Бекишев Қ., Танабаева Б. А. Шығарылған химия есептері

34 
б) 2KOH + H
2
SO
4 
= K
2
SO
4
+ 2H
2
O 
56 г/моль 98 г/моль 
Реакция теңдеуі бойынша пропорция құрамыз: 
1 моль K
2
SO
4
– 112 г KOH және 98 г H
2
SO
4
, 
1 моль K
2
SO
4
– x г KOH және y г H
2
SO
4
.
Бұдан: х = 112 г KOH және y = 98 г H
2
SO
4
. 
х г у г 
в) 3NaOH + H
3
PO
4 
= Na
3
PO
4
+ 3H
2
O 
40 г/моль 98 г/моль 
Реакция теңдеуі бойынша пропорция құрамыз: 
1 моль Na
3
PO
4
– 120 г NaOH және 98 г H
3
PO
4
, 
1 моль Na
3
PO
4
– x г NaOH және y г H
3
PO
4
.
Бұдан: х = 120 г NaOH және y = 98 г H
3
PO
4
. 
х г у г 
г) Ba(OH)
2
+ H
2
SO
4
= BaSO
4
+ 2H
2
O 
171 г/моль 98 г/моль 
Реакция теңдеуі бойынша пропорция құрамыз: 
1 моль BaSO
4
– 171 г Ba(OH)
2
және 98 г H
2
SO
4
, 
1 моль BaSO
4 
– x г Ba(OH)
2
және y г H
2
SO
4
.
Бұдан: х = 171 г Ba(OH)
2
және y = 98 г H
2
SO
4
. 
Жауабы:
а) m(Al(OH)
3
) = 78 г және m(HCl) = 109,5 г; 
б) m(KOH) = 112 г және m(H
2
SO
4
) = 98 г;
 
в) m(NaOH) = 120 г және m(H
3
PO
4
) = 98 г; 
г) m(Ba(OH)
2
) = 171 г және m(H
2
SO
4
) = 98 г. 
 
§49. Бейорганикалық қосылыстардың арасындағы генетикалық 
байланыстар 
 
8. 
Массасы
 
200 г ерітіндіде 10 г тұз бар. Ерітіндідегі тұздың массалық 
үлесі қанша? 
Шешуі: 
ω(ер. зат) =
m(ер. зат)
m(ерітінді)
∙ 100% =
10 г
200 г
∙ 100% = 5%
Жауабы: 
ω(ер.зат) = 5%. 
 
9.
Массасы 10 г кальций карбонатын тұз қышқылының артық 
мөлшерімен әрекеттестіргенде бөлініп шығатын газды натрий 
гидроксидінің эквимолярлық мөлшері арқылы өткізгенде қанша грамм 
натрий гидрокарбонаты түзіледі? 
Шешуі: 

35 
СаCO
3 
+ 2HCl = СaCl
2
+ CO
2
↑ + H
2
O 
100 г/моль 
NaOH + CO
2
= NaНCO
3
84 г/моль 
ν(СаСO
3
) =
m(СаСO
3
)
M(СаСO
3
)
=
10 г
100 г/моль
= 0,1 моль
ν(СаCO
3
) = ν(CO
2
) = ν(NaНCO
3
) = 0,1 моль 
m(NaНCO
3
) = ν(NaНCO
3
) ∙ M(NaНCO
3
) = 0,1 моль ∙ 84 г/моль = 8,4 г 
Жауабы: 
m(NaНCO
3
) = 8,4 г. 
 
10.
Массасы 100 г құйманың құрамында 5,4% алюминий, 1,6% мырыш 
және 93% магний бар. Осы құйманы тұз қышқылының артық 
мөлшерімен өңдегенде неше грамм және неше литр (қ.ж.) сутек газы 
бөлінеді? 
Шешуі: 
Құйма құрамындағы металдардың массалары: 
 
m(Al) = 100 г ∙ 0,054 = 5,4 г 
m(Zn) = 100 г ∙ 0,016 = 1,6 г 
m(Mg) = 100 г ∙ 0,93 = 93 г 
Құйманы тұз қышқылымен өңдегенде жүретін реакциялар: 
2Al + 6HCl = 2AlCl
3
+ 3H
2 
27 г/моль 22,4 л/моль 
ν(Al) =
m(Al)
M(Al)
=
5,4 г
27 г/моль
= 0,2 моль
2 моль Al – 3 моль H
2 
түзілсе, 
0,2 моль Al – х моль H
2 
түзіледі. Бұдан: х = 0,3 моль. 
V
1
(H
2
) = ν(H
2
) ∙ V
M
= 0,3 моль ∙ 22,4 л/моль = 6,72 л 
Zn + 2HCl = ZnCl
2
+ H
2 
65 г/моль 22,4 л/моль 

36 
ν(Zn) =
m(Zn)
M(Zn)
=
1,6 г
65 г/моль
= 0,025 моль
Реакция теңдеуі бойынша: ν(H
2
) = ν(H
2
) = 0,025 моль 
V
2
(H
2
) = ν(H
2
) ∙ V
M
= 0,025 моль ∙ 22,4 л/моль = 0,56 л 
Mg + 2HCl = MgCl
2
+ H
2 
24 г/моль 22,4 л/моль 
ν(Mg) =
m(Mg)
M(Mg)
=
93 г
24 г/моль
= 3,875 моль
Реакция теңдеуі бойынша: ν(H
2
) = ν(H
2
) = 3,875 моль 
V
3
(H
2
) = ν(H
2
) ∙ V
M
= 3,875 моль ∙ 22,4 л/моль = 86,8 л 
∑V(H
2
) = V
1
+ V
2
+ V
3
= 6,72 л + 0,56л + 86,8л = 94,8 л 
 
Жауабы: 
∑V(H
2
) = 94,08 л. 
 
VI тарау. Д. И. Менделеев жасаған химиялық элементтердің 
периодтық жүйесі және периодтық заң. Атом құрылысы 
 
§50. Химиялық элементтерді жіктеудегі алғашқы қадамдар 
 
5. 
Күкірт қышқылының 0,1 моль мөлшерімен қалдықсыз әрекеттесетін 
мырыш гидроксидінің массасын есептеңіздер. 
Шешуі: 
0,1 моль х моль 
H
2
SO
4
+ Zn(OH)
2
= ZnSO
4
+ H
2
O 
1 моль 1 моль 
Реакция теңдеуі бойынша: ν(H
2
SO
4
) = ν(Zn(OH)
2
) = 0,1 моль 
m(Zn(OH)
2
) = ν(Zn(OH)
2
) ∙ M(Zn(OH)
2
) = 0,1 моль ∙ 99 г/моль = 9,9 г 
Жауабы: 
m(Zn(OH)
2
) = 9,9 г. 
 
 
6.
Бериллий гидроксидінің 0,2 моль мөлшері калий гидроксидінің артық 
мөлшерімен әсер еткенде неше грамм калий бериллаты түзіледі? 

37 
Шешуі: 
0,2 моль х г 
Be(OH)
2
+ 2KOH = K
2
BeO
2
+ H
2
O 
1 моль 1 моль 
Реакция теңдеуі бойынша: ν(Be(OH)
2
) = ν(K
2
BeO
2
) = 0,2 моль 
m(K
2
BeO
2
) = ν(K
2
BeO
2
) ∙ M(K
2
BeO
2
) = 0,2 моль ∙ 238 г/моль = 23,8 г 
Жауабы: 
m(K
2
BeO
2
) = 23,8 г. 
 
§54. Атом ядросының құрамы 
2.
Реттік номірлері мынадай элменттердің атомдарындағы электрон, 
протон және нейтрон сандарын анықтаңдар: а) Z = 6 көміртек C; б) Z = 
10 неон Ne; в) Z = 14 кремний Si; г) Z = 15 фосфор P.
Шешуі: 
N = A – Z 
N – нейтрондар саны 
A – массалық саны 
Z – протондар саны 
Z 
A 
N 
а) көміртек 
6 
12 
6 
б) неон 
10 
20 
10 
в) кремний 
14 
28 
14 
г) фосфор 
15 
31 
16 
Жауабы: 
a) 6, б) 10, в) 14, г) 16.
 
 
3.
Химиялық элементтің атомдық (реттік) номері 13. Бұл қай элемент? 
Осы элементтің атомында неше электрон, протон және нейтрон бар? 
Шешуі: 
Z = 13 болатын элемент – алюминий, Al. N = 27 – 13 = 14, Ядродағы 
протондар саны элементтің реттік нөміріне тең, 
р
= + 13, ал электрондар 
саны ядродағы протондар санына тең, ē = 13. 
 
Жауабы: 
алюминий, 
р
= + 13, ē = 13, N = 14. 
 
4.
Қай элемент атомының ядросында нейтрон көп: а) №9 және №10; ә) 
№17 және 18; б) №18 және №19? 
 
Шешуі: 
Реттік 
нөмірі 
Элемент 
атауы 
А 
Z 
N 
№9 
F (фтор) 
19 
9 
10 
№10 
Ne (неон) 
20 
10 
10 
№17 
Cl (хлор) 
35 
17 
18 

38 
№18 
Ar (аргон) 
40 
18 
22 
№18 
Ar (аргон) 
40 
18 
22 
№19 
K (калий) 
39 
19 
20 
а) №9 = №10; б) №17 < №18; в) №18 > №19. 
 
Жауабы: 
а) №9 = №10; б) №17 < №18; в) №18 > №19. 
 
§55. Изотоптар 
 
3. 
Табиғатта 
12
С(98,892%) және 
13
C(1,108%) изотоптар қоспасы түрінде 
кездесетін көміртек атомдарының орташа салыстырмалы атомдық 
массасын есептеп шығарыңыздар.
 
Шешуі: 
A
r
(C) = 12 · 0,98892 + 13 · 0,01108 = 11,86704 + 0,14404 = 12,011 
Жауабы: 
A
r
(C) =12,011
 
 
4. 
Оттек атомы изотоптарының құрамын анықтаңдар: 
16
О, 
17
О, 
18
О. 
Шешуі: 
Изотоптары
А 
Z 
N 
16
О 
16 
8 
8 
17
О
17 
8 
9 
18
О
18 
8 
10 
 
Жауабы: 
16
О (8
p
, 8
n
), 
17
О(8
p
, 9
n
), 
18
О(8
p
, 10
n
). 
 
VIII тарау. Сілтілік металдар. Галогендер.
Олардың қосылыстары 
§68. Сілтілік металл – натрий 
 
5. 
Натрий хлоридіндегі натрийдің массалық үлесін табыңыздар. 
Шешуі: 
M
r
(NaCl) = A
r
(Na) + A
r
(Cl) = 23 + 35,5 = 58,5 
ω(Na) =
A
r
(Na)
M
r
(NaCl)
∙ 100% =
23
58,5
∙ 100% = 39,31%
Жауабы:
ω(Na) = 39,31%. 
6.
Массасы 9,2 натрийдің кесегі сумен түгелдей реакцияға түсті. 
Буландырған кезде ерітіндіден 12 г натрий гидроксиді бөлініп алынды. 
Реакция өнімінің шығымы (%) қандай? 
Шешуі: 
2Na + 2Н
2
О = 2NaОН + Н
2
↑ 
23 г/моль 40 г/моль 

39 
ν(Na) =
m(Na)
M(Na)
=
9,2 г
23 г/моль
= 0,4 моль
Реакция теңдеуі бойынша: ν(Na) = ν(NaОН) = 0,4 моль 
m(NaОН) = ν(NaОН) ∙ M(NaОН) = 0,4моль ∙ 40 г/моль = 16 г 
η =
m
пр.
m
теор.
∙ 100% =
12 г
16 г
∙ 100% = 75%
 
Жауабы: 
η = 75%. 
§69. Натрийдің қосылыстары 
 
4. 
Мыс (II) сульфатының ерітіндісіне 4 г натрий гидроксидімен әсер 
еткен. Реакция нәтижесінде қанша тұнба түзілгенін есептеңіздер. 
Шешуі: 
4 г х г
 
CuSO
4
+ 2NaOH = Cu(OH)
2
↓ + Na
2
SO
4 
40 г/моль 98 г/моль 
ν(NaOH) =
m(NaOH)
M(NaOH)
=
4 г
40 г/моль
= 0,1 моль
2 моль NaOH – 1 моль Cu(OH)
2
↓, 
0,1 моль NaOH – x моль Cu(OH)
2
↓. Бұдан: х = 0,05 моль. 
m(Cu(OH)
2
) = ν(Cu(OH)
2
) ∙ M(Cu(OH)
2
) = 0,05 моль ∙ 98 г/моль = 4,9 г 
 
Жауабы: 
m(Cu(OH)
2
) = 4,9 г. 
 
 
 
§71. Хлордың периодтық жүйедегі орны. Табиғатта таралуы мен 
қасиеттері 
 
7. 
Аузы берік жабылған ыдыста 8 л хлор мен 12 л сутек әрекеттесіп, 
хлорсутек түзіледі. Қай газ және қанша көлемде артық қалады? 
Шешуі:
8 л 12 л
Cl
2
+ H
2
= 2HCl 
22,4 22,4
л/моль л/моль 

40 
Екі газдың да зат мөлшерлерін анықтап, қайсысының зат мөлшері аз 
сонымен есептеуді жүргіземіз. 
ν(Cl
2
) =
V(Cl
2
)
V
M
=
8 л
22,4 л/моль
= 0,357 моль
 
 
ν(Н
2
) =
V(Н
2
)
V
M
=
12 л
22,4 л/моль
= 0,535 моль
 
Бұл жерде ν(Cl
2
) ˂ ν(H
2
), сондықтан сутектің мөлшері артық қалады 
ν
артық қалғаны
(H
2
) = ν(H
2
) – ν(Cl
2
) = 0,535 – 0,357 = 0,178 моль 
V(H
2
) = ν(H
2
) ∙ V
M
= 0,178 моль ∙ 22,4 л/моль = 4 л 

жүктеу/скачать 2,05 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: