Бас редактор с. Ж. Пірәлиев абай атындағы ҚазҰпу ректоры, педагогика ғылымдарының докторы, профессор

54

ҰЛТТЫҚ ТӘРБИЕ

аш қаннан  емес,  құрсақта  жатқаннан  бастау 

ала ды, оны қазіргі таңда медицина ғылымы 

да  дәлелдеп  отыр.  Медицинада  зерттелмес 

ал дын, әу баста құран кәрімде де жазылып 

кет кен  болатын.  Баланы  дүниеге  әкелмес 

ал дын,  ата-ана  алдын  ала  жоспарлап,  жа-

ғым ды  атмосферада,  болашақты  болжай 

оты рып  баланы  дүниеге  алып  келу  жолын 

қа растыру  қажет.  Өйткені  кез  келген  бала 

қа лаулы екенін сезінуі тиіс. Жанның он екі 

ар насын  тек  ана  құрсағындағы  тәрбиемен 

ға на ашылады. Ана құрсағындағы бала төрт 

айы нан  бастап  тәрбиені  қажет  етеді.  Бала 

бо йына біткеннен бастап ана бойын, жүріс-

тұ рысын  түзеп,  мінезін  қалыптастырып, 

жа ман  қылықтардан  арылып,  денсаулығын 

қа дағалауы,  сұлу  табиғат  көріністерін  та-

машалап,  әсем  ән-күй  тыңдап  алған  әсе рін 

жан  күй  тебіренісі  арқылы  іштегі  нә рес-

теге жеткізе білуі тиіс. Аяғы ауыр әйел дер-

дің  физиологиясы  оның  кез  келген  уа қыт-

та  жылдам  өзгертіп,  тез  ашуланғыш  жағ-

даяттарға душар ету мүмкін. Сол сәтте бо-

лашақ анаға тыныштық, қамқор, күтім қа жет. 

Осындай теріс қуаттардан арылу үшін, әуез ді 

әндер, жақсы әңгімелермен өз өзін, ба ла ны 

да жұбата алады [2]. Өйткені ана қуанса іш-

те гі бала да қуанады, қайғырса қайғырады. 

Сон дай-ақ,  ана  бойындағы  мінез-құлық, 

ден саулығындағы  ақаулар  құрсақтағы  ба-

лаға  тікелей  беріледі,  сондықтан  да,  бо ла-

шақ  ана  өзінің  денсаулығын  бала  үшін  мұ-

қи ят  күту  қажет.  Құрсақтағы  баланы  ана 

ті ліңмен  тәрбилеп,  оған  жағымды  ертегі, 

әң гімелер,  жақсы  сөздермен,  еркелетіп  да-

мы ту  арқылы  болашақ  дарынды,  талантты 

тұл ғаларды  дүниеге  алып  келуге  болады. 

Құр сақта жатқан баланы қалай тәрбилесен, 

со лай  дүние  есігін  ашады  дейді  ғалымдар. 

Оған  дәлел,  АҚШ-та  балаларға  тәжірибе 

жүр гізілген. Бір күнде, бір уақытта туған үш 

немістің, үш ағылшынның, үш орыстың ба-

ла сын  кіндігі  кесіле  салысымен  барлығын 

бір үйге апарып, оңаша жатқызып қойып, ал-

ды мен неміс тілінде, «өмірге қош келдіңдер, 

жол дарың сәтті болсын» деп, жақсы-жақсы 

сөз дер айтқан екен. Ағылшын мен орыс ба-

ла лар қыбырсыз жатыпты да, неміс сәбилер 

қоз ғалып,  үн  шығарыпты.  Ал  осы  сөздерді 

ағыл шын тілінде айтқанда, жаңағы неміс пен 

орыс  нәрестелер  қозғалмай,  ағылшын  ша-

раналар қимылдап, көңіл аударыпты. Орыс-

ша айтқанда да тура солай болған. Мұн дағы 

себеп  неде?  Әрине  мұның  барлығы  оның 

қанынан,  ана  құрсағында  жүргенде  күн де-

лік ті  алған  тәрбиесінен.  Өйткені  оның  әке-

ше шесі өз тілінде, ортасы, қарым-қатынасы 

өз тілінде сөйлейді. «Сүтпен біткен сүйекпен 

ке теді» деген сөз осыған дәлел.

Қазіргі медицина құрсақтағы балаға сыр-

тқы  дыбыстың  әр  алуан  әсері  барын  әл де-

қашан  дәлелдеп  қойған.  Құрсақта  жаңа  қа-

лып тасып  келе  жатқан  шарананың  қандай 

мі незді пенде болып туарына сырттағы әуез 

ай тарлықтай ықпал етеді екен. Іштегі балаға 

үнемі  қимыл-әрекет  қажет.  Дәрігерлер  екі-

қабат  әйелдерге:  «Еңкейіп  еден  жу,  шал қа-

йып  беліңді  жаз,  жаяу  көбірек  жүр»  деген 

ақыл дарын  бекер  айтпайды.  Құс  екеш  құс-

тың  өзі  күн  аралатып,  басып  жатқан  жұ-

мырт қаларын  тұмсығымен  қағыстырып, 

ау дарыстыра,  үнемі  шайқап  отыруы  да  бе-

кер  емес.  Арабтардан  келген  қазіргі  «мо-

да дағы»  «қарын  биі»  деген  бар  Араби  дә-

ру іш-балгерлер  жас  аруларды  (екіқабат)  іш 

шай қату  үшін  көңілді  ырғақтағы  музыка, 

ұр малы  даңғыра,  дабыл  аспаптарының  кө-

ме гімен билеткен. Жеңіл ырғаққа еліктеген 

олар  бұл  қимылдарды  кәдімгідей  дәстүрлі 

би ге  айналдырып  алған.  Тіпті  билеп  тұ-

рып  босанатынын  қазіргі  медицина  зерт-

теу лермен дәлелдеп отыр. Би кезінде бапты 

әуен ге  еліктеген  әйелдің  сай-сүйегі  босап, 

бұл шық еттері бабына келіп, тәні рахат күй-

ге  енеді  екен.  «Марту  басқан  қатынды  қа-

зақтың  бақсылары  қобыздың  үнімен-ақ  бо-

сан дырды»  дегенді  тарихтан  білеміз.  Ал, 

орыс тың белгілі балет бишісі қарын биін би-

леп тұрып босанғанын айтады. Жапон хал-

қын да  мынадай  жақсы  дәстүр  орын  алған. 

Ауа  райы  түнеріп,  аспанды  бұлт  басса  да, 

жаң быр,  қар  жауса  да,  көшеде  баласымен 

ке ле  жатқан  ата-ана  ән  айтып,  құрсақтағы 

нә рестелеріне ел тарихы, ұлағатты адамдар 

55

САЛТ-ДӘСТҮР

құр сақта  жатып,  ырғалған  түйенің  үстінде 

ыр ғақты ән салған анадан туған баланы сол 

ырғағынан бірден жаңылдырмай, шіл де ха на-

мен қарсы алып, тербелген тал бесікке сал-

ған. Сөйтіп, ырғақты тербелісті бұзбай, құр-

сақ тағы көмескі үнді ананың бесік жырына 

ұлас тырып,  бесікті  әуезді  әнмен  тербеткен. 

Жа рық  дүние  есігін  ашқан  сәбидің  кейінгі 

тәр биесі  бесікпен  жалғаспақ.  Бесікке  бө-

ле ніп  өскен  баланың  бір  ерекшелігі  -  ба-

яу  ырғақпен  айтылған  анасының  әлдиі  ту-

ғаннан  баланың  құлағына  сіңіп,  әннің  ыр-

ға ғымен  тербетіліп  өседі.  Осындай  әдемі 

әуен мен астарында ізгі тілегі бар бесік жы-

рын тыңдаған бала шебер болуға да, ше шен 

болуға  да ұмтылып  өседі.  Баланың  бо йы на 

әсерлі әуен, сұлу сөзбен айтылатын ана ның 

әлдиі  ана  сүтімен  қосылып  осылай  да ри-

ды. Бесік жырының толып жатқан түрі бар. 

Сәбиінің аман өсуінен бастап, болашақ өмі-

рі не деген тілегі, сенімі, ниеті әдемі әнге шу-

мақ  болып  өріліп,  анасының  айтуымен  ба-

ла ға жетеді. Тіпті алыстағы төркініне деген 

са ғынышын  да  бөпесіне  айтып,  баласымен 

сыр ласа отырып «әй, әй, бөпем, артта қалған 

елім ді көрер ме екем…» деп іштегі шерін бе-

сік  жырына  қосқан.  Анасының  еліне  деген 

са ғынышы бөпеге беріліп, ол анасын аяйтын, 

ар дақтайтын, мейірімді әрі жанашыр болып 

өсе рі хақ. 

жай лы  жақсы  әңгімелер  айтады  екен  [3]. 

Қа зақ  халқында  да,  жақсы  дәстүрлер  бол-

ған,  соның  бірі  аталарымыз  келіндері  мен 

жүк ті  әйелдеріне  белі  қатты  қазанаттар 

емес, әсте маң басқан түйелер, тайпалған су 

жорғалар ғана мінгізгені білгендік емей не-

ме не?  Атам  қазақ  аттың  жалында,  түйенің 

қо мында көшіп жүріп ән айтқан, күмбірлете 

күй  тартқан.  Адуын  мінез  бәйбішелердің 

өз дері  келін-кепшікті  алқақотан  жинап  ән 

салдырған,  бой  жаздырған.  Мұның  ар  жа-

ғын да - ұрпақ қамы, дәстүрлі тәрбие мәйегі 

жат қан жоқ па?! Ән шырқаған көңілден ау-

ру  қашарын  әлмисақтан  білген,  шадыман 

кө ңіл жас анадан шаттық кернеген, мінезді 

ұр пақ  туады  деп  сенген.  Ән-әуенді  айту 

бар да, оны тыңдау бар. Қазақ айта да біл-

ген,  тыңдай  да  білген.  Таңды  таңға  ұрып 

шыр қаған  сал-серілер  мен  ақ  тер,  көк  тер 

боп арығанша жырлаған жырауларды ұйып 

тың даған  елміз.  Содан  болар,  негізіміз  ән-

ші,  күйші,  ақын,  жырау,  шешен  даналар. 

Ба йырғы  тәрбие  негізін  жалғастыру  бүгін 

ата-ана, ұстаз міндеті. Ол үшін жас ана жа-

рықшақ  қатқыл  музыка,  жұлқынған  ыр ғақ, 

тұрмыстағы  ұрыс-керіс  пен  тыстағы  тар-

сылдыдан бойын аулақ ұстап, керсінше ба-

ланың  психологиясына  оң  әсер  ететін  жа-

ғымды  жағдаяттарға  көп  көңіл  бөлген  дұ-

рыс.  Сонда  бала  психикасы  дағдарыссыз, 

мі незі кең, дүние есігін ашары хақ. Тоғыз ай 

ӘДЕБИЕТТЕР

1  К.Ісләмжанұлы «Рухани уыз». – Алматы, 2008ж.

2  Ә.Табылды «Этнопедагогикалық оқылымдар» – Алматы: «Білім», 2006ж.

3  «Баланың құрсақ ішінде сабақ оқуы» http://dinislam.kz/publ/38-1-0-204

56

ҰЛТТЫҚ ТӘРБИЕ

ӘОЖ 372. 3/4

А.С. Мұхаметкаримова

№147- гимназияның бастауыш сынып мұғалімі

ҰЛТТЫҚ ТӘРБИЕ БЕРУ АРҚЫЛЫ БАСТАУЫШ СЫНЫП ОҚУШЫЛАРЫНЫҢ 

ШЫҒАРМАШЫЛЫҚ ҚАБІЛЕТТЕРІН ДАМЫТУ ЖОЛДАРЫ

Мақалада жастардың бойына ұлттық білім беру мен жүйесін қалыптастыру жайы сөз 

болады. Сонымен қатар қазақтың ағартушы педагогы А.Байтұрсыновтың бастауыш сынып 

оқушыларының  сауатын  ашу  мақсатта  жазып  қалдырған  еңбектерінің  қазіргі  таңда  да 

маңызды екендігіне тоқталған. Ұлттық тәрбие беру арқылы бастауыш сынып оқушыларының 

шығармашылық қабілеттерін дамыту жолдары қарастырылған. Халқымыздың сан ғасырлар 

бойы  армандаған  тәуелсіздігіне  енді  қол  жеткізген  тұста  қоғамға  қызмет  ететін  болашақ 

жеткіншектерге  сапалы  білім  мен  өнегелі  ұлттық  тәрбие  беру  –  мұғалімдер  қауымының 

басты парызы екендігі айтылған.

Түйін сөздер: бастауыш сынып, ұлттық тәрбие, қабілет, дамыту, оқушы, мұғалім.

В статье обсуждается формирование системы и национальное образование молодежи. А 

так же говорится о трудах А. Байтурсынова написанные для образование начальных классов, 

которые не потеряли своей ценности по сей день. Давая воспитание в национальном духе, 

рассматривается развитие творческих потенциалов учеников начальных классов. Главной 

обязаностью учителя - дать качественное образование и правильное воспитание. Которые 

будут служить во благо независемого государство.

Ключевые  слова:  начальный  класс,  национальное  воспитание,  потенциал,  развитие, 

ученик, учитель.

The article discusses the formation of a national education system and youth. And as they say 

on the writings A.Baitursynov written for the formation of primary school who have not lost their 

value to this day. Giving education in the national spirit, discusses the development of creative 

potential of primary school pupils. The main duties of the teacher - to give quality education and 

proper upbringing. Which will serve for the benefit of nezavisemogo state.

Keywords: primary school, national education, capacity, development, the student, the teacher.

ХХ ғасырдың 20 - 30 жылдары Қазақстан-

да этнопедагогикалық ой - пiкiрдiң дамуына 

үл кен үлес қосқан қазақтың ағартушы - пе-

да гогтары  А.  Байтұрсынов,  Ж.  Аймауытов, 

М. Жұмабаев, М. Дулатовтың еңбектерiнде 

бас тауыш сынып оқушыларына ұлттық тәр-

бие беру туралы ой - пікірлері, оларды жү-

зе ге  асыру  жолдары  нақты  көрсетiлген.  1. 

Ахмет  Байтұрсыновтың  бүкіл  өмір  жо лын-

да ғы басты идеясы қазақ халқының ұлттық 

са насын ояту, тұрмыс - жағдайын жақсарту, 

ол үшін халықты жаппай сауаттандыру, оқы-

ту  керек  екенін  айтып,  өзінің  ұлттық  идея-

сын  насихаттайды.  А.  Байтұрсынов  қазақ 

ба лаларының  ана  тілінде  сауатын  ашуына 

ерек ше  күш  жұмсап,  оларға  арнап  «Сауат 

аш қыш» атты оқу құралын жазып шығарды 

[1].  Ахмет  Байтұрсыновтың  «Әліпбиi»  [2] 

қазақтың  алғашқы  ұлттық  сипаттағы  әліп-

пе сі.  Ол  араб  графикасымен  жазылған  на-

ғыз  ұлттық  «Оқу  құрал».  Бұл  оқулықты 

жа зудағы  оның  алға  қойған  мақсаты  -  бас-

та уыш  сыныпта  балалардың  сауатын  ашу. 

Кі тапта  автор  әр  әріпті  жекелеп  түсіндіріп, 

олар дың  жазылу  және  айтылу  кезіндегі 

ерек шеліктеріне тоқталады. Оқу құралының 

ерек шелігі әріпті тегіс үйретіп біткеннен кей   -

ін оқулық соңында сауат ашар оқушы қауым 

57

МҰҒАЛІМГЕ КӨМЕК

үш ін  тәрбиелік  маңызы  ерекше,  идеясы 

құн ды  өлеңдер,  тақпақтар,  айтыс,  ұсақ  әң-

гі мелер  берілген.  Оларды  берудегі  мақсат 

-  оқу шы  әріптерді  толық  меңгерді  ме,  жоқ 

па, екіншіден, жаттығу үшін берілген әдеби 

нұс қалар  оқушыларды  адамгершілікке, 

адал дыққа, еңбекқорлыққа, мәдениеттілікке 

тәр биелер деген ой болды. Оқу құралындағы 

қа зақ  халқының  даналығын  көрсететін 

ауыз әдебиетінің тәрбиелік мазмұнды түр лі 

жанрларын  пайдалануға  ұсынылуы  бас та-

уыш сынып оқушыларына ұлттық тәрбие бе-

ру дегі әсері мен ықпалы ерекше, оны қазіргі 

кез де әліппе жазуда басшылыққа алу қажет 

деп санаймыз. 

А. Байтұрсынов өзінің «Бастауыш мек теп» 

деген мақаласында қазақ бастауыш мек теп-

те рінде қандай пәндер оқытылуы қажет деген 

мә селеге  арнайы  тоқтап,  ол  пәндерді  «оқу, 

жа зу, дін, ұлт тілі, ұлт тарихы, есеп, шаруа 

- кә сіп, қолөнері, жағрафия, жаратылыстану 

бо лу  керек»    екендігін  нақтылап  көрсетеді 

[3].  Сол  мақаласында  бастауыш  мектепте 

оқы ту  тілі  туралы:  «Қазақ  балаларын  ана 

тілін де, төте жолмен, қолайлы құралдармен 

оқы ту керек»  деп кесіп айтты. Сондай - ақ, 

ма қаласында  ол  туған  халқының  ғылым  - 

бі лімге  ұмтылуын,  әр  қазақтың  ең  болмаса 

бас тауыш білім алуын аңсады. «Адамға тіл, 

құ лақ қандай керек болса, бастауыш мек теп-

те  үйренетін  білім  де  сондай  керек»,  –  деп 

жаз ды ол. Еліміз тәуелсіздік алғаннан кейін 

ұлт тық  мектептер  ашылып,  ондағы  оқыту, 

тәр биелеу бағдарламасына өзгерістер енгені 

бә  рімізге белгілі. Сондықтан да халықтық пе-

дагогиканы сабақта, сабақтан тыс тәрбие жұ-

мыс тарында  қолданып,  оны  оқушылардың 

бо йына сіңіру - біздің басты міндетіміз. Ол 

үш ін  ұлттық  білім  беру  жүйесінде  негізгі 

мы на екі бағытты ұстанғанымыз жөн. 

1. Ұлттық педагогиканың негізінде оқу шы-

лар  ға білім мен өнеге берудің тиімділігін кө-

те ру. 

2. Халықтық тәрбиенің ықпалы мен пай да-

сын ұқтырып, ұлттық сана - сезім тұр ғы сы-

нан жастарды тәрбиелеу. 

Тәр бие – өсіп келе жатқан ұрпақты өмірге 

даярлаудың барлық жағын қамтитын, қо ғам-

ның талап тілегіне тәуелді күрделі процесс. 

Оның өзіне тән заңдылығы, қағидасы, ұйым-

дас тыру формалары мен әдістері бар.

Ұлттық білім берудің өзі - ұлттық қа уіп-

сіздік  пен  мәдениеттің  құрамдас  бөлігі.  Ал 

ұлттық  білім  берудің  құндылығы  то лы ғы-

мен  әлеуметтік  дамумен,  оның  түбегейлі 

өз геруімен  анықталған.  Оны  пайдалану 

жү йелері  төмендегідей  болуы  тиіс.  Ұлттық 

мек тепте  ғана  ұлттық  білім  жүйесі  жүзеге 

асы рылады. Ұлттық білім деп білім маз мұ-

нын дағы ұлттық дүниетанымды, ал ұлттық 

дү ниетаным - ұлттық болмыс көрінісінің жү-

йесі. Оқушыларға қазақ еліндегі тарихи құн-

ды  лықтарды, ұлттық әдет - ғұрып пен салт 

- дәс  түрді оқыта отырып, бойларына сіңіріп, 

ой - өрісінің жан - жақты болуына үлес қо-

суы мыз  керек.  Сондықтан  шығармашылық 

із деніс үстінде жүріп, «Ұлттық тәрбие беру 

ар қылы  бастауыш  сынып  оқушыларының 

шы ғармашылық қабілеттерін дамыту жол да-

ры» атты баяндама жазу үшін мынадай жос-

пар жасадым. 

1. Ұлттық білім беру жүйесінің бағыттарын 

үй рену. 

2.  Бастауыш  сынып  оқушыларына  ұлттық 

тәрбие беру туралы ұсынған педагогтардың 

ой - пікірлерін оқу, танысу.

3. Ұлттық тәрбиені сабақпен байланыстыру. 

4.  Ұлттық  тәрбие  беру  арқылы  оқушының 

қы зығушылығын арттыру. Осы мақсатқа же-

ту үшін мұғалім 45 минуттық сабағында оқу-

шы ларға ұлттық тәрбиені тақырыпқа сәйкес 

тиім ді  пайдалана  алу  керек  деп  ойлаймын. 

Ба ла қиялы ғажап! Баланы қызықтыра білсең 

қы зыға біледі. Барлығы дерлік өлең шығара 

ал мас, әңгіме жазуға құмартпас. Бірақ әр ба-

ла  әр  нәрсеге  қызығады,  әр  нәрсеге  икемді 

бо лады.  Сондықтан  оның  қай  іске  бейім 

екен ін  танып  алып  та  жекелеме  жұмыстар 

бе ру  арқылы  дамытуға  болады.  Мысалы, 

біреу сурет салғанды жаны сүйеді, оған осы 

су рет  салу  туралы  әңгіме,  не  өлең  жазуға 

тап сырма  беруге  болады.  Сосын  осы  сала 

бо йынша  жұмбақ,  мақал  -  мәтел  жинақта 

деп тапсырма берсе тіптен жақсы. 

Оқушылардың  ойлау  дәрежесіне  қа рай, 

біліміне  қарай  оларға  берілетін  тап сыр ма-

58

ҰЛТТЫҚ ТӘРБИЕ

ларды деңгей бойынша бөліп те беруге бо-

лады. Ұлттық әдет - ғұрыптар туралы мә лі-

мет терді оқушылардың өздеріне жинауға да 

тап сырма беріп, әр элементін ойын түрінде 

са бақта  қолданып  отырса,  оқушы  үшін  де 

қыз ғылықты  болады.  Білім  беру  қашанда 

мә дени  дәстүрлердің  айрықша  бөлігі.  Сон-

дық тан  кез  келген  қызметті  қазіргі  заман 

та лабына сай етіп білім беру қажет. Ол - за-

ман талабы. Білім беру жүйесін жобалау жә-

не  іске  қосудағы  негізгі  мәселелердің  бі рі 

- технологияландыру және стандарттау. Мұ-

ны тұтас бір үрдіс түрінде қарастыруға, тал-

дауға, жобалауға болмайды. Мәселен, мы на 

төмендегі  5  бағытты  жеке  -  жеке  алуға  бо-

ла ды.

1.  Білім  беру  дегеніміз  –  мәдениеттің 

негіздерін  және  тұғырын  оның  уақытша 

жағ дайына  бейімдей  қалау  және  ұрпақтың 

іс - әрекеті. 

2. Мамандарды дамушы және жаңадан өн ді-

ру технологияларын оқып үйрену негізінде 

да ярлау. 

3. Оқу қызметінің технологиясы.

4. Тәрбие – елдің мәдени ерекшелігін, оның 

аймақтық  өзгешелігін,  шаруашылық  құ ры-

лыс, үдемелі өзгеріс және экологиялар, ұлт-

тық дәстүрлерді сақтау қызметі. 

5. Сауаттылық - қоғамның барлық табында 

кә сібилікті  қамтамасыз  ету  қызметі.  Осы 

қызметтерді басқарып ұйымдастыруды мақ-

сат етіп, ұлттық білім үрдісін қалыптастыру 

не гіздерін қалауға тиіспіз. Бір қуаныштысы 

сол,  ұлтымыздың  білім  алуы  жолында  жан 

-  жақ ты  жағдайлар  қарастырылып  жатыр. 

Оған дәлел мектептерді заман талабына сай 

тех никалық  құралдармен  қамтамасыз  ету 

жағ дайы,  сыныптарды  компьютерлендіру, 

ин тернет жүйесіне ену, т. б. үкімет та ра пы-

нан қарастырылған. Олай деуге және бір не-

гіз:  білім  жүйесі  және  оқулықтар  қоры  қа-

зақ  этнопедагогикасының  негізі  халықтық 

пе дагогикамен  байланыстырыла  құрылған. 

Тәр бие  саласында  «Атамекен»,  «Атакәсіп» 

т.б. бөлімдері негізінде мектеп оқу - тәрбие 

жұ мыстары  жоспарлы  түрде  жүргізіліп 

келеді.

Ұлттық білім беру жүйесін қалыптастыру 

үшін, ең алдымен, мектептің оқу - техникалық 

базасын нығайту керек және онда ойдағыдай 

бі лім  алу  үшін  дұрыс  жағдайлар  жасалуы 

шарт.  Қазақтың  өзіндік  ұлттық  болмысына 

тән бағдарламалар жасау қажеттілігі әл де қа-

шан туған. Мектепте оқыту үрдісінің негізгі 

мақ саттары - баланың білім игеру кезінде ой-

лау қабілетін қалыптастыру, сол арқылы та-

ным  әрекетін  белсендіріп,  шығармашылық 

қа білеттерін ұлттық тәрбие беру арқылы да-

мыту болып табылады. Шығармашылық қа-

білет ті тәрбиелеудің алғы шарттарына мына 

нәр селерді жатқызуға болады. 

1. Шығармашылық қабілет деңгейін анықтау. 

2. Қызығушылық және шығармашылық пен 

таным белсенділігін арттыру. 

3.  Шығармашылық  қабілетті  тәрбиелеу 

барысында  кездесетін  қиындықтар  мен 

қарама  -  қайшылықтарды  есепке  алып 

зерттеу.

4. Оқушының шығармашылық қабілеттерін 

тәрбиелеуді кезең бойынша сатылап дамыту.

5.  Мұғалім  алдына  қойған  мақсатқа  қол 

жет кізу  үшін  жасалатын  жұмыстардың 

нәтижелілігі.  Осы  мәселелер  өз  шешімін 

тап са, жан-жақты дамыған, ұлтжанды, шы-

ғармашыл  жеке  тұлғаны  тәрбиелеу  ісі  өз 

мақсатына  жетеді.  Бастауыш  сынып  оқу-

шыларының  жаңа,  өзі  білмейтін  іске  де ген 

қызығушылығы басым болады. Ондай іс тер 

баланың  ақыл  -  ойын,  ішкі  күштерін  жұ-

мылдырады және ерекше қуат береді. Ер те-

рек те  балалар  ұлттық  ойындар  ойнағанды 

ұна татын. Мыс: асық ойнау, жамбы ату, алты-

ба қан т. б. Қазіргі балалардың ұлттық ойынға 

де ген қызығушылықтары төмен. Олар қазір-

гі  компьютерлендірілген  заманның  талабы 

бо лар  атысу,  жарысу,  машина  жүргізу,  дәл-

дік ке ату, секілді ойындарды ойнағанды ұна-

тады. Ұлтжанды, шығармашыл оқушы тәр-

бие леудің негізгі талаптары: 

1. Шығармашылық қабілетті дамыту: 

а) Қиял шығармашылықты дамыту; 

ә) Шығармашылықпен ойлауды дамыту; 

б) Шығармашылық белсенділікті дамыту; 

2. Оқушыларға ұлттық тәрбие беру арқылы 

шы ғармашылық  қабілеттерін  дамыту  үшін 

ат қарылатын  жұмыс  барысындағы  ата  - 

аналарға берілетін кеңес түрлері:

59

МҰҒАЛІМГЕ КӨМЕК

 а) Балалар шығармашылығында неғұрлым 

өз бетінше жұмыс істеуді қамтамсыз ету;

 ә) Асығыс қорытынды жасамау, тия нақ ты-

лық пен бақылауды анықтау;

 б) Балалар бастамасына тежеу қоймау, қа-

жет ті көмек көрсету;

 г) Балалардың алдына қойған мақсатына 

жете білуге әрекет ету

3. Шығармашылық ойындар: Бұл ойын түр -

ле рін жүргізу нәтижесінде оқушы өзін  -     өзі 

та нытуға деген құлшынысын шыңдай түседі. 

Оқу шылардың шығармашылық қабілеттері, 

пән ге деген қызығушылықтары артады. Жо-

ға рыда  айтылған  мәселелерді  түйіндейтін 

бол сам,  қызығушылық  пен  белсенділік 

үне мі  артып  отыру  арқылы  қабілеттің  көп-

теген  қырларын  қалыптастыруға  бо ла-

тын   дығы  айқын  көрінеді.  Мысалы  ашық 

са бақтарымда  ұлттық  ойын  түрлерін  көр-

сету  арқылы  оқушының  өз  ұлтына  де ген 

сүйіспеншіліктерін  арттырамын.  Оқу шы-

лар  дың  ұлттық  құндылық  қасиеттерін  сы-

нып   тан  тыс  тәрбиелік  шаралар  арқылы  да 

қа   лыптастырудамын. Әр ұстаз оқу - тәрбие 

жұ  мысына  шығармашылықпен  қарап,  жаңа 

за  ман талабына сай, озық ұлттық дәстүр ру-

хында тәрбиелеп, сабақты түрлендіру мақ са-

тында оқытудың түрлі әдіс - тәсілдерін пай-

да   ланса, игі нәтижеге жетеріміз сөзсіз.

Халқымыздың сан ғасырлар бойы ар ман-

да ған тәуелсіздігіне енді қол жеткізген тұс та 

қо ғамға қызмет ететін болашақ жет кін шек-

терге сапалы білім мен өнегелі ұлттық тәр-

бие беру – мұғалімдер қауымының басты па-

ры зы.

жүктеу/скачать 1,37 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: