Бұқар жырау. S – Specific
жүктеу/скачать 21,88 Kb.
|
| M – Measurable:
Жырау қазақ халқының болашағына қауіп төніп тұрған жоңғар басқыншылығы кезеңінде өмір сүріп, сол кездегі қиын сынақтарға өз жырларымен үн қосқан. Осындай қиын-қыстау сәттерде ол Абылай ханға дұрыс кеңес беріп, ел-жұрттың жау шапқыншылығына қарсы күресте, бір тудың астына топтасуға ұмтылды. Оның саяси маңызы бар өлеңдері осы жалынды дәуірдің көрнекті туындыларына айналды. Бұқар жырау Абылай ханды бірден-бір қажетті басшы ретінде көріп, оған халықтың бірлігін сақтау жауапкершілігін жүктейді. Ол өз шығармаларында Абылай ханның даналығын, көрегендігін жоғары бағалап, оның қиын-қыстау кезеңде елді жұмылдыра білгендігін ерекше атап өткен. «Абылай ханның қасында», «Ал, тілімді алмасаң», «Ай, Абылай, Абылай», «Қазақтың ханы Абылай», «Ханға жауап айтпасам», «Басыңа біткен күніңіз», «Ай, Абылай, сен он бір жасыңда», «Ал, айтамын, айтамын» атты толғауларында және тағы басқа өлеңдерімен ол қазақ халқының саясатын, даналығын, тұлғасын танытты. Бұқар жырау азаттық үшін жанын қиған батырлардың сөзбен жеткізгісіз әдеби образдарын жасап, олардың ерлігін дәріптеген. «Садыр, қайда барасың?», «Бұқарекең келдік, Ақан, Төбет байларға» сияқты шығармаларында ел болашағы, тыныштықты сақтау мәселелерін қозғады. Абылай хан заманының ащы шындығын бейнелейтін Бұқар алқабындағы толқуларды бейнелейтін жырларда насихаттық, дидактикалық сипат басым болды. Бұқар жырау да өз шығармаларында отаршылдықты, басқыншылық саясатын, Ресей империясының іс-әрекеттерін сынады. Оның «Қилы заман» шығармасынан алынған жолдар оның экспансия күштеріне және олардың зиянды зардаптарына ашық қарсылығын көрсетеді. Жыраудың шығармашылығы сыртқы тартымдылық пен ішкі қуатты бейнелейді, өмірдің шексіз айналымдарын бейнелейді. Бұл ұлы ақынның көркем ойы жалынды шешендікпен, асыл ерлік рухымен сусындаған. Шығармаларындағы сюжеттер құрылысы күрделі ойлау, пікір еркіндігі мен ерекше сөйлеу мәнерін ұстанады. Оның поэзиясында 7-8 мүшеден тұратын тармақтар еркін жалғанып, олардың комбинациялары қобыз немесе домбыра сияқты музыкалық аспаптармен сүйемелденеді. Жыраулық стильдің құрылымы ерекше ақындық сәулетімен, ерекшелігімен, сөз өнерімен ерекшеленеді. Шығармаларының мәтіндерінде ұйым мәтіндік сын тұрғысынан дамымаған күйінде қалады. Бізге тек сөздің түбірі ғана жеткен, оның шығармашылығын толыққанды жаңғырту біршама уақытты, шыдамдылықты, тілді терең түсінуді талап етеді. Жыраудың тұңғыш библиографы Мәшһүр Жүсіп Көпеев атап өткендей, бұл өмірлік тәжірибені, табандылық пен терең түсінуді талап етеді, оның шығармашылығын жан-жақты жаңғыруға ұмтылушыларға қойылатын жоғары талаптарды атап өтті. Олай болса, Бұқар жыраудың шығармаларындағы ой-пікірлері сол кездегі саяси-әлеуметтік сын-қатерлерді ғана емес, оның мәдени-ұлттық мұраны сақтауға, сондай-ақ Қазақстанға сыртқы күштердің ықпалына тойтарыс беруге ұмтылысын көрсетеді. жүктеу/скачать 21,88 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|