Байдуллаева Қазақтіліне аударғандар Н. М. Алмабаева, Г. Е. Байдуллаева, К. Е. Раманқұлов Мәскеу и з д а т е л ь с к а я г р у п п а «гэотар-медиа» 1 9

бұл үдерістерді 
поляризация
атты жалпы термин біріктіреді, яғни электрондар- 
дың ығысуы, ал үшіншілер үшін — ионды.
Осындай классификация шартты түрде нақты диэлектрикте бір мезгілде 
поляризацияның барлыктүрлері болуы мүмкін.
Диэлектрик орналасқан электр өрісінін кернеулігі оның поляризация күйі- 
не эсер етеді.
Диэлектриктің поляризация дәрежесін оның молекулаларының диполдін 
электр моментінің 
С ^ Р .)
косындысы аркылысипаттауға болмайды, себебі бұл
н
шама көлемге тәуелді. Диэлектриктің поляризация күйін бағалау үшін 
поляри-
зациялану
деп аталатын шаманы енгізеді, оның орташа шамасы диэлектриктің 
элементінің электр моментінін косындысының осы элементтін көлемінің ка- 
тынасына тең: 
„ _
~
(14.36)
Е=0
о
о
о
N
Ө -
о-:
о
о
о
LPpO - о
о *
о
о
о
/= 
1
- о
о
+
о +
N
1 Р і * 0
' 1
14.21-сурет
Поляризацияланудын өлшемі 
кулонның метрдің квадратына
қатынасы (Кл/м2). 
Диэлектриктің поляризациясында оньщ бір бетінде (жағында) он зарядтар, ал 
баскасында теріс зарядтар жасалады (14.20, б және 14.21, б-суретгерін караңыз).
Бұл электр зарядтары байланыскан деп атайды, себебі олар диэлектриктін мо- 
лекулаларына (немесе ионды поляризациядағы кристалдык торта) жатады және 
молекуладан тыс орын ауыстыра алмайды 
немесе идеал диэлектрикте жок еркін за- 
рядтардан айырмасы диэлектрик бетінен 
жоғалмайды.
Электр өрісінін кернеулігі артқанда мо- 
лекулалардың бағдары реттеледі (бағдарлы 
поляризация), молекулалардың диполь мо- 
менті артады (электронды поляризация), сонымен катар торшалардың ығысуы 
өтеді (ионды поляризация) — мұнын бәрі электр зарядымен байланыскан о^ 
бетгік тығыздығының артуына әкеледі.
Сондыктан о^ диэлектриктің поляризация дәрежесін сипаттайды.
Параллелепипед түрінде жасалған поляризацияланған диэлектриктің мы- 
салынан ст^мен 
Ре
арасындағы байланысты орнатамыз (14.22, а-сурет).
Осындай параллелепипед диполдардың жиынтығы болып табылады, кара- 
пайым жағдайда біреуі 14.22, б-сурет, көрсетілгендей «алка» тәріздес деп қа- 
растыруға болады. Диполь «алкасының» ішкі жағы электрлігі жағынан өтеледі, 
сонда бұл «алқа» параллелепипедтің кабыртасына тең зарядтар арасындағы ара- 
кашықтыктағы ұзын диполь сиякты.
Егер S ауданы бар параллелепипедтін <7, 
байланыскан заряд пайда болса,
П
оаи
X
Р
і
параллелепипедтің электр моментінің косындысы сан жағынан 
q
/, тең.
/=і
біракта 
<7
=
0
^ , онда
І Л
/=і
= 
Я.
Параллелепипедтін көлемі 
V = Sl
cosa.
Екі соңғы тендіктің негізінде мына тендікті аламыз:
±
p
, ~ ^ L .
,=і 
cosa
(14.37)

жүктеу/скачать 28,1 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: