Бижан бижан Ж.Қ. Павлодар, 2015

СъС

 

Ой толқыны (I бөлім)

біздің  тәуелсіздігімізді  мойындады.  Қазақстан  Республикасының 

г<

 

I  мемлекеттік  рәміздері  белгіленді.  1992  ж.  4  маусымда  Қазақстан 

елтаңбасы  және  11  желтоқсанда  Қазақстан  әнұранының  жаңа 

мәтіні бекітілді.  1992 ж.  Қазақстан Б¥¥ мүше болып қабылданды.

Кадрде  бейне  түсірілім   көрсетіледі. 

Қазақстанның 

тәуелсіздігі Заңмен бекітіліп, жарияланған соң 20-21  желтоқсанда 

«Республика  азаматтығы  туралы»  Заң  қабылданды.  Бүрынғы 

одақтың қүрамындағы республикалардың 11  басшысы қол қойған

ТәуелсізЕлдерДостастығы(ТМД)туралыДекларацияқабылданды.

Міне, осы Декларациядан кейін олар езара келісім-шарт негізінде 

интегарциялық  қызмет  бойынша  жүмыс  істейтін  болды.  Біртүтас 

Қазақстан азаматтығы, тәуелсіз экономикалықжүйе, қаржы-несие, 

сапық  және  кеден  мәселелері  қаралып,  тиісті  қүқықтық  негіздер 

жасалды.  Еліміздің тәуелсіздік жолындағы елеулі де аса маңызды 

іошарапырының  бірі  -   29  қыркүйекте  Қазақтардың Дүниежүзілік 

қүрылтайы ашылды. Тарихи жағдайларға байланысты шетелдерге 

ауып,  тарыдай  шашылып  кеткен  қазакгар  екілдерінің  басы 

қосылып  мәртебелі  жиын  еткізілді.  Оның  барлық  жүмыстарына 

ҚР  түңғыш  Президент!  қатысты  және  олардың  алдына  қазақ 

дәстүрінде Президент қонақасы тартылды.  Бүл іс-шара шетелдегі 

қазақгардың  ез  Отанына  оралу  сәтіне  жедел  жеткізуге  мүмкіндік

береді деп ойлаймын.

Кадрде  шолушы.  1993  жылы  28  қаңтарда  Сталин,  Брежнев

Конституцияпарынан  кейін түңғыш рет Қазақтың өзін-өзі билейтін 

Қазақстан 

Республикасыньщ 

Конституциясы 

қабылданды. 

Осыдан 

кейін 

Қазақстанның  сыртқы  елдермен 

қатынасы 

(республиканы  100-ден  аса  ел  таныды)  күшейді.  Сондай-ақ,  осы 

жылғы  15-16  қарашада  Қазақстанның түңғыш тел теңгесі  шығып, 

тәуелсіздігімізді экономикалық жағынан нығайтуға мүмкіндік туды. 

Тел  теңге  авторлары:  Қайролла  Ғабжалиев,  Меңдібай  Әлин.

1994  жылғы  7  наурызында  Қазақстан  Жоғарғы  Кеңесінің  кезекті 

сессиясында ҚР ресми марапаттау белгілері: Халық қаТіарманы -  

Алтын жүлдыз және ордендер мен медапьдер белгіленді. Тұңғыш 

Халық  қаПарманы  атағы,  №1  Алтын  жүлдыз  Қазақстанның 

түңғыш  Қарулы  күштер  министрі  Сағадат  Нүрмағанбетовке 

тапсырылды. Тоқтар Әубәкіров қазақтың түңғыш ғарышкері болды. 

Қазақстанның түңғыш Президенті Н. Ә. Назрбаев тәуелсіздігіміздің 

үш  жылдығының  мерекелік  салтанаты  өтіп  жатқан  кезінде

к

Бижан Ж. Қ.

ғарышпен  байланысып,  қазақ  ғарышкері  Талғат  Мұсабаевты,

гесеи ғарышкері  і юляковты  жэне  шетел ғарышкерін  құттықтады.

Тәуепсіздер  қатарындағы  өткен  үш  жылда  осындай  аса  зор 

маңызды оқиғалармен қауыштық.

Кейбіреулер тәуелсіздік қиналыссыз,  оңай  келді деп те айтып

жүр.  Бұл

жүрген

оолар.  исыдан  оүрын  талаи  аитып  та,  көріп  те  жүргеніміздей

бүрынғы  экономикапық  байланыс  үзілгеннен  соңғы  жағдайға

терең  үңілсең  бүл  сөздің  ұшқары  айтылғанын  көресіз.  Оған

ауыр  және  жеңіл  өнеркәсіп  орындарындағы,  сонымен  қатар,

ауыл 

шаруашылығындағы 

қаржылық 

тапшылығы, 

соның

салдарынан болған экономикалық құлдырау айқын дәлел болады.

Осылардың  бәрін  қалпына  келтіру  үшін,  алдымен  Қазақстан

мемлекеттік дамудың жаңа жолына түсуі  қажет.  Ол  үшін бүрынғы

жоспарлы  экономикадан  жаңа  экономикапық  нарықтық  қарым-

қатынас  — нарыққа  көшіп,  оны  игерудің  жолдарын  анықтау  тиіс.

Бүл  ретте,  алдымен,  адамдардың  бұрынғы  дайынға  үйренген

психологиясының 

орнына 

іздену, 

зерттеу 

психологиясын

қалыптастыруға  тисіпіз.  Түсіндіру  жүмысы  осы  бағытта  жүріп

жатыр.  Оның  үстіне  бүрынғы  ком м унист  иеяның  орнына  жаңа

қазақстандық  идеяны  анықтап,  қалыптасыру  да  бірінші  кезектегі

мәселе. Сондықтан, Қазақстан халықтары арасындағы ынтымакты,

достықты  және  бірлікті  бұрынғыдан  ерекше  деңгейге  кетерудің 

маңызы зор. 

; 

4

Қазақстанды дамыту бағытындағы жаңа үстанымға  іштен де, 

сырттан да әсерлі бөгеттер жасаушылар да жоқ емес. Сондықтан! 

ҚР түңғыш Президенті Н. Ә. Назарбаев казақстандықтармен бетпе 

бет  кездесу  мақсатында  барлық  облыстарға  іс  сапар  жасады. 

Шетел  мемпекеттері  басшыларымен  кездесу  етікізіп,  жарғақ 

қүлағы  жастыққа  тимей,  тынымсыз  күндер  еткізуде.  Соңғы  үш 

айдың  ішінде  атқарылған  іс-шаралардың  барысын  зердепегенде 

еліміздің тәуелсіздігін нығайту барысындағы жасалған табанды іс~ 

қимылдардан үлкен нәтиже шығатыны сезсіз. Әсіресе, Елбасының 

Итапияға,  Сауд  Аравиясына,  осы  жылдың  19  қазанындағы 

Түркияға  барған  сапарында  Қазақстан  игілігі  үшін  осы  елдерден 

инвестиция тарту жөніндегі  келісімдері  болашақ берекесі болады 

деп нық сеніммен айтуға болады.  Мәселен,  Қазақстанда қүрылған 

бірінші  Италиян  кәсіпорнынан  алынатын  екі  жақты  салық  алуды

*   тоқтаггу  арқылы  шетел  инвестициясын  тиімді  пайдалауға  қол  ч  

жеткіэілетіні  анық.  Ал  Сауд  Аравиясымен  экономикалық  жөне 

мәдени  байланысты  күшейту  жөнінде  келісім-шарт  жасалуы  да 

өркениетті  елдер  қатарына  жетуге  мүмкіндік  береді.  Батыстың 

барлық өркениетті  елдеріндегідей дүниетамы жоғары  білікті және 

аса  көрнекті  ғалымдары  мен  мамандары  бар  қазақ  елі  үлттық 

және  бүкіл  адамзаттық  қундылықтарды  салыстыра  отырып,  ел 

ынтымағын  жаңарту  негізінде  экономикалық  жаңа  жолды  толық 

игере алатыны ақиқат.

Кадрде  бейне  тусірілім  көрсетіледі. 

Түркия,  Қазақстан, 

Азербайжан, Қырғызстан, Түркіменстан, Өзбекстан Президенттері 

қатысқан  Стамбулда  өткен  түркі  тілдес  елдер  кеңесінде  қарым- 

қатынасқа  байланысты  Декларация  қабылданды.  Бул  қүжат  -  

шыққан  тектері  бір  елдердің  ынтымақтастығын  білдіретін 

ресми  құжат  болып  айқындалды.  Кеңестен  соң  еткен  баспасез 

конференциясында  мундай  ынтымақ  пантуркизмге  жақындау 

емес  пе,  Ресейден  алшақтау,  Ресейге  қыр  көрсегу  емес  пе?  -  

деген күңкіл күдіюгер естілді.

Кадрде  шолушы.  Оған  Нурсултан  Әбішулы  Назарбаев: 

«Ешқандай күдіктудыратын мәселе жоқ, мақсат тәуелсіз ел ретінде 

әлеммен  экономикалық,  әрі  мәдени  байланысты  нығайту»,  -  

деп  ашық,  әрі  тиянақты  жауап  қайтарды.  Одан  әрі  шетелдермен 

байланыстың нәтижесіне тоқталды.  Түркиямен тығыз  интеграция 

жасауда Талдықорғанда  сабаннан  жылына 40  мың тоннаға дейін 

қағаз  фабрикасы  және  осы  қалада  тоқыма  фабрикасын  салу 

жөнінде  келісім-шарт жасалғанын  баяндады.  Бурын шикізат қоры 

болып  келген  Қазақстан  қой  жүнін  арзанға  беріп  уқсата  алмай 

келсе,  енді  бір  жыл  ішінде  мата  шығаратын  болды.  Шынында 

ауылдарда  көп уақыт бойы тюктелген  қой жүні үйіліп жатушы  еді. 

Мұндай  жақсылық  біздің  өңірге  де  келді.  Павлодар  қаласында 

тері  илеу  фабрикасы  ашылатын  болды.  Ақтөбеде  жылу  электр 

орталығы және мұнай өқцеу зауыты іске қосылады. Ал Жезқазған 

облысында Жыланды кенішінде мыс өндіру улғаяды.

Кадрде  бейне  түсірілім  көрсетіледі.  Епбасы  мундай  теріс 

ойлылар  жаңа  Қазақстанның  өркениет  жолындағы  айғақтарға 

зерделей  назар  аударылса  теріс  пейілдер  езгеретіні  анық  дейді. 

Атап айтқанда,  Қазақстан турғындарының 35  пайызы орыс халқы- 

ның өкілдері.  Олардың басым  көпшілігі жоғары  кәсіби  мамандығы

Q j C  

Ой толқыны (I белім)

jap азаматтар. Іргелі ел болуда ежелгі тарихи дәстүрі бар Ресейден 

оқшаулану  Қазақстан  болашағына  қиянат  болатындығы  да  анық. 

Осыны  түсінгендө  ғана  көлденең  кек  аттылар  шындыққа  бас  иер

еді. 

Н

Кадрде  шолушы.  Қазақстан  тәуелсіздігінің салтанатында  ҚР 

Президенті Н.Э. Назарбаев осы мәселенітолықтырды, тиянақтады. 

Ол:  «Конституцияға  қайшы  іс-әрекет  Заң  жүзінде  тоқтатыпуы 

тиіс»,  -   деді.  Елбасы  қазақстандықтарды  бірлікке,  ынтымаққа 

шақырды.  Сез тудыра  бастаған  қос  азаматтық женіндегі талапты 

тоқтатуды үсынды. Жаңа телқужат Қазақстанда тұрып,  одан кейін 

кешіп кетіп, қайта оралған азаматтарға берілуі женінде «Азаматтық 

туралы» Заңға сәйкес жедеп түрде жүзеге асатынын еске салды.

Интеграцияға  байланысты  Елбасы  ұстанымының  өміршең 

екендігін  ел  ішіндегі  кепшілік  те,  шетел  де  байқап  отыр.  ҚР 

Президенті  Н.Ә.  Назарбаевтың  Еуразиялық  одақ  қүру  женіндегі 

идеясына  Қытай,  Батыс еуропа,  Балтық жағалауы елдері  ықылас 

қоюда. Биылғы, 1994 жылғы 22 қазанда ТМД елдері басшыларының 

кеңесінде  еларалық  комитет  құрылды.  ТМД  елдерінің  Үкімет 

басшыларының  орынбасарлары  осы  комитет  мүшелері  болып 

тағайындалды.  Комитетке үш айы бойы басшылықжасап, ауысып 

отьюатын еоеже бекітілді. Аталған комитеттіңүйлестіру жүмыстары

еңцеу зауыты жаңа қуатта

Қазақстан

ТМД

етелер еді

Кыргызстан  және  Қазақстан

езара қарыздарын етеуге кірісті.

Еуразия 

одағын 

қүруға 

қатысты 

Ресейде  бұрын  да

әртүрлі

иелері  санапуан  пікірлерін  іркіп  қалып  жүрген  жоқ.  Бірінші, 

кезекте  олар  Еуразиялық  одақ  идеясы  келешек  үшін  маңызды 

деп  санайды.  Бірақ,  олар  осы  идея  негізінде  конфедерациям» 

бірігуге  басымдық  беруде.  Конфедерация  —  бірнеше  егеменді 

мемлекеттердің  бірлескен  іс-әрекеттерді  үйлестіру  үшін  6ipjryi. 

Конфедерацияда  бірыңғай жоғары заң шығару органы  болмайды 

және  бірыңғай  азаматтық  та  жоқ.  Сондай-ақ,  конфедерацияның

л п г а и и и к ш   і^ППкіНЛЯҒКІ  б и Л ІК   ӘЛСІЗ.  ӘОІ  ОЛ  МӨМЛӨКӨТТІҢ

ирі <

Бижан Ж. Қ._____________

азаматтар үшін тікелей  юридикциясы  (сот жүргізу  құқығы)

Ой толқыны (I бөлім)

конфедерация

ТМД  елдерін

конфедерация 

эрінен  мықты

Ал

Т

екендігі айқын байқалады.

Ресей Сыртқы бақылау қызметініңбасшысы Евгений Примаков:

«Интеграцияның  үш  варианты  бар»,  — дейді.  Бұл  пікір,  әрине, 

тек  қана  болжау,  топшылау  емес,  ресми  үсыныс.  Оның ұсынысы 

бойынша,  бірінші  вариант  — экономикалық,  әлеуметтік,  мәдени, 

әскери байланыстардбі біріктіріп, бір орталыққа бағындыру; екінші 

вариант  -   оқшаулану.  ¥лттық  оқшаулану.  Соның  нәтижесінде  аз 

үлт  өкілдерінің  қүқығы  шектеледі.  Қашқындар  кебейеді.  Үшінші 

вариант  -   біріктіру  үдерісіндегі  атқарылым  Ресейге  емес  ТМД 

елдерінің  біріне  тапсыру.  Интеграциялық  жақындасу  Ресейсіз 

жүргізіледі  екен.  Е.  Примаковтың  бірінші  варианты  —  ақпарат 

хабарының  жүзеге  асуы  мүмкін  деген  ойға  тоқталады.  «Бүл 

варианттар  бір-біріне  өте  жақын  және  Ресей  басшыларының 

ішінде  интеграцияға  қарсы  ешкім  жоқ»,  -   дейді  ол.  Олардың 

сез  ауаны,  саясат  пәрмені  осы  пікірлерден  анық  көрінеді.  Бүл 

Еуразия одағын қүру -  Кеңестік Одақ сияқты қүрылым, жаңа үстем 

қүрылымға жетудің алғашқы баспапдығы болып шығады. Осындай 

аса күрделі саяси кезеңде Еуразия одағын қүру идеясының тізгінін 

мықгап  үстау  қажет  екендігі  байқалады.  Осымен  шолуымыз

аяқталды. Хош, сау болыңыздар.

Режиссер/ Үмітжан Садуові 

Ппвпашвоы  Твпеген Ахметов  26.10.1994 ж

f

ТӘУЕЛСІЗІДІГІМІЗДІ

Бижан 

ж. қ.

ЫНТЫМАҚТАСЫП  НЫҒАИТАИЫҚ

(телешолу)

Кадрде  шолушы.  Сәлеметсіздер  ме,  құрметті  теледидар 

керермендері!  Қазақстан  тәуелсіздігін  нығайту жолындағы  етпелі 

кезеңце ілгері қадам басқан сайын қоғамдық қайшылықгарға душар 

болып  жүрміз.  Қайшылықтар  саяси  да,  экономикалық  мағынада 

туындай  қалады.  1993 жылғы  қабылданған  Қазақстанның түңғыш 

Констиуциясында:  «Өзін-өзі билейтін қазақ үлты мемлекеттілігінің 

түрі  ретінде  Қазақстан  Республикасы  өзінің  барлық  азаматы- 

ның  құқық  теңдігін  қамтамасыз  егеді.  Қазақстан  демократиялық 

және  зиялы  және  біртутас  мемлекет  қүрып  жатыр»,  -   деп  атап

көрсетілген.

«Түйенің  жантақ  жемесе  тілі  қышиды»,  -   дегендей  Ата 

Заңымыздың  осы  қүрылым  негізін  өр  саққа  жүгірткісі  келетін 

«алыптардың» теріс сөйлемесе тілдері қышиды-ау шамасы. Олар 

Қазақстанның  жаңарған  мемпекет  құрылымының  болашағына 

үмітпен қараудан гері, дамудыңжоғары сатысына жетуіне күдіктері 

көп.  Өйткені,  олар  экономикалық  дағдарыстың  күрделі  күрмеулі 

кезеңі  -   теңге  айналымы  мен  оның  құнының  күрт  темендеуінен, 

өндіріс өнімдерінің қүлдырауынан, тауар тапшылығынан қоғамның 

ертеңіне  дүдәмал  кезқараспен  қарауға  тым  бейім.  Неге  солай? 

«Жолдасты жол айырады», -  деген қазақ шындығынан туындағын 

уғымның айғақтығы осы түстан көрінеді.

Кадрде  бейне  көрсетілім.  Олай  дейтініміз  таяуда  ғана 

Павлодар  қаласында  зейнеткерлердің  рүқсат  етілмеген  митингісі 

өтті. Оның арасындағы танымал, инабатты адамдар бізді көргенде 

именіп қалғаны аңғарылды.  Митингінің күн тәртібіне «Зейнетқыны 

есіру және ай сайын мезгілінде беру» мәселесі қойылған. Соңынан 

бұрынғы  Кеңестік Одаққа  қайта  оралу жөнінде  Елбасына  арнайы 

хаттаманы  жіберу  турапы  мәселені  қосымша  қойған.  Осыны 

көргенде біз  митингіге шақыру барысында оларға  мәселенің мән- 

жайын нақытылап түсіндірмеген-ау деген ойлар келді басымызға.

Кадрде  шолушы.  Тұстан-тұстан  мен  мүндалап  шығатын 

өжетер  кім?  Түймедейді  түйедей  етіп  олардың  тілге  тиек  етіп 

жүргендері  қай  мәселе? Түтінімізді  бізбен бірге түтетіп жүргендер

214

Ой толцыны (I бөлім)

неден  тарықты  екен  деп  сүрастырдық.  Бұлардың  нұсқындарына 

қарасаң Қазақстанға біртықырдытаяндырғысы келетіні байқалады. 

Оның  мәнісін  бағамдасақ,  біріншіден,  асыра  сілтеп,  көсіле 

сөйлеуге  ішкі  экономикалық  дағдарыс  түрткі  болып  отыр  екен. 

Бұған дүмпу берушілер кімдер екен? деген ойдың да түбіне үңілдік. 

Сөйтсек,  Ресейдегі  экономикалық  жағдай  Қазақстандағыдай 

емес.  Олардың  күн  көрісі  қазақстандыкггардан  жақсы  деген  пікір 

туғызғандар  арамызда  бар  екен.  Солай  болғанымен,  отқа  май 

қүюшылардың басқа тірегі бар  ма екен? деген  күдіктің түп  қазығы 

қайда  тұрғанына  көз  'жеткіздік.  Ойыма  Ресей  Федерациясының 

терағасы  В.  Чорномырдин  қол  қойған  1994  жылғы  3  тамызда 

шыққан  «О  мерах  по  поддержке  соотечественников  за  рубежом» 

деген  Қаулысына  сэйкес  «Основные  направления  государствен­

ной  политики  Российской  Федерации  в  отношении  соотечествен­

ников,  проживающих за  рубежом» деген  шетелдегі отандастарын 

қорғау  бағыттары  туралы  құжаттың  «Российская  газета»  1994 

жылғы 22 қыркүйекте шыққан санында жарияланғаны түсті.  Оның 

4-тармағында:  «Осуществлять  взаимодействие  с  российскими 

общественными  организациями  и  использовать  имеющиеся 

в  их  распоряжении  возможности  в  вопросах  поддержки 

соотечественников,  а также с русскими  и  славянскими общинами 

и  другими  общественными  организациями  в  странах  ближнего 

зарубежья...», -  деген қағида жазылыпты.

Жалпы  Ресейде  дүниежузіндегі  орыс  қауымдастығының 

Ресей  орыстар  үшін  дейтін  доктрианасы  бар.  Бұл  құжат  Монро 

доктринасы  негізінде  жузеге  асқандығын  айта  кетейік.  Монро 

доктринасын  шығарғандар Америка.  Атапған  құжатта Америкада 

улттық  мемлекет  қүру  ұстанымында  «Америка  американдықтар 

ушін»  деген  ұранды  пайдаланған.  Ресейліктердің  белсенділері 

жаңа  тәуелсіз  Ресей  қүрудың  етпелі  кезеңінде  осы  ұранды  тірек 

етуді  ұсынған.  Әлемге  әйгілі  жазушы  Александр  Солжинициннің 

«Ресейдің  кесегесін  кегерту»  женіндегі  доктринасы  осыны 

тірек  етеді.  Ол  бүрынғы  Одақтың  қүрамындағы  кеп  ұлт  екілдері 

қоныстанған  Украина,  Белоруссия,  Қазақстан  сияқты  елдер 

Ресеймен  Федерацияға  қосылуы  тиіс  деп  санайды.  Федерация

сөзінің мағынасы -  бірігу.

Мұндай өмешесі күрып, қадала қалып бірігу кімді жарылғайды, 

кімді он екі де бір нусқасы жоқжағдайға апып келеді? Осыны халық 

j

215

I

Бижан Ж. Қ.

У

рболып  ойласуымыз  қажет.  Бүгінгі жаңарған  Қазақстан  м ем лекетін^ 

қурудың сара жолы анықталып,  үлттық мемлекет қүруға  бетапған 

шақта, жағдайымыз ауыр деп ауызды қу шөппен сурту әділетсіздік 

болар.  Қазақстан  ғана  емес  бурынғы  Одақтың  қүрамындағы 

барлық респуликалар шер кеңілден арылып, қаймағы бұзылмастай 

тәуелсізідік  алды.  Осыған  орай  олардың  бәрінде  балапарға  өз 

ултының тілінде білім беретін  мектептер санын  кебейтуде.  Бұрын 

халықтан  сұрамай  езгертілген жер,  су,  қалалар  мен  ауылдардың, 

кешелердің  атауларын  қайтару  басталды.  Мұндай  әділетті 

езгерістер  іші  тарлардың  ғана  көңілдерін  қүпазытады.  Олар 

Қазақстандағы  орыс  тілді  мектептердің  жұмысы  тежеледі  деген 

жалған  қауіпке  бой  ұра  бастады.  Сондықтан,  кейбір  пысықтар 

Қазақстандағы  Мемлекеттік  қос  тілділік  турапы  ұсыныс  жасауға 

кірісті. Олай болмаса,  қанжығада көрісуді ұсынды. Сонымен бірге, 

Қазақстанда қос азаматтық алу мәселесін көтеріп қиғылық салды. 

Орыс  тілінің  қолданысы,  орыс  тілділерді  жоғары  лауазымды 

қызметттерге  қабылдау  шектеле  бастады  деп 

шындыққа 

жанаспайтын беймаза сездерді шұбырта жөнеледі. Олар қазақтар 

әлі  де  болса  бұрынғыдай  қойдан  жуас,  сондықтан,  үрейлендіріп 

алу  оңай  деп  санайды.  Атап  айтқанда,  мұндай  теріс  пейілділер 

Ресейге  көші-қон  үдерісін  бастағандарды  тоқтатудың  амапы 

осындай үлттық мемлекеттің ресми тәртіптерін тежеу деп түсінеді.

Кадрде  бейне  түсірілім :  Шыңырау  шындыққа  көз  сапайық. 

Тек қана Павлодар облысында 499 мектептің 174-і орыс тілінде, ал 

109  қазақ тілінде  білім  береді.  Ал  216-сы  аралас  мектеп.  Мектеп

оқушыларының  жалпы  саны  168457.  Олардың  ішінде  139436-сы

орыс тілінде  оқыса,  29029-ы  қазақ тілінде  білім алады 

34

жүр

Ал

Қазақ

Ш

  I

v

l

  I   U

l

l

 

V

I

 

ш

 

W

 

—

----------------------  

------------------ ■

тілінде тәрбие беретін балалар бақшасы саны 281. Сонымен қатар,

.  

.  

______________  

______________________________. —

.

л

 

я

м

л

і

м

 

і

м

л

жұмыс

белігілі

Кадрде  шолушы.  Көші-қон  мәселесіне  байланысты  мына 

цифрға  назар  аударайықшы.  1993  жылы  көшіп  келгендер  саны 

111  290  адам  болса,  көшіп  кеткендер  саны  333400-ге  жеткен.

J?  Қазақстандағы  қазақтардың  саны  қазір  7,5  миллионға  таяу,  яғни 

республика  халықының  45  пайызын,  ал  орыстар  6  миллионнан 

астам  олар  республика  халықының  35,8  пайызын  қүрайды. 

Орыс  халқының  өкілдері  Қазақстанның  6  облысында  түрақты 

қоныстанып,  біршама  көбейіп  келеді.  Мәселен,  олар  Ақмола 

облысында  1989  және  1994  жылдар  аралығында  орыстар  саны 

3672-re,  Батыс  Қазақстанда  -   4365-ке,  Көкшетауда  -   2274- 

ке,  Қостанайда  -   16986-ға,  Павлодарда  —  1070-ке,  Солтүстік 

Қазақстанда  —10708-ге  көбейген.  Еліміздің  басқа  облыстарында 

азайған.  Солай  десек те  ҚР  Статистика  және  талдау  женіндегі 

мемлекеттік комитетгің мәліметіне қарағанда жақын шетелдерден 

келушілер  90  пайыз,  кетушілер  70  пайызға  қурайтын  керінеді. 

Қалай  болғанда  кетушілер  экономикалық  та,  саяси  да  әхуалды 

жақсартуға  көңілдері  алаң  болмаған,  тоң  мойындар,  ығай  мен 

сығайлар  екендігі  анық.Туйіндеп  айтқанда,  барды  місе  түтпай,

ойсыз қүлақ түргендер.

ҚРтүңғыш Президенті Н. Ә. Назарбаевтың Еуразия одағын қүру 

идеясын  осындай  жағдайды  тұрақтандыру  ниетінен  туындаған. 

Мекендерін  жазбай  табатын  жыл  құсындай  жылылықты  бірдей 

сезінетін,  ұзақ  жылдар  бойы  қиындықтарды  бірге  көтерген,  кеп 

үпттың сүттен ақ, судан тазалары тату-тәтті өмір тыныштығыннан 

айырылғысы  келмейді.  Олар  кеп  ултты  Қазақстанды  бірлесіп 

жаңартуды  қалайды.  Біздің  әрқайсымыздың  осындай  мейірімді 

достарымыз,  көршілеріміз,  тағдырластарымыз  бар.  Сондықган, 

Еуразия  одағын  халық  мүддесін  етеуге  лайықгы  қуруға  шын 

пейіл  бергендер  қатары  аз  емес.  Олар  Еуразия  одағын  қуру 

негізінде бұрынғы Одаққа оралу саясатының дәрменсіздігін жақсы 

біледі.  Оны  аталған  одақты  құру  идеясының  жобасы  БАҚ-тарда 

жарияланған  екі  ай  бойы  талқыланып,  жасапған  ұсыныстардан 

байқауға  болады.  Қазақстандағы  партиялардың,  қозғалыстар 

мен  қауымдастықгардың,  саясаткерлердің  үсыныстарында  кеңіл 

тынар  қағидалар  бар.  Атап  айтқанда,  олар  Еуразия  одағына 

кіретін  мемлекет  басшылары  мен  үкімет  кеңесі  Еуразия  одағы

басшылығының жоғары органы болуын қүптайды.

Бүл  одаққа  кірегін  әрбір  мемлекет  орыс  әліппесіне  сәйкес  6

ай  бойы  төрағалық  етеді  дейтін  жобадағы  қағиданы  қүптайды. 

Сасяи-экономикапық 

мәселелерді 

мемлекет 

басшылары 

бірлесіп  шешіп,  Орталық  Парламент  Еуразия  одағы  ауқымында

__________ Ой толқыны (I белім)__________

1

Бижан Ж. Қ.

шығарылған  Заңдарды  үйлестіру  арқылы  біртұтас  экономикалық 

кеңістікті  қалыптасыруға  ықпал  жасау  дұрыс  деп  санайды.  . 

Осылайша  жаңа  Еуразия  одағына  кірген  мемлекеттердің  саяси 

да,  экономикалық  та  дербестігін  сақтауға  болады  деп  санайды. 

Балтық  жағапауы  елдерінде  өткізілген  мемлекет  және  үкімет 

басшыларымен  кездесуде  де  осындай  пікір  құпталды.  Бұл 

орайда,  Уфаина  Президенті Леонид  Кучма  оң  пікір  білдіре  келіп, 

дәл  осындай  бірлестікте  саяси  емес,  экономикапық  мүдделердің 

басым болуының маңызын атап көрсетті. Дәл осындай парасатты 

ұғымды  бірнеше  елдер  жөн  деп  санайды.  Соңғы  кездерде 

Еуразия одағының идеясы жөнінде түгас Азия елдері басшылары 

құлақ сапа  бастады.  Олар  да  одақгың  экономикалық бірлесудегі 

маңызына  тоқталады  және  сонда  ғана  одақ  жумысының  бабы 

табылады деген түйін жасады.

Құрметті  теледидар 

керермендері, 

осымен 

шолуымыз 

аяқталды. Хош,  сау болыңыздар. 

.

Режиссері Жанна  Тұяқова

Режиссердің көмекшісі Күлтай  Әбішееа

Операторы Солтан Жолдасов

1994 ж.

жүктеу/скачать 30,18 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: