ббк76. 0 Қ 54 Редакционная коллегия
жүктеу/скачать 14,62 Mb. Pdf көрінісі
|
- Бұл бет үшін навигация:
- «ҚОҒАМДЫ АҚПАРАТТАНДЫРУ»
- Пайдаланылған әдебиеттер
- КИНТОНОВА А.Ж., ДЖАПСАРБАЕВА А.Б., НУРМУКАНОВА Ж.К. ИНТЕЛЕКТУАЛДЫ ЭЛЕКТРОНДЫ ОҚУ БАСЫЛЫМЫН ЖОБАЛАУ
«ҚОҒАМДЫ АҚПАРАТТАНДЫРУ» V ХАЛЫҚАРАЛЫҚ ҒЫЛЫМИ-ПРАКТИКАЛЫҚ КОНФЕРЕНЦИЯ
222
Контентті басқару жүйесі графикалық, дыбыстық, аудио-, видео-, мәтіндік және т.б. файлдар және оларға айла-шарғы жасауға, каталогтар құруға мүмкіндік береді. Мұндай жүйенің кілттік сөз бойынша іздеумен жабдықталған механизімі бар, мұғалімге немесе құрастырушыға курстарды, қажетті материалын жылдам табуға мүмкіндік беретін мәліметтер қорынан тұрады. Контентті басқару жүйесі (CMS) оқу курстарын құруда мұғалімдерге әр түрлі материалдарды пайдалана отырып, сабақты жандаруына өте тиімді. Бұл курс құрастыру уақытын азайтады, мысалы, бизнесменнің жаңа суретін құрастырудың орнына мұғалім мұғалім көптеген дайын шаблондардың бірін қарапайым жолмен іздеп тауып, оны пайдалана салуына болады [4]. Мұндай жүйелер білім беру порталдары материалдарын орналастыруда, веб-сайттар құруда қолданылады, алайда олар толық ұйым үшін қашықтықтан оқыту жүйесі үшін жарамайды. Қашықтықтан оқыту жүйесін құрастырудың көпке тараған тәсілі ұзақ уақыт бойы оқыту материалдарын HTML формасына аударып және оқыту мекемесінің сайтына енгізу болды. Солай бола тұра, интернет арқылы оқу материалының тек бір қолжетімділігі туралы толық айту жеткіліксіз. Оқытудың тек оқыту материалын оқып қана шектелмей, сонымен қатар алған білімді тәжірибеде белсенді іске асыру керек екендігі белгілі. «Белсенділік» түсінігі мұғалімге түсіндірме және қосымша сұрақтар қою мүмкіндігі екені белгілі, сондықтан мұндай мүмкіндікті қашықтан оқыту жүйесі де қамтуы тиіс, сонымен қатар, материалдың құру формаларын есептеу кіреді. Солай бола тұра ілеспе оқу курсының жауаптары толық уақыт режиміне есептелініп, ал асинхронды – мұғалімнің барынша тиімділігін қамтиды. Білімнің «тәжірибелік қосымшасы» тест жүргізу немесе қиын тапсырмаларды орындау түрінде жүзеге асады. Екі жағдайда да тест тапсырмасын орындау немесе қиын тапсырмаларды - автоматты түрде немесе тікелей мұғалімнің тексеруімен іске асуы қажет. Онлайн оқыту курсының презентация немесе сайттан ерекшелігі ақпараттың қолжетімділігін ғана қамтып қоймай, сонымен қатар тыңдаушының мұғаліммен интербелсенді ара қатынасын, алған білімді қадағалау және оқыту кезеңіндегі ақпараттың жинақталуын қарастырады. Оқыту кезеңі нәтижесі бойынша негізгі статистика қашықтан оқыту жүйесін құрайды, мұғалімдерге және кураторларға оқушылардың белсенділігін және оқыту кезеңін қадағалайды. Қашықтан оқыту жүйесі курс авторлары мен студенттермен кері байланыс болған жағдайда ұзақ амалдар- әрекеттер жасауға арналған. Жылдам жасалатын өзгертулер, түзетулер және тәжірибелік курстар этапында қосымша оқыту контентерінің жаңартылуы оқытудың сапасын жақсарту мақсатында жүргізіледі. Ал орта осы мүмкіндіктерді іске асыруға өте ыңғайлы [5]. Тәжірибе көрсеткендей қашықтан оқыту жүйесі оқыту курсының өмірлік айналымы, оның үнемі мінсіздігі келесідей этаптардан тұрады: курстар құру, курстың мазмұнын толығымен жаңарту (немесе қашықтықтан оқытудың барлық жүйесін алмастыру). тәжірибелер жүргізу және оларды демонстрациялау; жұмыс жүргізудің икемділігі, яғни ортадағы курс материалдарының жылдам, әрі тез жаңартылып отыруы, олардың пайдаланушыға жылдам таратылуы. Виртуалды оқыту ортасын құру үшін платформа таңдау мәселесі негізгі мәселе болып табылады және бұл таңдау бүкіл факторлар қатарынан тұрады: ортаға қандай талаптар қойылады, қандай функционалды сипаттамалары болуы керек, қандай бағыттағы қолданушыларға арналған орта және ең бастысы, қажетті платформаға қол жеткізу үшін қандай құралдарға ие боласыз. Программалық жабдықтың коммерциялық артықшылық жақтары кеңінен таралған: олардың көбі сенімді өнімдер (әсіресе базарда расталынған өнімдер), қолданушылардың дұрыс тиімді деңгейі, үнемі жаңартулар мен жаңа нұсқалары. «ҚОҒАМДЫ АҚПАРАТТАНДЫРУ» V ХАЛЫҚАРАЛЫҚ ҒЫЛЫМИ-ПРАКТИКАЛЫҚ КОНФЕРЕНЦИЯ
223
Алайда, кемшілік жақтары да бар. Мысалы, қашықтан оқыту жүйелері жабық платформаларда қолдану кезеңінде «жабық есік» мәселесі туындайды. Мақаланы қорытындылай келе контенттерді басқару жүйесі басқа да кез келген технология секілді артықшылықтары мен кемшіліктері бар екендігін ескере кеткен жөн. Заманауи CMS құрудың қазіргі сәтте көптеген кемшіліктері де бар (мысалы, жүйемен қолданушының жұмысына қажетті қолайлы көңіл бөлінбейді, серверге жүк түсіру және т.б.). Алайда CMS қоғамда күрт дамып жатыр: берілген класстың қызметтік жүйесі үздіксіз артуда; түрлі салаларға арналған өнімдер жасалынуда; жаңа, нақты стандарттар қалыптасуда. Білім беруде ақпараттық технологияларды қолдану оқытудың тиімділігін әлдеқайда арттырады және оған кететін шығынды азайтады. Қазіргі уақытта LCMS қашықтықтан оқытуды ұйымдастырудың үміт күттіретін жоспары болып отыр, себебі, контентті жылдам құруға және оқыту нәтижесін қадағалауға тиімді мүмкіндіктер береді. Сондықтан бүгінгі таңда оқу контенті басқару жүйесінің негізінде қашықтықтан оқытудың сайтын құру көбіне оңтайлы және өзекті болып отыр.
1. Бостанов Б.Ғ., Рахимжанов Е.Е., Оразбекова Н.Н. ASP.NET WEB FORMS технологиясын оқу үдерісінде қолданудың ерекшеліктері мен қажеттілігі // Материалы VI Международной научно- метод.конференции. Матем.модел и информ. технологии в образовании и науки (ММ ИТОН) I том. Алматы,2013 Стр.158 – 163 2. Қашықтықтан оқыту дегеніміз не? http://baq.kz/news/paidali-kenes/kashiktiktan-okitu- degenimiz-ne-31695 3. Оспанов Ж.М., Тасбулатова Р.А. Қашықтықтан оқыту // conference. kazntu.kz/ ?q=en/download/186 4. Бидайбеков Е.Ы. Григорьев С.Г., Гриншкун В.В. Создание и использование образовательных электронных изданий и ресурсов // Учебно методические пособие для вузов и системы повышения квалификации работников образования, Алматы, «Білім», 2006. - 134 с. 5. Григорьев С.Г. , Гриншкун В.В., Краснова Г.А. Основные принципы и методики использования системы порталов в учебном процессе. // В сб. научн. ст. «Интернет-порталы: содержание и технологии», Вып. 2. ГНИИ ИТТ «Информика». - М.: Просвещение. - 2004. - С. 56-84.
ӘОЖ 004
Білім беруді ақпараттандыру мен ақпараттық қоғамның дамуы жаңа кезеңде білім беретін электронды басылымдарды әзірлеу, ҚР-ның білім беру жүйесінің сапасын жаңа жетістіктерге жету шартының бірі және білім беру үрдісінің үнемділігін арттыру өзекті болып отыр[1, 26б.]. Жаңа буындағы электронды білім беру басылымдары жаңа оқыту әдістеріне, білім алушылардың танымдылығын, студенттің ақпаратпен өзіндік жұмысының рөлін арттыруға, зертханалық құрал-жабдықтардың жетіспеушілігін толықтыруға бағытталған. Интернет желісіне шығу үшін және жергілікті компьютерде жұмыс жасау үшін жаңа телекоммуникациялық мүмкіндіктерді қолдану, оқыту түрі мен жаңа құралдарды әзірлеу үшін электронды білім беру басылымдардың мультимедиялық мүмкіндіктерінің толық жиынтығын пайдалана отырып оқу процесінде әдістемелік нұсқаушы ретінде тиімді.
«ҚОҒАМДЫ АҚПАРАТТАНДЫРУ» V ХАЛЫҚАРАЛЫҚ ҒЫЛЫМИ-ПРАКТИКАЛЫҚ КОНФЕРЕНЦИЯ
224
Ақпараттық қоғамның басым бағыттарының бірі болып білім беруді ақпараттандыру, яғни білім беру мазмұнының сапасын арттыруға, сондай-ақ ұлттық білім беру жүйесінің барлық қызметтер түріне ақпаратты-коммуникациялық техникаларды енгізу, дамыту және тіркеу. Қазіргі күнде электронды білім беру басылымдарын әзірлеу білім беру мекемелерінің аумағын ақпараттандыру болып отыр. Бір электронды басылымда құрылымдарды басқаратын ақпаратты құру және өңдеу құралдары, ақпарттық көздері ерекшеленуі мүмкін. Бұл жағдайда электронды білім беру басылымдары студенттер мен қатысушыларға білім саласына сәйкес шығармашылық және белсенді түрде білім алуды қамтамасыз ететін ғылыми-пратикалық жүйеленген оқу материал түрі. Электронды білім беру басылымдарын жоғары деңгейде орындау мен көркем әсемдеу, ақпараттың толықтылығы, әдістемелік құрал сапасы мен логикасымен ерекшеленуі тиіс. Электронды білім беру басылымдары білім алушының тұлғалық дамуына, білімді жүйелеуге арналған ақпараттық бірліктер, білімнің құрылымдары ретінде әзірленеді. С.Торайғыров атындағы Павлодар мемлекеттік университетінде электронды білім беру басылымдарымен арнайы ақпарат және ақпараттандыру департаментінің оқыту үрдісін ақпараттандыру және қашықтықтан білім беру технологиялары бөлімі айналысады. Негізгі бағыттары университеттің электронды оқу құралдарын құру және апробациялау, электронды оқу құралдарын оқу үрдісіне ендіру және техникалық қамтамасыз ету; электронды оқу құралдарын тиражға шығару және лицензиялау; оқыту үрдісіне жаңа ақпараттық- коммуникациялық технологияларды құру және ендіру бойынша ғылыми жұмыс; Электронды оқу құралдарын құру бойынша тьюторлар, әдіскер-оқытушылар үшін ақыл-кеңестік жұмысты ұйымдастыру; оқу үрдісіне заманауи телекоммуникациялық және ақпараттық мүмкіншіліктерді қолданумен компьютерлік техника базасында жаңа білім беру технологияларын ендіруге арналған және оқытуға өндірістік емес шығындарды қысқарту кезінде жаңа мамандарды даярлаудың және қайта даярлаудың жоғары сапасын қамтамасыз етумен байланысты жоғары білім берудің негізгі мақсаттарын ұйымдастыру болып саналады. Мысалы, «Қолданбалы бағдарламалық қамтамасыздандырылуды қолданудағы сандық әдістер» электрондық оку құралы информатика және ақпараттық жұйелер мамандықтардың студенттерiне «Сандық әдістер» пәнін үйренуi үшiн арналған. Электрондық оку құралы қолдану аймағы қашықтықтан оқыту формасы жүзеге асырылып жүрген жоғарғы оқу орындары, мектептер және басқа да оқу орындары болып табылады. Электрондық оку құралы біліктілікті арттыратын корпоративтік курстар үшін қолдануға да болады. Бұл бағдарламалық өнім ҚР МЖМБС «Қашықтықтан оқытуды ұйымдастыру. Негізгі ережелері» Қазақстан Республикасы Мемлекеттік жалпыға міндетті білім беру стандартына, Қазақстан республикасының «Ақпараттық технологиялар. Электронды басылым. Электронды оқыту басылым» (ҚР СТ 34.017-2005) мемлекеттік стандартына [2] сай келеді.
«ҚОҒАМДЫ АҚПАРАТТАНДЫРУ» V ХАЛЫҚАРАЛЫҚ ҒЫЛЫМИ-ПРАКТИКАЛЫҚ КОНФЕРЕНЦИЯ
225
Электрондық оқу құралы студенттердің аттестацияға дайындалуына және өздігінен автономды және ауқымды жұмыс істеуіне жеткілікті. Берілген бағдарлама қашықтықтан оқытуды қолдана отырып ұйымдастырылатын жоғары оқу орындарының білім беру бағдарламасының пәні бойынша электронды оқу-әдістемелік кешенін құрайды. Пайдаланушылар бағдарламамен жергілікті немесе Веб-интерфейс арқылы жұмыс істей алады.
2-сурет. Дәрістер блогы Жаңа буындағы электронды білім беру басылымдарын әзірлеудің негізігі бағыты оқыту процесін ұйымдастыру негізінде құрылымдық принципін пайдалану болып табылады. Оқу материалының құрылымдары деректерді логикалық және аналитикалы-синтетеикалық қайта өңделуін қолданып өңдеу, қысқарту. Электронды оқу құралы Adobe Flash CS3 Professional ортасында жасалады. Аппараттық құралдарды таңдау аппараттық құралдарға бағдарламалық қамтамасыз ету таңдалып ұсынылған минималды жүйелік талапқа негізделді. Аппараттық құралдар: - Intel Pentium I 100 МГц төмен емес процессор; - Оперативті жадының көлемі 256 Мб кем емес; - Қатты дискінің бос кеңістігінің көлемі 10 Мб кем емес; - Резервтік деректің немесе үздіксіз қуат көзінің бар болуы.
Бағдарламалық құралдар: - Internet Explorer web-браузерінің бар болуы; - 9 версиядан кем емес Flash- ойнатқыштың бар болуы. Құрылымдық принципінің қолданылуы оқу материалында ортақ мақсатты, негізгі ойды анықтау, яғни пәнді оқу негізінде орындалатын негізгі нүктесіне негізделген. Осындай электронды оқу құралдары оқу моделінің түрінде шынайы объективті процестерді визуализаялайды, сондай-ақ білім алушының оқыту қызметін ұйымдастыра алады.
1. Абалуев Р.Н., Астафьева Н.Г., Баскакова Н.И. и др. Интернет-технологии в образовании: Учебно-методическое пособие. Ч.З [Текст] – Тамбов: Изд-во ТГТУ, 2002.-141с. 2. Государственный стандарт Республики Казахстан. Информационные технологии. Электронное издание. Электронное учебное издание СТ РК 34.017-2005.
«ҚОҒАМДЫ АҚПАРАТТАНДЫРУ» V ХАЛЫҚАРАЛЫҚ ҒЫЛЫМИ-ПРАКТИКАЛЫҚ КОНФЕРЕНЦИЯ
226
УДК 004.89 КИНТОНОВА А.Ж., НУРМУКАНОВА Ж.К. ИСПОЛЬЗОВАНИЕ ТЕХНОЛОГИИ OSTIS ПРИ СОЗДАНИИ БАЗЫ ЗНАНИЙ ИНТЕЛЛЕКТУАЛЬНОГО ЭЛЕКТРОННОГО ИЗДАНИЯ (Евразийский национальный университет им. Л.Н. Гумилева, Астана, Казахстан) Введение. OSTIS – что это такое? OSTIS - Open Semantic Technology for Intelligent Systems, это проект,
ориентированный на
создание семантической технологии компонентного проектирования интеллектуальных систем с возможностью использования для любых целей. То есть сам по себе OSTIS не является программным средством, это проект который объединяет в себе научную, учебную, инженерную деятельность в области изучения семантических сетей и искусственного интеллекта.
разработанной в соответствии с проектом OSTIS, именуемой ядро OSTIS. Ядро OSTIS – это комплексное программное решение, которое содержит в себе пользовательский интерфейс, машину обработки знаний и базу знаний. Стандартный набор ядра OSTIS позволяет хранить, обрабатывать и структурировать базу знаний, поэтому в данной статье мы не будем рассматривать работу машины обработки знаний и пользовательского интерфейса, а остановимся на подробном рассмотрении наполнения базы знаний на основе учебного пособия «Алгоритмы и структуры данных». Итак, чтобы разобраться в структуре базы знания ядра OSTIS, необходимо понимать принципы построения семантических сетей. Семантическая сеть – это модель представления информации в виде ориентированного графа. Чтобы представить структуру нашего учебного пособия, разобьем его на разделы, подразделы, термины, и нарисуем граф, объединяющий все эти элементы в единую систему, как показано на рисунке 1.
Рисунок 1 - Представление семантической сети учебного пособия «ҚОҒАМДЫ АҚПАРАТТАНДЫРУ» V ХАЛЫҚАРАЛЫҚ ҒЫЛЫМИ-ПРАКТИКАЛЫҚ КОНФЕРЕНЦИЯ
227
В целом мы получаем семантическую сеть, содержащую в себе структурированные данные нашего учебника. Теперь остается оформить это в представлении понятном нашему ядру OSTIS. Ядро OSTIS основано на интерпретаторе языка SCP (Semantic Code Programming). Все знания представляются в виде узлов, и связей между ними. Реализуется это двумя типами SC языков –SCg кода и SCs код. SCg код является визуальным представлением SC кода, мы же реализуем все на текстовом представлении (SCs код).
SCs код – строковое представление sc-графов. Его можно редактировать как и в обычном текстовом редакторе, так и в специальном редакторе SC кода KBE, разработанном в соответствии с проектом OSTIS. Например представление главы учебного пособия «Понятие структуры данных. Статические структуры данных» будет выглядеть таким образом: Ponyatie_struktury_dannyx => nrel_main_idtf:
[Понятие структуры данных. Статические структуры данных] (* <- lang_ru;; *); <- rrel_key_sc_element:
... (*
<- sc_explanation;;
(*
-> rrel_example:
"file://lekciya1/lekciya1.html"
(* <- lang_ru;; *);;
*);
<= nrel_section_decomposition:
{
struct_dannyh
(*
=> nrel_section_base_order:
element_otn;;
*);
element_otn
(*
=> nrel_section_base_order:
vectors;;
vectors
(*
=> nrel_section_base_order:
arrays;;
*);
arrays
};; «ҚОҒАМДЫ АҚПАРАТТАНДЫРУ» V ХАЛЫҚАРАЛЫҚ ҒЫЛЫМИ-ПРАКТИКАЛЫҚ КОНФЕРЕНЦИЯ
228
Где первая строка является идентификатором узла в системе. nrel_main_idtf – элемент кода содержащий в себе название узла для пользовательского интерфейса, rrel_example – содержит код указывающий на связанный файл с информацией об узле (любого описанного в системе типа), nrel_section_decomposition –описывает связь с дочерними узлами. В результате описания всех дочерних узлов получаем в пользовательском интерфейсе всю информацию по данной теме, как показано на рисунке 2.
Рисунок 2. Пользовательское представление главы
использования ядра OSTIS. Основные плюсы использования ядра это его масштабируемость, структуризация данных, ускорение поиска требуемой информации. Значительным минусом этой системы является отсутствие комьюнити, доступной документации, что в целом препятствует распространению данной системы в широкие массы.
ӘОЖ 004.89 КИНТОНОВА А.Ж., ДЖАПСАРБАЕВА А.Б., НУРМУКАНОВА Ж.К. ИНТЕЛЕКТУАЛДЫ ЭЛЕКТРОНДЫ ОҚУ БАСЫЛЫМЫН ЖОБАЛАУ (Л.Н. Гумилев атындағы Еуразия Ұлттық университеті, Астана, Қазақстан) Қазақстанда электронды оқытуды енгізумен бірге тағы да маңызды болып интелектуалды оқытушы жүйелердің қолданылуы мен құрастыру мәселесі табылады. Басты назар қандай да бір кезеңде бір бөлігін немесе толыққанды оқытушыны алмастыруға қабілетті интелектуалды электронды оқу басылымдарын (ИЭОБ) құрастыруға аударылады. Интелектуалды электронды оқу басылымдарының негізгі міндеті- қолданушыға білімді адаптивті оқу ресурстары ретінде жеткізу және осы міндеттерді шешу үшін осы білімдерді қолдануға үйрету. Мұндай ресурстардың басты ерекшелігі - үйренуші мен оның
«ҚОҒАМДЫ АҚПАРАТТАНДЫРУ» V ХАЛЫҚАРАЛЫҚ ҒЫЛЫМИ-ПРАКТИКАЛЫҚ КОНФЕРЕНЦИЯ
229
қалауының деңгейіне тәуелді болатын оқу материалының сапасының бейімделу мүмкіндігі және қолданушының нақты мақсаттарына тәуелді болатын оқытудың реті. Интелектуалды оқытушы жүйенің құрамына кіретін интелектуалды жүйенің маңызды түрі интелектуалды электронды оқу басылымдары болып табылады. Интелектуалды электронды басылымды жобалау жағдайында OSTIS технологиясын қолданған тиімді және ыңғайлы болып келеді. Біз құрастырған ИЭОБ құрылымының негізгі үш блогы бар-білім қоры, шешімдерді қорытындылау механизмі және интелектуалды интерфейс, онда әрбір блокты жүзеге асыру кезінде қолдануға мүмкін болатын сәйкесінше OSTIS технологиясын ерекшелеп бөліп аламыз: 1) Білім қорын жобалаудың семантикалық технологиясы. Білім қоры — интелектуалды электронды оқу басылымының маңызды кешені. Білім қорын құрудың ең басты мақсаты - бір пәндік облыстың қандай да мәселесін шешу мүмкіндігін сипаттауды іздеуге мүмкіндік беру. Білім қорын жобалаудың семантикалық технологиясының артықшылықтары мен ерекшеліктері болып келесілер табылады: білім қоры мен олардың фрагменттерін бірегейлендіріп ұсыну; білім қорының дәстүрлі инженериясынан білім қорының бірегейлендірілген үлгісіне негізделген ірі модульдерінен білім қорын жинақтауға екпіннің ауысуы; құрастырылатын білім қорының үйлесімділігін қамтамасыз ету; жобалаудың визуалды әдістерін қолдану [1]. Білім қорын жобалаудың семантикалық технологиясының негізінде келесі жағдайлар жатады: деректер қорын модульді жобалау, білімді семантикалық көрсету мен білім қорын жобалауды қолдау құралдарының интеллектуализациясы. Бұл деректер қорын жобалаудың семантикалық технологиясының негізінде келесі жағдайлар жатыр: білім қорын модульдік жобалау, білім қорын жобалауды қолдау құралдарын интелектуаландыру және білімді семантикалық көрсету. Бұл технологияда білім қорының бірегей үлгісі және білім қорының ip-кешендерінің әдістері, білім қорын жобалау ортасы , білім қорының интеграциясы мен жобалау әдістемесі болады. Білімді өңдеу машиналарын жобалаудың семантикалық технологиясы (интелектуалды ақпаратты-іздеу машиналары және есептерді интелектуалды шешушілері), яғни шешімдерді қорытындылау механизмдері. Білім облысын өнімдік көрсету өнімдік ереженің егер-онда жиынтығы ретінде көрсетіледі, ал мәліметтер ағымдағы жағдай туралы фактілер жиынтығы ретінде ұсынылады. Қорытынды механизмі БҚ-да фактілермен бірге сақталатын әрбір ережені құрастырады. Егер (шарт) деген ереженің бөлігі фактке сәйкес келсе, ереже іске қосылады және оның бөлігі онда (әрекет) орындалады. Іске қосылатын ереже жаңа факттер жиынтығын қосу жолы арқылы да 1-суретте көрсетілгендей өзгертуі мүмкін. ДҚ мен БҚ – ның әріптері жағдайлар мен түсініктерді көрсету үшін қолданылады [2].
1 сурет. «Салыстыру – іске асыру» |