Бастауыш мектепте лексиканы деңгейлік тапсырмалар арқылы оқыту әдістемесі

жүктеу/скачать 21,37 Kb. бет 1/3 Дата 25.11.2023 өлшемі 21,37 Kb. #126422

Бастауыш мектепте лексиканы деңгейлік тапсырмалар арқылы оқыту әдістемесі Еліміз тәуелсіздік алған алғашқы жылдары мемлекет саяси реформалар мен экономикалық дамуға ерекше мән бергенімен, дәл қазіргі уақытта білім саласын жаңарту мен рухани жаңғыру мәселелері күн тәртібіне қойылып отыр. Рухани жаңғыру арқылы ұлтымыздың тарихи санасына қозғау салып, тарихи тізбекке жалғап, бәсекеге қабылеттілік пен ұлттық біртұтастығымызды нықтап, жаңа заманға бейімделген шығармашыл тұлғаның дамуына ықпал етуде. Рухани жаңғырудың басты шарттарының бірі – білімді, көзі ашық, көкірегі ояу болуға ұмтылу болса, Елбасының «Болашаққа бағдар: рухани жаңғыру» атты бағдарламалық мақаласында бұл туралы былай делінген: «... табысты болудың ең іргелі басты факторы білім екенін әрқайсысымыз терең түсінуіміз керек... Себебі құндылықтар жүйесінде білімді бәрінен биік қоятын ұлт қана табысқа жетеді». Мемлекетіміздің болашағы бала тәрбиесіне тікелей тәуелді болғандықтан, бұл салаға ерекше көңіл бөлініп, білім сапасын жақсарту заң жүзінде жолға қойылған. Қазақстан Республикасының «Білім туралы» Заңының 8-бабында: «Ұлттық және жалпыадамзаттық құндылықтарды игеріп, ғылым мен практика жетістіктеріне негізделген білім алулары керек», деп жазылған. Сондықтан да, еліміздің ұстаздары оқытудың жаңа технологияларын белсенді қолданып, білім беруді ақпараттандырып, халықаралық, ғаламдық коммуникациялық желілерге жалғану арқылы оқытуды сапалы да сауатты деңгейге көтеріп, жас ұрпақтың кәсіби құзыреттілігін қалыптастыруға өз үлесін қосады. Еліміздің жас ұрпағын әлемдік өркениетке жалғап, білім, ғылым нәрімен сусындататын, оқытудағы жаңалықтармен таныстырып, бәсекеге қабылетті, шығармашыл тұлға дайындайтын білікті маман – мұғалім болғандықтан оларға қойылатын талап та өте жоғары. Сондықтан да мектеп мұғалімдері заман талабына сай әрдайым білімдерін жетілдіріп, кәсіби біліктіліктерін шыңдап, зерттеушілік қабылеттерін дамытып, әдістеме саласындағы тың жаңалықтарды үнемі меңгеріп, тәжірибесімен бөлісіп отырады. Осындай тынымсыз ізденіс үстіндегі білікті мамандар ғана қазіргі жаңартылған білім жүйесінің қыр-сырын дұрыс түсініп, оқушының санасына сіңіре алады. Қазіргі ұстаз білім үйретуші ғана емес, ұйымдастырушылық, құрылымдық, бейімділік, сараптамалық қабылеттерін де бойына жинаған бесаспап маман болуы шарт. Қазақ тіл білімінің лексикология саласын оқыту аса маңызды қызмет атқарады. Лексиканы оқытудағы мақсат-оқушыларға тіліміздің сан қырлы сөз байлығын меңгерту, сөз сырына үңілту және сөздік қорымыздың небір өнегелі нақыл, мақал-мәтелдері, тұрақты тіркестері арқылы оқушыларды адамгершілік, ізгілік, имандылық қасиеттерге баулу болып табылады. Оқушының сөздік қорының дамуы, сөздерді дұрыс және мағыналық тұрғыдан дәл қолдана білуге жаттығуы, бейнелі әрі әсерлі сөйлеу дағдысы, жазба жұмыстарында өз ойын анық та айқын жеткізе алуы,стильдік қателерді көп жібермеуі лексиканы жетік меңгеруден қалыптасса керек. Сондықтан да лексика тақырыбын меңгерткенде жаңа технология түрлерін сабақта қолдану арқылы оқушыларға адамгершілік, имандылық тәрбие бере отырсақ, мақсатымыздың бір баспалдығына көтерілген болар едік. Оқушыға тілдегі сөздердің мағынасы мен мәнін меңгертудің маңызы зор. Себебі өзі өмір сүріп отырған қоғам мен ана тілінің, тіл мен мәдениеттің өзара байланысын түсінуде оның ықпалы мол. Халықтың рухани мәдениеті мен салтын, халықтық педагогиканы сана-сезімдеріне сіңіре отырып, оқушы барлық адами жақсы қасиеттерге тәрбиеленеді. Қазақ лексикалогиясын меңгеру арқылы оқушы тілдің небір терең қабаттарындағы тылсым қырларын меңгеруге мүмкіндік алады. Сөз мағынасындағы түрлі мағыналық реңктерді меңгерген оқушының сөйлеу мәдениеті де, ақыл ойы да, сана-сезімі де, адамгершілігі де жоғары болмақ. Әдіскер А.Айғабылов лексиканы оқытудың маңызын былайша дәйектейді: «Ана тілінде сөйлей білген адамның барлығы да сол тілдің заңдылықтарын, қыр-сырын, сыр-сипатын толық біле береді деуге болмайды. Сондықтан лексиканы оқытудың прафилактикалық маңызы зор. Оқушы сөз жүйесін түсіну арқылы оның айтылу (орфоэпиялық), жазылу (орфографиялық) нормасын саналы түсінуге, әр сөздің орынды қолданысын білуге, мәнерлі сөйлеуге, көркем әдеби тәлдің бейнелі әуезділігін, әсерлігін түсінуге дағды алады. Лексиканы оқытудағы мұндай талаптар жастарды дұрыс сөйлеу, ойын жеткізіп айта бәлуге тәрбиелеу мақсатын қояды, өйткені тіл заңдылықтарын, ережелер мен анықтамаларды үйрете отырып, тілдік фактіні меңгеру бар. Сондай-ақ оның күнделікті қатынас құралы ретінде қажет болатын қыр-сырын түсіндіру керек». Лексиканы оқытқанда әрбір лексикалық категорияларды түсіндіру лексикалық мағына мен грамматикалық мағынаны қатар қойып салыстыру арқылы жүрсе ғана ұтымды. Былайша түсіндіру лексикалық мағынаны ашуға көмектесумен бірге, оқушылардың грамматикалық ұғымдарды дұрыс ажыратып, сөздердің қолданылу аясын терең түсінуге мүмкіндік жасайды. Лексиканы оқыту кезінде мұғалім оқушыларды сөздікпен жұмыс істей білуге үйрету керек. Сөздердің шығу тарихын, сөз мағыналарын сөздіктерді қолдана отырып меңгерту оқушылардың сабаққа деген қызығушылығын арттырады. Әдебиет сабағында өткен тақырыптардың ішінен түсініксіз сөздерді тапқызып,сол сөздердің мағынасын сөздіктен таптырып отырса, пәнаралық байланыс жүзеге асып,оқушылардың белсенділігі артады. Сөз мағынасын түсіндіргенде сөз бен ұғымды түсіндіру, сөз біткеннің бәрі мағына бере бермейтіндігін де айтып отырған жөн. Омоним, антоним, синоним сөздерді өткен кезде көбіне СТО технологиясының салыстыру әдісін және сол сөз мағыналарына тән ерекшеліктерді көрсету үшін топтастыру әдісін пайдалануға болады. Мұғалімнің көркем әдебиеттен мәтіндерді оқып, синоним сөздерді тапқызып, орнына басқа синонимдес сөздерді қойғызып, мәтіннің көркемдік ерекшелігіне талдау жасатқызуы да өз нәтижесін береді. Синоним сөздерді мағыналық реңкінің өзгеруіне қарай қойғызу, сөйлем ішіндегі синонимдерді басқа сөздермен алмастыру, оның өзгеру процесін дәлелдету тәрізді жұмыстарды орындатқан тиімді. Оқушы сабақта өздігімен жұмыс істемейінше, оның білімі берік болады деу қиын. Сондықтан лексиканы оқытуда оқушылардың өздігінен жұмыс істеуін қамтамасыз ететін Ж. Қараевтың «Деңгейлеп-саралап оқыту технологиясының» маңызы зор. Баланың танымдық ойлау қабілетінің дамуына деңгейлік тапсырмалардың тиімді әсер ететіндігі тәжірибе жүзінде дәлелденіп келеді. Деңгейлік тапсырмаларға қатысты талаптардың мәні зор. Әр деңгейдің талап-тілегін қамтитын түрлі тапсырмалар арқылы оқушының білім көлемінің қай деңгейге сай келетіндігін анықтауға болады. жүктеу/скачать 21,37 Kb. Достарыңызбен бөлісу: