Байдуллаева Қазақтіліне аударғандар Н. М. Алмабаева, Г. Е. Байдуллаева, К. Е. Раманқұлов Мәскеу и з д а т е л ь с к а я г р у п п а «гэотар-медиа» 1 9
жүктеу/скачать 28,1 Mb. Pdf көрінісі
|
| РАДИОАКТИВТІЛІК. ИОНДАЛҒАН СӘУЛЕ
ШЫҒАРУДЫҢ ЗАТПЕН ӨЗАРА ӘСЕРЛЕСУІ Ең көп mapa.trан uonda.trан сәуле шыгарудың көзі атом ядроларының радиоак- тивті ыдырауы болып табылады. Бұл тарауда осы сурақпен қатар иондалган сәуле шыгарудың затпен өзара әсерлесуіде қарастырылады. 32.1. РАДИОАКТИВТІЛІК Радиоактивтілік деп, орнықсыз ядролардың басқа ядроларды шыгаратын не- месе элементар бөлшектердің өздігінен таралуын айтады. Оның баска ядролык түрленулерден айырмашылыгын көрсететін сипаттамалык белгісі, осы үдерістін өздігінен пайда болатындығы болып табылады. Радиоактивтілікті табиғи және жасанды деп бөледі. Табиги радиоактивтілік табиғи жағдайда болатын тұраксыз ядроларда кез- деседі. Ал жасанды деп — әртүрлі ядролык реакциялардын нәтижесінде пайда болған ядролардың радиоактивтілігін айтады. Жасанды және табиғи радиоак- тивтіліктердің арасында түбегейлі айырмашылық жок- Оларға ортак заңды- лыктар тән. Радиоактивті ыдыраудың негізгі түрлерін карастырайык. а-Ыдырау деп — ядронын өздігінен ыдырау барысында а-бөлшектер шыға- ратын үдерісті айтамыз. Ығысу ережелерін ескере отырып а-ыдыраудың сыз- басы келесі түрде жазылады: z X -► z—2ү + 2а ’ (32.1) мұндағы X және Ү — аналык және туынды ядролардың белгісі. а-Ыдыраудын мысалы ретінде радонның полонийге, ал полонийдін корғасынға айналуын айтуға болады: 222 и 218 q 4 218 о 214 t j i 4 i v T l —► g 4 г О Ң - 2 СХ Ж Ә Н С г О —► g 2 Р Ь -}- 2 СХ. а-Ыдырау кезінде туынды ядро тек калыпты күйде ғана емес, сонымен катар козған күйде де түзіледі. Олар дискретті шамаға ие болғандыктан, бір радиоактивті заттың әртүрлі ядросынан шығатын а-бөлшектердің энергия шамасы дискретті болып табылады. Аналык ядронын козу энергиясы көбі- несе ү-фотондар түрінде шығады. Сондыктан, а-ыдырау кезінде ү-сәулелену орын алады. Егер туынды ядролар радиоактивті бол- са, онда соңында тұракты ядро пайда болатын толык өзгеріс тізбегі пайда болады. р-Ыдырау нейтрон және протонный ішкі ядро- лардың өзара түрленуі р-Ыдырауды 3 түрге бөлінеді. 1. Электронды немесе (3 -ыдырау ядродан р~-бөл- шектер ұшып шыкканда пайда болатын (3-ыдырау(э- лектрон). Р~-Бөлшектердін энергиясы 0-ден Е -ге 32.1-сурет дейінгі мәндерді кабылдай алады, энергия спектрі тұ- тас (32.1-сурет). Бұл дискретгі ядролык энергетикалык күйге сәйкес келмейді. 1932 ж. В. Паули ядродан р -бөлшектермен бірге массасы аз баска бейтерап бөлшек ушып шығады деген болжамды айткан болатын. Э. Фермидің ұсынысы бойынша бұл бөлшек нейтрино деп аталды. Кейінірек Р~-ыдырау кезінде нейт рино, ал Р+-ыдырау кезінде антинейтрино шығатындығы белгілі болды. Р-Ыдырау кезіндегі бөлінетін энергия, Р-бөлшектер мен нейтронға немесе антинейтронға бөлінеді. Ығысу ережесін ескеріп, Р~-ыдырау сызбасы келесі түрде жазылады: ^4 ж г ^4 ж/ 0 л I жүктеу/скачать 28,1 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|