§ 3. ҚҰРЫЛУЫНША АЙЫРЫЛАТЫН ТҮРЛЕРІ Сөйлемдер арасында екі түрлі жақындық болады. Бірі –
ішкі, бірі – тысқы. Тысқы жақындық сөйлемдерді бір-біріне
жанастыру жүзіндегі жанастық. Ішкі жақындық – мағына
жүзіндегі жақындық. Мағына жақындығынан басқа жақындық
жоқ сөйлемдер іргелес деліп, мағына жақындығынан басқа
қисын жақындығы бар сөйлемдер құрмалас деліп аталады.
1. Іргелес сөйлемдер 1. Күн ашық. Тоғайлар шат. Ың-жың орман.
2. Күн кеш болды. Ат болдырды, ел көрінбеді. Батыр саса-
йын деді.
3. Біссімілдә безгелдек! Бұлай жатсын дуадақ! Сыбағама
қоңыр қаз. Үлесіме үш үйрек. Екі сартқа бір тартар, аққуды
батыр-екең атар.
1-інші мысалға алынған сөйлемдер арасында жақсы күннің
жайын сөйлеген ой іргесінің ғана біргелігі бар. 2-інші мысалға
алынған сөйлемдер арасында кеш уақытта болған уақиға жай-
ын сөйлеген ой іргесінің ғана біргелігі бар. 3-інші мысалға
алынған сөйлемдер ара сында үлес кіретін сөйлеген ой іргесінің
ғана біргелігі бар.
Сүйтіп, үш мысалдың үшеуіндегі сөйлемдер біріне бірі тек
ой іргесімен ғана жанасқаны болмаса, бастарын қосып тұрған
басқа еш нәрсе жоқ. Сондықтан бұлардың аралары да біріне
бірі қосылмай, ашық-ашық үзіліп айтылады. Жазғанда арала-
рына үлкен тыныс белгісі (.) қойылады. Іргелері жақын болса,
ортаншы тыныс белгісі (;) қойылады.
