Ббк 1. Қаз б 20 Қазақстан Республикасы Мәдениет және ақпарат министрлігі Ақпарат және мұрағат комитеті
жүктеу/скачать 2,77 Mb. Pdf көрінісі
|
Тіл-құрал
| айтылған зат есім.
Мысал: Құс ұшар жүйесімен аспандағы. Не ұшар? – құс. Құс не қылар? – ұшар. Қай құс? – аспандағы. Калай ұшар? – жүйесімен. Үшінші – сын пысықтауыш болатын – үстеуге айналған зат есім. Мысал: Бала шалқасынан құлады. Кім құлады? – бала. Бала не етті? – құлады. Қалай құлады? – шалқасынан. Төртінші – сын пысықтауыш болатын – үстеу ор нына айтылған зат есім. Мысал: Әскер жаяу жүрді. Кім жүрді? – әскер. Әскер не етті? – жүрді. Қалай жүрді? – жаяу. Бесінші – сын пысықтауыш болатын – үстеуге ай налған есімдік. Мысал: Омар олай ойламады. Кім ойламады? – Омар. Омар не қылды? – ойламады. Қалай ойламады? – олай. 231 Алтыншы – сын пысықтауыш болатын – сан есім. Мысал: Балшы ноқатын төрт-төрттен санады. Кім санады? – бал- шы. Балшы не қылды? – санады. Нені санады? – ноқатын. Қалай санады? – төрт-төрттен. Жетінші – сын пысықтауыш бо- лады – көсемше. Мысал: От саулап жанды. Не жанды? – от. От не қылды? – жанды. Қалай жанды? – саулап. 1-інші мысалда – «әрең», 2-інші мысалда – «жүйесімен», 3-інші мысалда – «шалқасынан», 4-інші мысалда – «жаяу», 5-інші мысалда – «олай», 6-ыншы мысалда – «төрт-төрттен», 7-інші мысалда «саулап» деген сөздер амалдың сынын көрсетіп тұр жана да «қалай?» деген сын пысықтауышының сұрауына жауап беріп тұр. Сондықтан бұл сөздер сын пысықтауышы «Әрең» – сынаулық үстеу, «жүйесімен» – үстеу орнына айтылған сын есім, «олай» – үстеуге айналған есімдік, «төрт- төрттен» – сан есім, «саулап» – көсемше. 4. СЕБЕП ПЫСЫҚТАУЫІІІЫ Себеп пысықтауышы амалдың себебін көрсететін сөз болғандықтан, «неден?», «неге?», «неліктен?», «не себептен?» деген сұрауларға жауап береді. Әуелі – себеп пысықтауыш болатын – зат есім. Мысал: Атасы аштан өліпті. Кім өліпті? – атасы не қылыпты? – өліпті. Неден өліпті? – аштан. Екінші – себеп пысықтауыш болады есімше Мысал: Бала ұялғанынан қызарды. Кім қызарды? – бала. Бала не қылды? – қызарды. Не себептен қызарды? – ұялғанынан. Үшінші – себеп пысықтауыш болатын – үстеуге айналған есімдік. Мысал: Сондықтан от жанбады. Не жанбады? – от. От не қылды? - жанбады. Неліктен жанбады? – сондықтан. 1-інші мысалда – «аштан», 2-інші мысалда – «ұялға нынан», 3-інші мысалда – «сондықтан» деген сөздер амалдың себебін көрсетіп тұр жана да «неден?», «не себептен?», «неліктен?», деген себеп пысықтауышының сүрауларына жауап беріп тұр. Сондықтан бұл сөздер себеп пысықтауышы болады. «Аштан» – зат есім, «ұялғанынан» – есімше, «сондықтан» – үстеуге айналған есімдік. 232 5. МАҚСАТ ПЫСЫҚТАУЫШЫ Мақсат пысықтауышы амалдың мақсатын көрсететін сөз болған соң, «неге?», «не үшін?» деген сұрауларға жауап береді. Мақсат пысықтауышы болатын сөз таптары: Әуелі – мақсат пысықтауыш болатын – етістік. Мысал: Жұрт өлең тыңдауға жиылды. Кім жиылды? – жұрт. Неге жи- ылды? – тыңдауға. Не тыңдауға? – өлең. Екінші – мақсат пысықтауыш болатын етістіктен есімге жүктеу/скачать 2,77 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|