Бижан бижан Ж.Қ. Павлодар, 2015

Бижан Ж. Қ.

БОЛОН  МОД ЕЛ I:

ПРОБЛЕМАЛАР ЖЭНЕ БОЛАШАҚ

(сұхбат-пікір)

Фин  бұғәзының  жагалауындагы  Хельсинки  қаласының  бір 

бөлігі  аралдарга  созыла  орналасқан.  1550  жылы  Густав  Ваза 

негізін қалаған,  бүл қаланың келбетінен көне мен бүгінгі әлемдік 

өркенді сәулеттің  үйлесімі көрінеді.  1812 жылы  Финляндияның 

¥лы княждігінің астанасы атанды. Х-ХІ гасырлардағы Швед королі 

Эриктің крест жорыгы мен орыстың соңғы патшасы II Николайға 

дейін  бодандықта  тес  пен  балганың  арасындағы  қыспақты 

басынан кешкен финдер төзімділікті тіриіілік құдіреті санайды. 

Финляндияның астанасы -  Хельсинки қаласының езіндегі 70-тен 

астам мұражайлар тарих қойнауынан сыр тартады. Еуропаның 

35  елінің  ынтымақтастық және  бейбіт  емір  сүру  ісі женіндегі 

келісім  Құжатының  осы  Хельсинки  қаласында  жарық  керуі  де 

табиги заңдылықтың қуаты.

Финдер  ел,  улт  болашагы

  -  

ұрпаққа  берік  біпім  беру, 

ғылымды жан-жақты дамыту

 -  

мемлекеттік саясаттың басым 

бағыты  деп  санайды.  Таяуда  Хельсинкиде  еткен  «Ресейде 

және  Еуропалық  Одақта  бірыңгай  білім  беру  кеңістігін  құру» 

туралы  I  Халықаралық  конференцияның  етуі  -   өркендеудің 

осы  үстанымының  беріктігіне  куә  болатын  іс-шара.  Оның 

жүмысына  С. Торайғыров  атындағы  Павлодар  мемлекеттік 

университетінің  ғылым және  хапықаралық  байланыс жөніндезі 

проректоры,  п.г.д.,  профессор  Р.Ж.  Қадысова  қатысты.  Соған

Жумабайқызына

қойган болатын.

Конф еренцияны

біздің елдегі білім беру үдерісіне беретін мәні қандай?

Р.Ж. 

Елдің 

экономикасын 

өрістету 

мүддесін 

өтейтін 

инновациялық  жобалар  жасауға  бейім,  оны  іске  асыруда  кәсіби 

шеберлігі  жоғары  мамандар  даярлауда  барлық  деңгейдегі  оқу 

орындарында  сапа  көрсеткішін  жақсарту  бүгінгі  күннің  басым 

бағыттағы  қызметі  болып саналады.  Епбасы  Н.  Ә.  Назарбае 

халыққа  биылғы  Жолдауында  айтылған  Қазақстанды  әлемдік 

м м * яп еплін катаоына жеткізү устанымына сай жаңа әлеуметтік-

с

а

^ экономикалық  жағдай  жасау,  хапықаралық  жэне  алдымен,  ч  

еуропалық  үрдіс  (тенденция)  негізіндегі  оқыту  реформасына 

кешуге ынталандырып отыр. Мақсатқа жетудің сара жолы әлемнің 

озық  ойлы,  жаңашыл  ғалымдары  мен  қоғам  қайраткерлері, 

кәсіби  мамандарды  айтып  жүргендей  бірыңғай  білім  кеңістігін 

жасаған дүрыс. Бұл бағытта кершілес Ресейде кернекті жүмыстар 

бар.  Отанының  заман  үдерісіне  ілесуіне  барынша  мүмкіндік 

жасауға  талпынған  жоғары  оқу  орындарының  мамандары 

Үкіметтің  қолдауына  сүйеніп,  оқыту-ғылыми  істердің  жаңа 

міндеттерін  жүзеге^асыра  бастады.  Осыған  орай  Хельсинкиде 

Еуроодақ  және  Ресей  аралығына  бірыңғай  білім  беру  кеңістігін 

қүруға  байланысты  I  Халықарапық  Конференциясын  еткізудің 

жөні  келді.  Ресейлік  жаңашылдар  бұл  мәселені  қолға  алып, 

нәтижесінің  маңыздылығына  2004  жылдан  бері  қанығып  келеді. 

Болон  үдерісі  бойынша  осы  арапықта  бірнеше  семинарлар

өткізді.

жақсарту,

ойлайтын өндіріспен тығыз  қарым-қатынасқа үмтылу қүпшынысы

декларациясының

қүжаттарына

қужаттарды

Нарық жағдайында оқу мен өндіріс ынтымақгастығының алғашқы 

қадамы  осылай  бастапды.  Еуропалық  партнерлермен  түрақты 

байланыс  жасапды.  Мәселен,  Зальцбург  семинары  негізінде, 

-   дейді  менің  ресейлік  әріптесім  Н.М.  Розина,  -   Финляндиямен 

бірлескен  шекаратранс университетін  ашу проблемасы бойынша

байланыстарға қол жеткізілді.

Ж.Б. 

РФ  білім  беру  орындары  мен  еуроуниверси-

теттерінің  арасында  байланыс  үрдісі  (тенденциясы)

болганымен  (Ресей ЖОО келісім-шарттарының  90 пайызы

еуропартнрлелік  байланысқа  орай  жасалган  екен),  Ресей

оқымыстылары

  л

жане  қарқынды  жүріп  жатыр  деуге  болмайды  деп  жүр. 

Себебі не ?

Р.Қ.  Конференцияға  қатысушылар  алдымен  бүл  мәселеде 

ақпараттық 

ресурстардың  жегкіліксіздігіне  тоқгалды. 

Өйт- 

кені,  Болон  моделімен  Ресейдің  (Қазақстанда  да  солай) 

қолданысындағы қүрылымдар арасында үлкен айырмашылықгар

__  

V  

^

  ^  

. ш

  <  

м а   « М І  

t u

 

I I   П Л І М

Л І І   I

бар.  Сондықтан,  жаңа  жүйе  бойынша  оқыту-ғылыми  үдерісін

Бижан Ж. Қ.

}

басқару  қызметін  кеңейту  және  күрделендіру  жұмысын  бастау 

керек.  Осы  проблемаларды  шешу  үшін  жаңа  сапа  деңгейіне 

көтерілу мәселесі ақпараттық қолдауды күтеді.

жуйе

4  моделі 

келеді.

Жоғары

жүйеге  өтудің  мән-мағынасы  жан-жақты  қарастырылуы  қажет. 

Жалпы  жаңа  инновациялық  технологияларды  енгізудің  өзі 

жатсынусыз,  қобалжусыз,  күдіксіз  жүзеге  аса  қоймайтыны 

тәжірибеден көпшілікке белгілі.

Болон  үрдісіне  кіруіне  байланысты  жоғары  білім  берудің 

отандық  жүйесін  модернизациялауға  күш-жігер,  ынта  қажет  деп 

ойлаймын.  Мұнда  халықаралық,  алдымен,  еуропалық  үрдісті 

(тенденцияны)  есепке  алу  орынды.  Есептелу  бірліктерін  енгізу 

жөніндегі  инновациялық  қызметті  белсенді  жүргізу,  дипломға 

Еуропалық қосымша,  магистратураның жаңа  идеологиясын  құру, 

жалпы  жүмыс  берушілер  бірлестігімен  кәсіби  және  мемлекеттік 

стандарт  жасауда  өзара  қарым-қатынасты  жандандыру  сияқгы 

басым бағытты мәселелер жоғары оқу орындарының еуропа білім 

беру кеңістігіне енуінің іс-шарапар жоспарында қамтылуы шарт.

Ж.Б. 

Конф еренцияда жаңа реф орманы  жүзеге асы руды ң

амалдары да айт ылган болар?

Р Ж   Білімдендіру  өмірінде  білім  берудің жаңа  стандарттары 

жасалмай  Болон  үдерісіне  ену  пайда  әкелмейді.  Осы  бағьггта 

жұмыс  істейтін  жүйелі  жоғары  оқу  орындары  мемлекеттік 

білім  беру  стандартының  үшінші  ұрпағын  енгізуге  кірісті.  Бізде 

мемлекеттік  стандарттың  Кеңес  Одағы  кезіндегі  типтік  (үлгілік) 

оқыту жоспары мен бағдарламалардың  айтып отырған модепьден 

айырмашылығына  көңіп  бөліп,  тәуелсіз  еліміздің  жаңа  стандар- 

тына сүйеніп, білім беру қызметін жандандыруды қолға алдық.

Әлемдік  тәжірибеде  стандарт  мемлекеттің  белгілі  бір 

құжаттары, тиісті заңдылықтары негізінде реттеледі. Білім берудің 

барлық стандарттарында  білім  беру  сапасына  қойылатын талап, 

міндетті түрде оқытылатын пәндер, білімді бақылау түрлері, оқыту 

сағаты  анықталады.  Стандарт  бойынша  кәсіби  шеберлігі  жоға- 

ры  маман даярлау -  білім  берудегі  негізгі  міндеттер.  Стандартта 

ұстаздарға  оқытудың  дайын  технологиясы  ұсынылмайтыны

Ой толқыны (I бөлім)

белгілі. Бірақ, стандартұстаздарға талаптарға саи шығармашылық 

аясын  кеңейтіп,  оқытудың  модельдендіру  бағдарламасын  жасау, 

компьютерді  кеңінен  қолдану  сияқгы  заманауи  технологияларын 

қолдануға зор қолқабыс береді.

Стандарт 

талабын 

алмай, 

нақты 

жоспар 

тәртібінде 

қарастырсақ  Болон  моделін  енгізуде  үлкен  кедергіге  душар 

боламыз.  Муның қиындығы -  бұрынғы  Кеңес Одағы  кеңсітігіндегі 

білім  беру  саласының  бәрінде  академиялық  сағат  жалпы 

жумысты  қамтымай,  тек  қана  аудиторияны  қамтитындығында. 

Модульдік  жүйе  пәндік  оқьггудан  арылып,  мақсатты  ауқымды 

оқыту бағадрламасын енгізуді қажет етеді.

Есептелу  бірлігінде  шын  мәнінде  жұмсалған  физикалық  күш 

емес,  меңгерілген  нақты  білім  көрініс  табады.  Алайда,  бір  ізді 

бағапау  жүйесі  дипломдардың  бірыңғайлығын  айқындайтын 

абсолютті индикаторы бола алмайды.

Ж.Б. 

Жаңа  стандарттың  мазмүны  мен  қүрылымы 

бірыңгай устаным негізінде жасалды гой...

Р.Ж.  Әрине,  мұнда  үздіксіз  инновациялық  үстаным  негізінде 

қызмет  ету  басым  бағыт  апады.  Үздіксіздік  ұстанымы  білім 

беру  орындарының  барлық  деңгейлерінде  оқытудың  мазмүнын 

біріктіруде,  кәсіпті  меңгертуде,  дарынды  балалармен  жұмыс 

істеуде  тиімділік  керсетеді.  Ал  инновациялық  үстаным  —  оқыту 

мен ғылымның өзара байланысынсыз тиянақты нәтиже бермейді. 

Кәсіби  мамандықгарды  меңгертуде  инновациялық  курстар 

үйымдастырып,  жаңа  ғылыми  факгілердің  қосымшаларын, 

инновациялық әдістер мен білім беру түрлерін қолдану ісін ұдайы 

жүзеге асырып отырсақасығымыз алшысынан түседі. Студенттерді 

инновациялық қүрылымдарға даярлау — оларды  ғылыми-зерттеу 

жүмыстарына  баулуға  апаратын  сара  жол.  Кәсіби  білім  беру 

саласындағы  саясаттың  негізіндегі  ұстанымның бірі  -  партнерлік 

қарым-қатынас.  Осы  үдеріске  сай  еңбек  рыногы  күтіп  жүрген 

мамандар  даярлау  үжымдар  арасында  көпсатылы,  кепдеңгейлі 

байланыстарды 

қажетсінеді. 

Ондай 

арапасушылық  аймақ 

деңгейінде  бір  салаға  қатысты  білім  беру  ассоциацияларының, 

оқу -  ғылыми  -  зертгеу,  оқу -  ғылыми  -  өндірістік  кешендерінің 

қажеттігін  тудырады.  Партнерлік  ұстаным  конкурстық  негізде 

болады.  Базалық  лабороториялар,  бірілескен  кафедралар  ашу

баспалдақтарын

баспалдағының

үйрету, зерттеу,

Қүзырлыққа

негізделген  тәжірибедөн  өтудің  модульдік  бағдарламасын  жасау 

бірінші  көзектөгі  жүмыс.  Студвнттөр  шөтөлгө  кәсіби  практикаға 

барғанда  олардың қолдарында  практикалық дайындық бағытына 

байланысты  әр  бағытқа  қатысты  глоссарийлері  болуы  тиіс. 

Жоғары  оқу  орындарының  шетелдік  білімдендіру  ұйымдарымен,

ассоциацияларымен, 

олардың  эксперттерімен 

қауымдасып, 

сапапық, 

аймақтық,  ұлттық  кәсіби 

шеберліктер  жайында

ақпараттар

жеткізеді.

оқыту

Бижан Ж. Қ.

жаңа  әлеуметтік-экономикалық  кәсіби  білім  берудің  үйлесімді  ч

жүйесін қүруға жол ашады.

Университеттердің  штат  кестесі  оқытудың  жаңа  мазмүнына

сәйкеспейтіндіктен  білім  беру  бағытының  салыстыру  кестесін 

қүрастыру  мәселесіне  көшу  проблөмасын  швшу  дв  оңай  өмөс. 

Бүл  түста  бакалаврлер-магистрлер  даярлау  мен  дипломды 

маман  даярлау  кестелерінің  қабыстырылуы  қажет.  Олардың 

бірқатарының  қүрылымдарын  жасауға  тура  келеді.  Алайда, 

осылардың бәрінде Еуропа Одағымен бірлескен қосымша зерттеу 

жүмыстары  жүргізілмесе  ойлаған  мақсатымызға жете  апмаймыз. 

Бірыңғай еуропалық оқыту стандарттарын қүРУДЫҢ ұтымдылығын 

мойындау  есепке  алу  жүйесімен  тығыз  байланысты,  сондай-ақ, 

дипломдардың салыстармалығы мәселесін ескеруіміз қажет. Одан

кейін  жоғары  оқу  орындары  мен  жүмыс  берушілер  деңгейіндегі 

академиялық 

және 

кәсібилікті 

мойындауға 

байланысты 

проблемалар  қарастырылады.  Ол  үшін  шетвл  мамандарын 

жүмысқа қабылдау саласындағы ұлттық заңдылықтарға өзгерістер 

енгізілу  қажеттігі  туады.  Сөйтіп,  бірыңғай  еуропалық  білім  беру 

кеңістігін  қалыптастырудың  нәтижесінде  білім  берудің  сапасы 

жетілдіріліп,  елімізде  оқып  жүріп,  шетелдің  мәртебелі 

білімі

деңгейіне жетуге мүмкіндік туады деп ойлаймын.

Ж.Б. 

Білімдендіру,  мамандандыру багытында  шетелдік 

кеңіст ікт егі 

өзара  байланыстың  түпкілікті  нәтижесін

оқу  орындарында  іштей,  сырттай,  дистанциялық,  экстернат

ОЙ 

ТОЛҚЫ НЫ  

(I бөлім)

жүйесінде  оқыту  және  тұрғындардың  әртүрлі  категорияларын  ч

оқытуда

белгілі

түрлерін

-  

білім  беру  кезіндегі  олқылықгарды  дұрыстауда  икемді 

және  жариялы  болуға,  оқыту  үдерісін  еңбек  рыногына  және 

студенггердің  өздерін  жеке  оқыту  бағдарламасын  таңдауға 

икемдеуде  оқыту  нәтижесінің  нақтылығына,  белгілігіне  жетуде

тиіміділігі байқалады.

Бұл  қайта  қүру  ақпаратты  оқыту  үдерістері  бойынша

етуде

түсінудің

реформасын шығынсыз жеңілдетуге мүмкіндік туады.

Ж.Б. 

Мазмунды да келешекті аңгімеңізге рахметі

Жұмасейт Бижан, 

«Сарыарқа самалы» газеті

2008 ж.

Бижан Ж. Қ.

САЙЛАУШЫЛАРМЕН  КЕЗДЕСУ

(проблемалық сухбат)

жүргізуші: 

Сәлеметсіздер ме,  қурметті

Шарықтап  қалтаны  тескен  бага,  турақтамаи

сыргып

іп тур.  Осындай қым-қигаш қоғам тіршілігі халық 

депутаттарын  тағы  да  сайлаушылармен  кездесуге  мәжбүр 

етті.  Өткен  аптада  біздің  облыстың  сайлау  округтерінен 

сайланған  депутаттар  облыс  кәсіпорындары  мен  білім  беру 

мекемелерінде болды.  Бейбітшілік және рухани келісім жөніндегі 

Қазақстан Президенті сыйлығының лауреаты, халық депутаты 

Герольд  Карлович  Бельгер 

Павлолар  пединститутының 

устаздары  және  студентерімен  кездесті.  Өкімет  билігінің 

терт  тармағы:  Парламент,  Президент,  Үкімет,  Сот  билігі 

аралықтарындагы  езара  іс-қимыл  мен  үйлесімді  қызметтің 

бүгінгі күнге дейінгі деңгейі және алдғы міндеттер, экономикалық 

дагдарыстан шығудың жолы әңгіме арқауы болды.

Одан  Жогаргы  Кеңес  депутаттарының  жумыс  тәртібі, 

қүрамы мен қурылымы жайында сухбат беруін етіндім. Байсалды,

ризалық

білдірді.

Кадрде

депутат

Жаңа  Парламентте

жумыс  істейді.  Парламентте

Депутаттар

қатысады,  қалған  күндерінде  комитеттер  мен  комиссиялардың 

мәжілістерінде 

жүмыс 

істейді. 

Парламенттің 

құрамында 

мемлекеттік  тізіммен,  бірнеше  партиялар  мен  қозғалыстардан 

усынылып,  сайланған  депутаттар  бар.  Арнаулы  орта  білімді  бір 

жумысшы  депутат  сайланды.  Өзге  депутаттар  жоғары  білімді. 

Бұдан бұрынғы шақырылған Жоғарғы Кеңеске сайланған депутат- 

тардың  бірқатары  екінші  рет  сайланды.  Депутаттардың  көпшілігі 

бурын  басшылық  жумысында  болып  тәжірибе  жинақгаған.

қызметінде

ужымдық

етуге

ОЙ 

ТОЛКЫНЫ 

(I бөлім)

Кадрдежүргізуші: 

Тереке, кейбірдепутаттарсайлаушылармен 

кездескенде  Конституцияны  тутас  өзгерту  мәселесін  қозғап  жүр.

Сіз қалай ойлайсыз?

Кадрде Герольд Карлович Бельгер: 

Солай сөйлеп жүргендер 

бар.  Мен  олай  ойламаймын.  Қазақстан  азаматы  атанған  соң,

Қазақстанның

Қазақстанда

қоғамның  қиындығын  бірге  көтер,  қазақша  айтқанда  ыстығына 

күйіп,  суығына тоңуың керек. Ал кейбір депутаттар олай деп жур- 

ген жоқ. Қазақстан Конституциясын тутастай езгертікісі бар. Казак- 

стан,  қазақ елі деген~сөзді езгерту керек, орыс тілін -  мемлекеттік 

тілі деп  қабылдау,  қос  азаматтық беру және т.  б.  17 түрлі  өзгеріс 

енгізу  жөнінде  өзгеріс  жасағылары  келеді.  Бірақ,  бул  дурыс

мемлекеттік

тіл

Конституцияда

жоқ,  ендеше,  мундай  усыныстардың бәрі  Заңға  қарсы  сез,  қазақ 

халқының  намысына  тиетін  жағдайлар.  Конституцияға  езгеріс 

жасау  женіндегі  усыныстар  өтуі  үшін  кворум  бойынша  дауыс

депутаттардың

ғана  өтеді.

Жаппы

усынылады

Кадрден 

тыс 

жүргізуші: 

Ол Абай  атындағы  пединституттың 

упттық мектептерде берілетін орыс тілі және әдебиет факультетін 

бітірген. МәлікҒабдуллин: «Гера, сен әдебиетші болуға бейімсің», -

журген аспирантураға түсуін

Кадрде

капарда  тұратын  орыс  халқының  өкіпдеріне  байланысты 

мемлекеттік негізгі бағаттар турапы Ереже қабылдаған екен. Соның 

17-тармағында егер орыс халқының екілдеріне қысым жасалатын 

болса, олардың шоғырланып тұрған жеріндегі кәсіпорындарды сол 

мемлекетпен  келісім  арқылы  сатып  алу  кезделіпті.  Бұл  мәслеге 

орай көзқарасыңызды білдірсеңіз.

Кадрде:  Герольд  Карлович  Бельгер: 

Мұндай  қужатты 

мен  бірінші  per  көріп  отырмын.  Осыдан  біраз  бұрын  Президент 

Нурсултан  Назарбаев  бір  қужат  дайындапып  жатыр.  Оның 

халықтар  тыныштығын  сақтауға  ерекше  рөлі  болады  деген.  Ал 

мынадай мәселеге қарағанда бул қужатты, өлі де болса тиянақгап, 

пкып  г.япапка салумыз кажет. Бір мемлекеттің кәсіпорынын, жерін

Бижан Ж. Қ.

сатып алу жөніндвгі үсыныс болса, мейлі заң болсын дурыс емес.  ^  

/Іүндай заңдар елді біріктіруге емес, керісінше, екі елді ажыратуға

етеді. Сондықтан,  мен мұндаи қүжатқа 

ілы. Тәуелсіз мемлекеттер арасындағь

тұтастай

қорғайтын,  онда  тұратын  халықтардың  қүқығын  сақтайтын,

намысына тимейтін болуы абзал.

Ресей  мемлекеті  империялық  пиғылдан  арылатын  уақыты

жетті  деп  ойлаймын.  Олар  Мемелкеттік  Думада  осы  орайда 

қаулы  апған.  РФ  Президент!  Борис  Ельцин  де  осылай  деп

мемлекетаралық ресми кездесулерде' айтып жур.

Кадрден  тыс жүргізуші:  1986 жылғы  желтоқсан  оқиғасынан

кейін  қазақ тілі  200  сезден  ғана  қүралады деген  намысқа тиетін, 

бірақ, дәйексіз сездер шыға бастады. Сол кезде Герольд Карлович 

«Абай жолы» эпопеясында Мүхтар Әуезов 16 983 сез, ал Шекспир 

мен  Байрон»  әрқайсысы  ез  шығармаларына  15  000-нан  сез 

қолданғандығын айтып, қазақ тілінің байлығын ерекшеледі.

Кадрде  жүргізуші:  Тереке,  орайы  келгенде  Қазақстан 

Констиутциясын 

езгерткісі 

келетіндер 

осындай 

қүжатты

жүрген

Кадрде

болуы  да

мүмкін.  Бірақ, ондай адамдар аз. Олар осы ойларынан арылмаса 

қателеседі.  Уақыттарын  босқа  еткізеді.  Өйткені,  мемлекет 

езінің  негізгі  Заңын,  Конституциясын  әрқашан  қорғайды.  Оған 

Парламентте  қазір  депутаттар  Заң  шығару  женінде  заңдардың 

емірге қажетті дәрежеде жасалуына ерекше кеңіл белуде.

Кадрден  тыс  жүргізуші:  Герольд  Карлович  Бельгер  30 

жылдық  шығармашылық  жолында  200-ден  астам  прозалық 

шығармаларды,  ғылыми  мақалаларды  қазақ  тілінен  орыс  тіліне 

аударған. Қазақ-орыс және неміс тілдерінде «Гете мен Абай» атты

ғылыми еңбек жазған.

Кадрде  жүргізуші:  Гереке,  шығармашылық  пен  депутаттық

лауазымды  қатар  алып  жүру  оңай  емес  шығар.  Сіз  қазақ,  орыс

және  неміс  оқырмандарыа  кеңінен  таныссыз.  Сұхбатымыздың

бағытта

болады

зындағы үйлесімді жүмыс деңгеиі қандаи деп оилаисыз 

( 

Кадрде  Герольд  Карлович  Бельгер:  Парламенттің  жазғь 

ікулында депутаттар сайлаушыпармен кездескенде ел ішінде

жүктеу/скачать 30,18 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: