Қ.Жұбанов атындағы Ақтөбе өңірлік мемлекеттік университеті
Филология факультеті
Теориялық және қолданбалы тіл білімі кафедрасы
Ақтөбе, 2020 Қарым-қатынас негізінде ақпарат берудің және алудың екі формасы болады:
Сөз арқылы (вербалды) коммуникация дегенде сұхбаттасушылардың ой-пікірімен, ақпаратымен, көңіл - күй әсерімен бөлісуін білдіретін тілдік қатынасты айтамыз. Тіл –сөз жүйесі, сөздерді дұрыс құрастыру, ойды сөзбен толық жеткізу, дыбыстың, интонацияның, сөздің нақтылығы. Тілдік дыбыстық құбылыс – сөз темпі, дауыс ырғағы, ритм, тембор, дикция.
Сөзсіз (вербалды емес) қарым-қатынас – “дене тілі”, “ым-ишара тілі” деген ұғымдармен байланысты. Бұл қарым-қатынас құралына – поза, мимика, визуалды қатынас, тұлға аралық дистанция.
Сөзсіз (вербалды емес) қарым - қатынас келесі ғылымдарды зерттейді:
Кинесика - адам сезімі және эмоцияның сыртқы көрінісін; Мимика – бет бұлшықетінің қозғалысын; Жестика - дененің жеке бөлігінің қол қимылдары; Пантомимика- бүкіл дененің моторикасын - қалып, тұла бойы, иілу, жүрісті.
Такесика – қатынас кезінде жанасушылық жағдайын: қол алысу, сүйісу, тису, сипау және т.б.
Проксемика – қатынасу кезінде адамның ортаға орнығуы.
Визуалды қатынасу (көз жанасуы) көзқарас арқылы контакт, вербалды коммуникацияның әсерін күшейте түседі.
Көзбен жанасу – вербалды емес қатынасу әдісі, басқа адам туралы біршама ақпарат жинауға мүмкіншілік береді. Өзара көзқарасы адамнан туындаған ситуацияға араласуға құштарлығын, немесе керісінше, қарсылығын айқындайды. Мысалы, шашыраңқы қарау немесе тік емес, шетке қарау адамның қатынасуға назарының немесе ниетінің жоқтығын білдірсе, ал тік қарау оның құштарлығын, даярлығын білдіреді.