Ббк 1. С 94 Қазақстан Республикасы
бей- (би-) элементімен келген сөздерді бей
жүктеу/скачать 1,37 Mb. Pdf көрінісі
|
Әдеби тіл қалыптануы
| бей- (би-)
элементімен келген сөздерді бей - мен жазуды (және айтуды) жөн деп табамыз: бейкүнә, беймаза, бейтарап, бейуақ, беймезгіл т.т. Сол сияқты мақлұқ ~ мақұлық, мәлғұн ~ мәліғұн, мәкрүк ~ мәкүрік деген параллельдердің екі буынды тұлғасы ( мақлұқ, мәлғұн, мәкрүк) әдеби норма деп ұсынылады. Бірақ айтуда бұларды мақұлұқ, мәліғұн, мәкүрүк деп үш буынды етіп айту керек. Әрдайым, тәкаппар, дүдамал сияқты 2-3 буында- ры жуан жазылатын араб, парсы сөздерін де айтуда алғашқы жіңіщке буынның әуенімен тәкәппар, әрдәйім, дүдәмал деп айту керек болады. 2) Орыс тілінен енген орыс сөздері мен интернационалдық сөздер, негізінен, орыс тіліндегі дыбысталуынша айтылу 288 дағдыға айналды, яғни сөздің орыс тілінде айтылудағы екпін тұрған орнын сақтап, қазақ тілінде жоқ в, ч, щ, ц, э сияқты дыбыстарын сақтап айтылады. Мысалы: вице-президент (бит- се емес), республика (респөблике емес), парламент (пәрламент емес), экономика (економике емес). Тек, ертеректе еніп, «қазақша» қалыптасқан самауыр, қамыт, доға, жәшік, сіреңке (сырянка), білте (фитиль), пәтер (квартира) сияқты сөздер ғана сол қалыптасқан тұлғасында айтылады. Кейінгі дәуірде енген сөздерден газет (газета- ның орнына), цифр (орысша цифра дегеннің орнына), минут (минута- ның орнына) сияқты 5-10 сөздің соңғы дауысты дыбысы түсіріліп қолданылады (солай айтылады әрі жазылады). §36. Кейбір дыбыстарды дұрыс айту жөнінде мына жайт- тарға көңіл аудару кажет: 1) Қазақ сөздерінің басында келген жүктеу/скачать 1,37 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|