы.
Мұнайды өңдеп, ашық түсті өнімдерін алатын қондырғы атмосфералық қондырғы деп аталады. Бірақ мұнай өнімдеріне деген сұраныстың артуына байланысты тек айдау аркылы алынған жанармайлар жетіспейді. Мазуттың құрамы ірі молекулалы көмірсутектерден тұратын болғандықтан, оны жоғары темлературада вакуумдык кондырғыда өңдейді. Қысымның және жоғары температураның өсерінен көмірсутектердің үлкен молекулалары бөлшектенеді. Бұл процесті крекингілеу (ағылшынша «крекинг» — бөлшектеу деген мағынаны білдіреді) деп атайды:
Достарыңызбен бөлісу: |
