«Бекітемін» И. Панфилов атындағы

Түркі тілдер тобының 6 топқа бөлінуі. Оңтүстік тобы (түрік, гагауыз, әзірбайжан, түркімен), батыс тобы (қарайым, қарашай, балқар, қырым татарлары, құмық, татар, башқұрт), орталық топ (қазақ, қарақалпақ, ноғай, қырғыз), шығыс тобы (өзбек, ұйғыр, сары, слар), солтүстік тобы (алтай, шор, хакас, тува, тофа, саха), чуваш тобы. Көне түркі тілдері (хазар, бұлғар, ғұн, көктүрік, сақ, авар) мен әлемдегі түркі тілді халықтар тіл туыстығы жағынан 6 топқа бөлінеді. Қыпшақ бұтағы, оғыз бұтағы, қарлық бұтағы, аралық бұтақ, чуваш, саха. Қазақстан Республикасындағы Тілдер туралы заңдары (1998., 1995., 1997 ж.ж.) Қазақстан Республикасының Ата Заңында қазақ тіліне берілген бабы (7 бап), қазақ тілінің қолдану аясын кеңейту, мәртебесін арттыру, дамыту мақсатында «Тілдерді қолдану мен дамыту бағдарламасы» (2001-2010 ж.ж.) басшылыққа алу. Заң тұжырымдамаларын жаттау.

Қазақ лингвистика ғылымы үлкен 3 салаға бөлінеді. Лингвистика қай тілден енгенін айту. Фонетика, лексика, грамматиканың зерттеу зерттеу салаларына қысқаша тоқталу. Фонетика және орфография.

Дыбыс, фонема, әріп, алфавит. Тіл дыбыстары туралы түсінік. Дауысты дыбыстардың емлесі: а,ә,е,о,ө,ү,ұ,у,ы,і,и,я,ю,е,э., әріптерінің қолдануы

Буын үндестігі және дыбыс үндестігі. Буын үндестігіне бағынбайтын қосымшалар. Кірме сөздердегі буын үндестігіне бағынбайтын жағдайлар. Дыбыс үндестігі: ілгерінді, кейінді, тоғыспалы ықпалдың түрлері. Екпін. Ой екпіні, сөз екпіні, тіркес екпіні, дыбыс екпіні. Екпін түспейтін сөздер мен қосымшалар.

Орфография дұрыс жазудың нормасы, орфоэпия дұрыс сөйлеудің нормасы. Орфографиялық заңдылық негізделетін принциптер: А) фонетикалық; ә) дәстүрлі принцип; б) морфологиялық принцип.

Лексиканың негізгі салалары: Сөз бен ұғым. Сөз бен мағына. Сөз мағыналары.

Табу сөздер мен этимология тарауы туралы түсінік беру. Ономастика,топонимикалық сөздердің шығу тарихы.

Тілдің суреттеме құрал троптарын оқыту. Метафора, эпитет, синекдоха, метонимия, теңеуді көркем мәтіндерді пайдалана отырып ұғындыру. Термин сөздер, олардың қолдану аясын айту. Басқа тілден енген сөздерді ажырата білуге үйрету. Араб-Иран тілдерінен, Монғол тілдерінен, Түркі тілдерінен енген сөздерді білуге бағыт беру.

Фразеология грк тілінен шыққан термин. Фразеологиялық сөз тіркесі екіге бөлінеді. Олар фразалық тіркес пен идиомалық тіркес. Мақал мен мәтелдердің айырмашылығын оқыту.

Арготизм: жергілікті диалектілер мен әлеуметік диалект, әдеби тілдің ара салмағын ұғындыру. Говор, диалект, метатеза туралы түсінік беру.

Омоним, энциклопедиялық, синонимдік, аударма, түсіндірме, терминдік сөздіктер

Сөзжасамдық тізбек пен сөзжасамдық ұя, сөзжасам жүйесі. «Грамматика» терминіне түсінік беру. Тарихи грамматика, сипаттама (синхрондық) грамматика, салыстырмалы грамматика бөлімдеріне шолу жасау. Грамматикалық тәсілдер, грамматикалық құрылым,грамматикалық форма, грамматикалық мағынаны ажврату. Граматикалық тәсілдер үшке бөлінеді: олар синтетикалық, аналитикалық, лексика-семантикалық тәсілдер. Жұрнақтар, нөлдік форма, көмекші морфема, сөз тұлғаларын оқыту. Дара сөздер мен күрделі сөздердің жасалу жолдарын түсіндіру. Негізгі және көмекші сөздерді мысалдармен ұғындыру. Туынды сөздер бес түрлі жолмен жасалатынын дәлелдеу: лексикалық жолмен, жұрнақтар арқылы, бірігу арқылы, қосарлану, тіркесу жолдарымен.

Зат есімнің сөзжасамы. Сын есімнің сөзжасамы, сан есімнің сөзжасамы, етістіктің сөзжасамы (шақ, рай, есімше, көсемше, етіс, тұйық етістік, болымды болымсыз етстік категориялары.) Есімдіктің сөзжасамы: (құрамына қарай, тұлғасына қарай, мағынасына қарай бөлінуі) Еліктеуіш сөздердің сөзжасамы: (дыбыстық және бейнелік түрлері) одағайдың сөзжасамы: (шақыру, жекіру , көңіл-күй одағайлары) шылаудың түрлері: жалғаулық, демеулік, септеулік, сұраулық.

Синтаксис грек тілінен енген сөз (Sintaxis-құрастыру деген мағынаныбілдіреді.) сигтаксистің басты арнаулы объектісі екеу: бірі-сөз, екіншісі-сөйлем. Сөз тіркесінің байланысу тәсілдері төртеу: интонация арқылы , орын тәртібі арқылы, жалғау арқылы, шылау арқылы. Сөз тіркесінің байланысу түрлері: қиысу, меңгеру, матасу, жанасу, қабысу. Сөз тіркесінің топтастыру принциптері. Сөз тіркесінің мағыналық түрлері екеу, олар: есімді сөз тіркесі және етістікті сөз тіркесі.

Тұрақты сөз тіркесі мен еркін сөз тіркесінің айырмашылығын ажырата білуге үйрету.

Сөйлем, және оның негізгі белгілерін білу. Айтылу мақсатына қарай сөлемдер: хабарлы, сұраулы, лепті, бұйрықты болып бөлінеді.

1. 
   Бастауыш, негізгі белгілері; құрамы, мағынасына қарай бөлінуі.
   
2. 
   Баяндауыштың негізгі бегілерін оқыту: есім, етістік, құрама баяндауыштар. «Предикат» деген термин баяндауыш екенін ұғындыру. Бастауыш пен баяндауыштың байланысы. Предикативтік қатынас: Толықтауыштың негізгі белгілері: мағынасына қарай бөлінуі, байланысу түрлері: Анықтауыш, негізгі белгілері:мағынасына қарай бөлінуі, байланысу түрлері. Пысықтауыш: негізгі белгілері:мағынасына қарай бөлінуі, байланысу түрлері.
   

Қаратпа, қыстырма, одағай сөздердің өзіндік ерекшеліктері, олардың тыныс белгілері, орын тәртібі туралы түсінік қалыптастыру. Сөйлемнің айқындауыш мүшелері туралы. Оңашаланған айқындауыш, тыныс белгілері. Қосарлы айқындауыш. Сөйлемнің бірыңғай мүшелері туралы.

Сөздердің орын тәртібі және ой екпіні

Жақты және жақсыз сөйлем. Жақсыз сөйлемнің жасалуы. Жалаң және жайылма сөйлем. Толымды және толымсыз сөйлем. Атаулы сөйлем. Тірек сызбаларды қолдана отырып, мысалдармен түсіндіру.

Салалас құрмалас сөйлемнің түрлері. Жалғаулықты және жалғаулықсыз салалас құрмалас сөйлем. Тыныс белгілері. Сабақтас құрмалас сөйлем: көп бағыныңқылы сабақтас пен көп басыңқылы сабақтас құрмалас сөйлемдердің ерекшеліктерін ажырата білу. Көп бағыныңқы сабақтас, оның екі түрі: сатылы және жарыспалы көп бағыныңқы (Бірыңғай және әралуан жарыспалы сабақтас)

Аралас құрмалас сөйлемнің тыныс белгілері.

Үндестік заңы туралы түсінік түсінік беру, ұғымды тереңдету.

Ауызекі сөзге ерекшелік беретін түрдері лексикалық тұлғалар. Ауызекі сөйлеу стилінің түрлері: дидарласу, полемикалық, көпшілікке арналған сөз.

Көркем әдебиет стиліне тән ерекшеліктерді тану.

Іс-қағаздары стилінің ерекшеліктері.

«Пунктуация» термині латын тілінен аударғанда «Punctum»-нүкте деген сөзден шыққан. Тыныс белгілердің қойылу ерекшеліктері: 1. Сөйлем соңына қойылатын тыныс белгілер. 2. Сөйлем соңында қабаттасып қойылатын тыныс белгілер. 3. Сөйлем ішіне қойылатын тыныс белгілер. 4. Сөйлемді ықшамдап қолдануға байланысты қойылатын сызықша.

«Практикалық қазақ тілі » таңдау курсына төрт практикалық сабақтар берілген.

№ 5 сабақ. Бақылау диктанты. Оқушылардың жас ерекшелігіне сай сөз саны бойынша берілген бақылау диктанты алынады. Диктант соңында қосымша тапсырмалар, талдау жұмыстары беріледі.

№ 13 сабақ. Деңгейлік тапсырмалар. Деңгейлік тапсырмалар дайындалып, қай деңгейдегі тапсырмаларды орындауды оқушы қалауына мүмкіндік беру.

№25 сабақ. Тест тепсырмалары. Қазақ тілінің барлық тараулары қамтылған тест тапсырмаларын орындау.

№33 сабақ. Бақылау жұмысы. Қима қағаздармен жұмыс. әр оқушыға қима қағаз таратып, қорытынды бағаларын шығару.

1. І. Кеңесбаев., Ғ. Мұсабаев «Қазіргі қазақ тілі» (лексика, фонетика)

2. Т. Айдаров «Қазақ тілінің лексикалық ерекшеліктері» - Алматы 1975 ж.

3. Т. Сайрамбаев «Қазіргі қазақ тіліндегі күрделі сөз тіркестері» - Алматы

«Мектеп» 1981 ж.

4. Т. Ахтанов «Тіл білімінің негіздері»

5. Фразеологиялық сөздік.

6. Қазақ тілінің орфографиялық сөздігі – Алматы 1998 ж.

7. Г.Т. Тұрсынова., А.А. Қасымбек «Қазақ тілі әдістемелік құралы»

8. Г. Қасымова., Н. Құрманова «Қазақ тілі әдістемелік нұсқауы» - Алматы

«Мектеп» 2008 ж.

9. Т. Қордабаев «Қазақ тіл білімінің қалыптасу, даму жолдары» - Алматы

«Мектеп» 1987 ж.

10. М. Балақаев «Қазақ тілі мәдениеті» - Алматы 1971 ж.

11. Қазақ тілі мен дәбиеті журналы

12. Б. Құлмағамбетова., Т. Мұқашев «Қазақ тілі»

13. Шың кітап

14. Қазақ тілініңанықтама сөздігі – Алматы 2010 ж.

1. Кестелер (Венн диаграммасы., ішіне-сыртына т.б.)

2. Қима қағаздар

3. Бүктемелер

4. Интербелсенді тақта (слайдты көрсетілімдер., деңгейлік тапсырмалар

т.б.)

6. Суреттер