Басшының әрекетіне әсер етуші себептер мен қажеттіліктер Басшы кез – келген адам сияқты көптеген қажеттіліктерге мұқтаж, оның қажеттіліктерінің
бастылары мыналар:
Биліктегі қажеттілік. Басшыға биліктің қалаулы екенінің үш себебін бөліп көрсетеді:
- Басқаларға үстемдік ету және олардың әрекеттерін шектеу;
- Басқалар оған үстемдік етпеуі қажет және ісіне араласпауы;
- Өз мақсаттарын іске асыру үшін көп адамдардың талпынысы қажет.
Жеке бақылауды қажет ету басшының адамдарды және жағдайды қадағалауында
қатыгездікке жақын екенін көрсетеді.
Жетістікке қажеттілік. Жетістікке жету жолындағы біліктілігіне, тапқырлығына көңіл бөлу.
Психологтар жетістіке жетудің екі себебін бөліп көрстеді:
- Жетістікке жету себебі;
- Сәтсіздікке ұрынбау себебі.
Аффилияцияға қажеттілік, яғни топқа жатуы мен одан рұқсат алуы, сондағы адамдарға
көңіл бөліп, жақын араласуымен түсіндіріледі.
Басшының басшылықта шешім қабылдай алу үлгісі Шешім қабылдау түсінігі деп басшының жеке шешім қабылдай алуын айтады:
- Жаңа ақпараттарды сығылған немесе тура қалпыда қабылдай алу қасиеті;
- Ойлаудың сипаттары – бұл жерде ойлаудың жеке түрлері және оның ерекшеліктері
көрсетіледі;
- Тәуекелдің белгілі бір өлшемімен көрсетіледі;
- Когнитивті қиындық, яғни шешімді талдай алу қасиеті;
Тұлға аралық қатынас үлгісі Басшының басқаларға деген
қатынасынан туындайтын оның сипаттары оның
басшылық белгілері болып саналады.
С.Л. Братченко араласудың 6 түрін қарастырады:
1.
тепе – теңдік қатынасқа бағытталу, ол сенімділік, құрмет, өзара түсінушілік
қасиеттеріне негізделген.
2.
араласуда үстемдік етуге бағытталу, әңгімелесушіні өзіне бағындырып басшылық
қырын көрсету.
3.
әңгімелесушіні өзінің мақсаттары үшін пайдалану, ақпарат алу үшін оны өзіне тәнті ету.
4.
ерікті түрде әңгімелесушінің мәселелеріне көңіл бөлу, оны қолдау, өз мақсаттарың
зиян шексе де, оған көмектесуге тырысу.
5.
әңгімелесуші пайдасына жығылуданбастарту,оған өзінің блиігін көрсету.
6.
осындай әңгімелесушінің қызығушылықтарын басып, өзі үстем ету басшылықты
көрсетеді. Стресске төзімділік басшының негізгі сипатының бірі болып табылады. Ол егер
стресске төзе алмаса басшылық ете алмауы да мүмкін.
