Ббк 1. С 94 Қазақстан Республикасы
жүктеу/скачать 1,37 Mb. Pdf көрінісі
|
Әдеби тіл қалыптануы
| е
дыбысы йе түрінде айтылады. Мысалы, ер, елек, екі, ет деген сөздердің дұрыс ай- тылуы: йер, йелек, йекі, йет. Әрине, бұл жерде й (йот) дыбы- сы толық и түрінде емес, «жартылай» (болар-болмас) естілуге тиіс. Егер бұл сөздерді йот элементінсіз айтсақ, эр, элек, экі, эт түрінде айтылар еді. Бұл заңдылықты анығырақ байқау үшін орыс тіліндегі ель (ағаш) сөзі мен қазақша ел (жұрт) сөзіндегі е дыбысының айтылуына назар аударыңыз: орыс сөзі эль түрінде, қазақ сөзі йел түрінде дыбысталады. 2) Сөз басында келген о, ө дыбыстарының алдынан да у дыбысының элементі естіледі: уотан (жазылуы: отан), уорак (орақ), уөрүк (өрік). Бұл жердегі у да толық емес, «сәл-пәл» айтылуы керек. 3) Сөз басында келген р, л дыбыстарының алдынан ы, і, ұ, ү (сөздің жуан-жіңікелігіне қарап) дыбыстары қосылып айтыла- ды. Жазуда ы, і әріптері жазылмайды. Мысалы: Жазылуы: рет рас рай ру рұқсат леген лаж лақ лайық Айтылуы: ірет ырас ырай ұрұу ұрұқсат ілеген ылаж ылақ ылайық 289 4) Қазақтың төл сөздерінде ч, дж дыбыстары айтылмай- ды. Қазақстанның кейбір өлкелерінде жергілікті ерекшелікке байланысты ауызекі сөйлеу тілінде ш, ж дыбыстары келетін сөздерді ч, дж дыбыстарымен айту дәстүрі бар. Мысалы: чатақ, чырақ, малчы, джақсы, джоқ. Бірақ әдеби тіліміздің орфоэпиялық нормасы бойынша, қазақ сөздерін тек жүктеу/скачать 1,37 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|