СҮТТІ СИЫРЛАР: 1. Қар-ала. Ол бұрынғы КСРО республикаларындағы жергілікті сиырлармен
голланд қара ала малымен селекциялық будандастыру нәтижесінде шықты. Кәдімгі
шаруа қожалықтарында осы тұқымның сиырлары майлылығы 4%-ға дейін 3000-
3500 кг сүт береді. Олардан асыл тұқымды мал шаруашылықтары 8000 кг-ға дейін
сүт алады.
Қара ала сиырдан туған бұзаулардың салмағы 37 кг дейін, ал бұқашықтардың
салмағы 42 кг дейін болады. Олар қоректенгенді жақсы көреді, сондықтан олардың
күнделікті салмағы күніне 600-800 грамм шамасында қосып отырады. Төлдерді
қарқынды түрде қоректендіріп отырса, олар күніне 1000 граммға дейін қоса ала-
ды. Бір жарым жасқа жетпей, 15 айға дейін тез өсіп келе жатқандар қазірдің өзінде
420 кг-нан асады. Ең ірілерінің салмағы 480 кг-ға дейін жетеді.
Аймақтық тұқым түріне қарамастан, қара ала бұқалардың салмағы 900 кг-нан
кем болатыны аз, ал кейде тоннадан асады. Ересек сиыр да өте ірі болып келеді,
оның массасы жарты тоннадан 650 кг-ға дейін жетеді. Мұндай малдарды сойған-
нан кейінгі түсім 50-60%-ды құрайды.
2. Гольштин-фриз қара ала сиыры Гольштин-фриз тұқымын қалыптастыру Американы игерген жылдары басталды.
18-19 ғасырда Канада мен АҚШ-та Фрисляндия провинциясынан қара ала тұқым-
ды Голланд малы әкелінді. Атының екінші бөлігінің қойылуы Германияның солтүсті-
гінде Еуропалық Шлезвинг-Гольштейн портына жіберілуіне байланысты болды.
Бұл тұқымның желіні үлкен тостаған пішіндес немесе астау тәрізді, 9000 кг. ар-
тық сүт береді және күніне екі рет саууға болады. Сиырлардың тірі салмағы ша-
мамен 700 килограмм, ал бұқаның салмағы 1000 кг-нан асады. Бойының биіктігі
– 140-145 см.
3. Қырдың қызыл сиыры Қырдың қызыл сиыры Қазақстанда саны жағынан екінші орын алады. Негізінен
Солтүстік Қазақстан, Қостанай, Ақмола облыстарында өсіріледі. Сүт беруі – 2000
кг-ден 4500 кг. дейін, майлылығы 3,6-3,8%.