Бекишев Қ., Танабаева Б. А. Шығарылған химия есептері

45 
ν(N
2
) =
V(N
2
)
V
M
=
1,12 л
22,4 л/моль
= 0,05 моль
Мольдік факторды ескере отырып, 

(Ca)
3
∶

(N
2
)
1
қатынасын табамыз: 
0,35
3

0,05
1
, яғни кальций артық алынған. 
Сондықтан есептеуді азот бойынша жүргіземіз: 
Реакция теңдеуі бойынша: ν(N
2
) = ν(Ca
3
N
2
) = 0,05 моль 
Кальций нитридінің массасы:
m(Ca
3
N
2
) = ν(Ca
3
N
2
) · M(Ca
3
N
2
) = 0,05 моль · 148 г/моль = 7,4 г 
Артылып қалған зат – кальций, оның артылған мөлшері:
ν
арт.
(Ca) = 0,35 моль – 0,05×3 моль = 0,20 моль 
Оның массасы: 
m
арт.
(Ca) = ν
арт.
(Ca) · M(Ca) = 0,20 моль · 40 г/моль = 8,0 г 
Жауабы:
m
арт.
(Ca) = 8,0 г; m(Ca
3
N
2
) = 7,4 г. 
 
 
§18. Азоттың маңызды қосылыстары 
 
5.
Мөлшері 1,5 моль аммиак күкірт қышқылымен әрекеттескенде, 
массасы 63 г аммоний сульфаты түзілген. Өнімнің шығымын 
есептеңіздер. 
Шешуі:
1,5 моль х г 
2NH
3
+ H
2
SO
4
= (NH
4
)
2
SO
4
2 моль 132 г/моль 
Реакция теңдеуі бойынша пропорция құрамыз: 
2 моль NH
3
- 132 г (NH
4
)
2
SO
4
, 
1,5 моль NH
3
- х г (NH
4
)
2
SO
4
. Бұдан: х = 99 г.
η =
m
пр.
m
теор.
∙ 100%
η =
63 г
99 г
∙ 100% = 63,63%
 

46 
Жауабы: 
η = 63,63%. 
7.
Массасы 20 г аммоний хлориді мен 20 г кальций гидроксидінің 
қоспасын қыздырғанда аммиактың қандай көлемі (қ.ж.) түзіледі? 
Шешуі: 
20 г 20 г х л
 
NH
4
Cl + Ca(OH)
2
→ CaCl
2
+ NH
3
↑ + H
2
O 
53,5 г/моль 111 г/моль 22,4 л/моль 
Реагенттердің қайсысы артық мөлшерде алынғанын анықтау үшін 
олардың зат мөлшерлерін табамыз: 
ν(NH
4
Cl) =
m(NH
4
Cl)
M(NH
4
Cl)
=
20 г
53,5 г/моль
= 0,374 моль
ν(Ca(ОН)
2
) =
m(Ca(ОН)
2
)
M(Ca(ОН)
2
)
=
20 г
111 г/моль
= 0,180 моль
Реагенттердің зат мөлшерлерін салыстырамыз: 

(NH
4
Cl)
1


(Ca(ОН)
2
)
1
Яғни кальций гидроксиді артық мөлшерде алынған. 
Реакция нәтижесінде түзілген өнімнің мөлшері реакцияға жеткіліксіз 
алынған реагенттің зат мөлшерімен анықталады, яғни: 
ν(Ca(OH)
2
) = ν(NН
3
) = 0,180 моль. 
Түзілген аммиактың көлемі:
V(NН
3
) = ν(NН
3
) · V
M 
= 0,180 моль · 22,4 л/моль = 4 л 
Жауабы: 
V(NН
3
) = 4 л.
 
 
§20. Фосфор 
 
6. 
Массасы 34,5 г бертолле тұзы зат мөлшері қанша фосформен 
әрекеттесе алады? 
Шешуі:
34,5 г х моль 
5KClO
3
+ 6P = 5KCl + 3P
2
O
5 
122,5 г/моль 31 г/моль 
ν(KClO
3
) =
m(KClO
3
)
M(KClO
3
)
=
34,5 г
122,5 г/моль 
= 0,282 моль

47 
Реакция теңдеуі бойынша пропорция құрамыз: 
5 моль KClO
3
- 6 моль P, 
0,282 моль KClO
3
- х моль P. Бұдан: х = 0,338 моль. 
 
Жауабы:
ν(Р) = 0,338 моль. 
§21. Тыңайтқыштар жайлы қысқаша мәліметтер.
Азот, фосфор және калий тыңайтқыштары 
 
6. 
Құрамында 58% кальций фосфаты бар 50 кг сүйекте қанша 
килограмм фосфор болады? 
Шешуі: 
Пропорция құрамыз: 
50 кг сүйек - 100% 
х кг Ca
3
(PO
4
)
2
- 58%. Бұдан: х = 29 кг Ca
3
(PO
4
)
2
. 
Заттың формуласы бойынша пропорция құрамыз: 
Егер 310 г Ca
3
(PO
4
)
2
- 62 г Р болса, 
Онда 29000 г Ca
3
(PO
4
)
2 
- у г Р болады. Бұдан: у = 5800 г = 5,8 кг Р. 
 
Жауабы: 
m(P) = 5,8 кг. 
§22. Көміртек 
 
11. 
Термохимиялық теңдеуді пайдаланып, массасы 1 кг көміртек 
жанғанда қанша жылу бөлінетінін есептеңіздер. 
Шешуі: 
С + О
2
= СО
2
+ 402 кДж 
Пропорция құрамыз: 
12 г С - 402 кДж, 
1000 г С - х кДж. Бұдан: х = 33,500 кДж. 
Жауабы: 
Q = 33,500 кДж. 
 
12.
Массасы 187,52 г көмірді жаққанда (қ.ж.) 336 л көміртек (IV) оксиді 
түзілген. Көмірдің осы үлгісіндегі көміртектің массалық үлесін (%) 
табыңыздар. 
Шешуі: 
С + О
2
= СО
2 
12 г/моль 22,4 л/моль 
ν(CO
2
) =
V(CO
2
)
V
M
=
336 л
22,4 л/моль 
= 15 моль

48 
Реакция теңдеуі бойынша: ν(СО
2
) = ν(С) = 15 моль,
Оның массасы: m(C) = ν(С) · М(С) = 15 моль · 12 г/моль = 180 г. 
ω =
m(C)
m(көмір)
∙ 100%
ω =
180 г
187,52 г
∙ 100% = 96%
Жауабы: 
ω = 96%. 
§25. Кремний қышқылы. Силикаттар 
 
5. 
Құрамында 10% бөтен қоспалар бар 100 г кремнеземді кальций 
карбонатымен қосып балқытқанда, қанша көлем (қ.ж.) көміртек (IV) 
оксиді бөлінеді? 
Шешуі:
90 г х л 
SiO
2
+ CaCO
3
= CO
2
+ CaSiO
3
60 г/моль 22,4 л/моль 
m(қоспа) = 100 г · 0,1 = 10 г 
m(SiO
2
) = 100 г – 10 г = 90 г 
 
ν(SiO
2
) =
m(SiO
2
)
M(SiO
2
)
=
90 г
60 г/моль 
= 1,5 моль
Реакция теңдеуі бойынша: ν(SiO
2
) = ν(CO
2
) = 1,5 моль. 
V(CO
2
) = ν(CO
2
) · V
M
= 1,5 моль · 22,4 л/моль = 33,6 л. 
Жауабы: 
V(CO
2
) = 33,6 л. 
 
7.
Массасы 36,6 г натрий силикатын алу үшін қанша натрий оксиді және 
қанша кремний (IV) оксиді қажет болатынын есептеңіздер. 
Шешуі: 
х г у г 36,6 г 
Na
2
O + SiO
2 
= Na
2
SiO
3
62 60 106
г/моль г/моль г/моль 
ν(Na
2
SiO
3
) =
m(Na
2
SiO
3
)
M(Na
2
SiO
3
)
=
36,6 г
106 г/моль 
= 0,345 моль
 
Реакция теңдеуі бойынша: ν(Na
2
SiO
3
) = ν(SiO
2
) = ν(Na
2
O) = 0,345 моль 
m(Na
2
O) = ν(Na
2
O) · M(Na
2
O) = 0,345 моль · 62 г/моль = 21,39 г 

49 
m(SiO
2
) = ν(SiO
2
) · M(SiO
2
) = 0,345 моль · 60 г/моль = 20,7 г 
Жауабы: 
m(Na
2
O) = 21,39 г; m(SiO
2
) = 20,7 г. 
§26. Силикат өнеркәсібі 
 
5. 
Массасы
 
10 кг терезе шынысын алу үшін шикізаттың әрқайсысынан 
қанша килограмм қажет болатынын есептеңіздер. 
Шешуі: 
х кг у кг z кг 10 кг 
Na
2
CO
3
+ CaCO
3
+ 6SiO
2
= Na
2
O · CaO · 6SiO
2
+ 2CO
2
↑ 
106 г/моль 100 г/моль 60 г/моль 478 г/моль 
ν(Na
2
O · CaO · 6SiO
2
) =
m(Na
2
O · CaO · 6SiO
2
)
M(Na
2
O · CaO · 6SiO
2
)
=
10000 г
478 г/моль 
= 20,92 моль
Реакция теңдеуі бойынша:
ν(Na
2
O · CaO · 6SiO
2
) = ν(Na
2
CO
3
) = ν(CaCO
3
) = 20,92 моль 
m(Na
2
CO
3
) = ν(Na
2
CO
3
) · M(Na
2
CO
3
) = 20,92моль·106 г/моль = 2,22 кг 
m(CaCO
3
) = ν(CaCO
3
) · M(CaCO
3
) = 20,92 моль · 100 г/моль = 2,09 кг 
Заттың формуласы бойынша пропорция құрамыз: 
1 моль Na
2
O·CaO· 6SiO
2
- 6 моль SiO
2
, 
20,92 моль Na
2
O·CaO· 6SiO
2
- х моль SiO
2
. Бұдан х = 125,52 моль. 
Оның массасы: 
m(SiO
2
) = ν(SiO
2
) · M(SiO
2
) = 125,52 моль · 60 г/моль = 7,53 кг. 
 
Жауабы:
m(Na
2
CO
3
) = 2,22 кг; m(CaCO
3
) = 2,09 кг; m(SiO
2
) = 7,53 кг. 
 
§28. Химиялық элементтердің периодтық жүйесіндегі 
металдардың орны. Олардың атомдары мен кристалдарының 
құрылыс ерекшеліктері 
 
8. 
Химиялық элемент Э
2
О типті жоғары оксид түзеді. Оның молярлық 
массасы – 30 г/моль. Осы элементті атаңыздар, оның периодтық жүйеде 
орналасуын сипаттаңыздар. 
Шешуі: 
2M
r
(Э) + M
r
(O) = 30 2M
r
(Э) = 30 - M
r
(O) = 30 – 16 = 14.
Бұдан: M
r
(Э) = 14/2 = 7. Бұл - литий. 
Жауабы: 
Li – литий. 
 
 

50 
§30. Металдардың электрохимиялық кернеу қатары 
 
8. 
Тұз қышқылы бар стақанға жалпы массасы 1,5 г күміс пен никельдің 
құймасы салынды. 0,2 л сутек бөлінген соң құйманың қалған бөлігі 
бөлініп алынды. Құйманың қандай бөлігі қалды, оның массасы қанша? 
Шешуі: 
Тұз қышқылымен тек никель әрекеттеседі: 
Ag + HCl → 
Ni + 2HCl = NiCl
2
+ H
2 
59 г/моль 22,4 л/моль 
ν(Н
2
) =
V(Н
2
)
V
M
=
0,2 л
22,4 л/моль
= 0,009 моль
Реакция теңдеуі бойынша: ν(H
2
) = ν(Ni) = 0,009 моль
m(Ni) = ν(Ni) · M(Ni) = 0,009 моль · 59 г/моль = 0,531 г ≈ 0,53 г 
m(Ag) = m(қоспа) – m(Ni) = 1,5 г – 0,531 г = 0,959 г ≈ 0,96 г 
Жауабы: 
m(Ni) = 0,53 г; m(Ag) = 0,96 г.
 
9.
Зат мөлшері 3 моль мыс (II) хлориді бар ерітіндіден қанша грамм мыс 
бөліп алуға болады? 
Шешуі: 
3 моль х г 
CuCl
2
→ Cu + Cl
2 
1 моль 64 г/моль 
 
Реакция теңдеуі бойынша мыс (II) хлориді мен мыстың зат мөлшері тең 
болғандықтан: ν(CuCl
2
) = ν(Cu) = 3 моль болады. 
m(Cu) = ν(Cu) · M(Cu) = 3 моль · 64 г/моль = 192 г 
 
Жауабы:
m(Cu) = 192 г. 
 
§32. Кальций 
 
7. 
Құрамында
 
20% қоспасы бар 7 г техникалық кальций 100 г суда 
ерітілді. Алынған ерітіндідегі кальций гидроксидінің массалық үлесін 
анықтаңыздар. 
Шешуі: 

51 
Са + 2Н
2
О = Са(ОН)
2 
+ Н
2
↑ 
Техникалық кальций құрамындағы қоспаның массасын анықтайық: 
m(қоспа) = 7 г · 0,2 = 1,4 г 
Таза кальцийдің массасы: m(Ca) = 7 г – m(қоспа) = 7 г – 1,4 г = 5,6 г. 
ν(Ca) =
m(Ca)
M(Ca)
=
5,6 г
40 г/моль
= 0,14 моль
Реакция теңдеуі бойынша: ν(Ca) = ν(Са(ОН)
2
) = ν(Н
2
) = 0,14 моль 
m(Са(ОН)
2
) = ν(Са(ОН)
2
) · M(Са(ОН)
2
) = 0,14 моль · 74 г/моль = 10,36 г 
m(Н
2
) = ν(Н
2
) ∙ М(Н
2
) = 0,14 моль ∙ 2 г/моль = 0,28 г 
m(ерітінді) = m(еріген зат)+m(Н
2
О) – m(Н
2
) =5,6г+100г–0,28 г =105,32 г 
ω(Ca(OH)
2
) =
m(Ca(OH)
2
)
m(ер − ді)
· 100% =
10,36 г 
105,32 г
· 100% = 9,84%

жүктеу/скачать 2,05 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: