Байынқол Қалиұлы
р жұрнағы тұлғаттық қызмет атқарып тұр. Ахмет Байтұрсынұлы ақсақалымыз дәлелдеп бергеніндей - шы
жүктеу/скачать 1,2 Mb. Pdf көрінісі
|
Байынқол Қалиев
- Бұл бет үшін навигация:
- Әдебиеттер
| р
жұрнағы тұлғаттық қызмет атқарып тұр. Ахмет Байтұрсынұлы ақсақалымыз дәлелдеп бергеніндей - шы тұлғаты - «адам, кісі» деген ұғым берсе (тіл+ші), -ыш тұлғаты – «зат, нәрсе» деген ұғым беретіндігі ( бастау+ыш ) қазақ тіл білімінде мойындалған нәрсе. Кейінгі кездерде тілші ғалымдар жиірек қолданып жүргенін естілім, сөзжасам дегендердегі -м/ым/ім қосымшалары мен жасам – образование, таным – -логия ( сөзтаным – лексикология), тану – изация/ация ( заттану – субстантивация) деген сияқты біраз сөздер де термін жасайтын тұлғаттық қызметтер атқарып жүр. Мұндай тұлғаттарды батыл да, байыпты түрде қолданғанымыз (пайдаланғанымыз) жөн. Тек олар орыс тіл біліміндегідей жүйелі және біртектес болуы керек. Шынтуайтына келсек, мен осы жерде «мынадай орысша терміндерді мынандай қазақша терміндермен алмастырыуымыз керек» деген ұсыныс жасап тұрмын. Бұл ұсынысым, «әдеттегідей, біреулерге ұнауы, екіншілерге ұнамауы мүмкін. Білемін, қазірше ұнайтындардан гөрі ұнайтпатындардың саны көп болып шыға келеді. Өйткені Қазақстандағы қазақ ғалымдары мен қазақ зиялыларының көпшілігі орысша оқып, орысша жазуға дағдыланып кеткендер. Олар қазақша терміндерден гөрі орысша терміндерге іш тартып тұрады. 135 Қорыта келе айтпағым: қазақша терміндерді жасауға, оларды көпшіліктің қолдануына ұсынуға болады. Бірақ сол ұсынған терміндердің дұрыс-бұрыстығын саралап, олардың дұрысын қолдануға болатындығын, бұрысын неге қолдануға болмайтындығын түсіндіріп, дәделдеп беретін мамандардың саны тым аз. Сондықтан да, терміндерді әркім өз білгендері бойынша қолдана береді. Аққу көкке, шортан суға тартты деген осы. Бұдан зиян шегетін – тағы да қазақша терміндер, қазақ термінтанымы; дәлірек айтсақ мемлекеттік тіл болып табылатын – қазақ тілі. Әдебиеттер: 1. Жубанов К. Исследования по казахскому языку. А., 1966. 2. Терминология сөздігі. А., 1949. І. кітап 3. Кеңесбаев І., Жанұзақов Т. Тіл білімі терминдерінің орысша-қазақша сөздігі. А., 1966. 4. Қазақша-орысша, орысша-қазақша теминологиялық сөздік. Әдебиет және лингвистика. «Рауан» баспасы. А., 2000. 5. Б.Қалиұлы. Қазіргі қазақ тілі. Фонетика. Лексикология. А., 2004. 6. Ш.Құрманбайұлы. Қазақ лексикасының терминденуі. А., 1998. жүктеу/скачать 1,2 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|