Бижан бижан Ж.Қ. Павлодар, 2015

О Й  ТОЛКЫ НЫ   (I  б ө л ім )

J

х Д

Кадрде  шолушы:  Осы  тұста  алдымызда  келетін  тарихи 

даталарға  ой  белуіміз  керек деп  ойлаймын.  Мәселен,  үстіміздегі, 

1986  жылдың  желтоқсанында  бұрынғы  Одақгың  зорлықшыл 

билік  тестеушілерге  қарсы  шыққан  қазақ  жастарының  тұңғыш 

демократиялық  қозғалысын  айуандықпен  басып-шаныштауына 

10 жыл толады.  Бұл оқиға -  жасқа да  қарияға да аян.  1997 жылы 

репрессияның зардабына  түскен  кезеңге  60  жыл  болады.  Ал  XX 

ғасырда  ел  басына түскен ең ауыр  қайғының бірі -  қазақ халқын 

қынадай  қырған  шекген  тыс  революцияшыл  коллективтендіру

басталғаңына  1998 жылы  70 жыл толады 

ужымдастыру  «Асыра  сілтеу  болмасын, аша  таяқ

қапмасын!»  деген  үранмен  бастапып,  шаруаның  қолындағы

түяққа

ушыратты

XX ғасырдағы  ең үлкен  апат деп  Қазақ

Қиын

халықтарының  трагедиясын  айтуға  болады.  Басқа  ешбір  хапық 

дәл мүндай адам санының осынша процентінен айырылып көрген 

жоқ. Егер Пол Поттың қанды режимінен Кампучия тұрғандарының 

үштен  бірі  қырылғанда  дүниежүзінің  тебе  шашы  тік  тұрса, 

Голащекиннің «Кіші Октябрі» түсында әр үш қазақтың біреуі аштық 

пен  айдаудың  қүрбаны  болуы  қазақ  халқын  күйзелтті»,  -  деп  ой 

түйді. Осы ойдың түпкірінде орасан өкініш пен күйініш жатыр. Сол 

кезде қазақтың қырғынға ұшырауын ел болып еске алуға шамамыз 

келді ме? Оны айтқысы келген Түрар Рысқүлов сияқты намысшыл 

азаматтарымыз  Стапиннің  қасында  жүріп-ақ  атылған  жоқ  па. 

Елбасы  айтқандай  бұрынғы  жүйені  кексейтіндер  ол  кезеңнің

осындай қасіретін неге еске апмайды?

Кадрде бейне түсірілім:  Бар шындық Кеңестік тоталитарлық

режимнің  ұлттық  емес,  қайта  нақ  әлеумегпк-тоталитарлық 

табиғатында болғандығында жатыр.  Режимнің қүрбандары:  орыс, 

украин,  беларусь  және  т.  б.  хапықтар  болды  ғой.  Еуропадағы  ең 

үлкен  мәдениеттің  бірі — орыс  мәдениеті  неғүрлым  білімді  талай 

жүз мыңцаған адамдардың көзін қуртудың барысында орны толмас 

шығынға тап болды. Олардың бірнеше миллион таңдаулы өкілдері 

Ресейден шетелге қашып шығуына тура келді, -  дейді  Президент 

өзінің баяндамасында. Осы ойда жалғастыра келе  Президент «Нақ 

солар кейіннен  Ресейдің емес Батыстың ғылымына,  мәдениетіне 

және экономикасына зор үлес қосты», -  деп ойын түйді.

с

Бижан Ж. Қ, 

'""W3

—

 

\л С

Кадрде  шолушы:  Осы  тұжырымнан  соң ол:  «Қазақстандағы 

Ц

әроір улт өкілдері итанын өркениетті ел қатарына жеткізуге зиялы

түрде  қатысады»,  -  деген  поғамдық  қарым-қатынастар  өзегіндегі

шындықты  айқарды.  Иә,  Қазақстанға  келген  тағдырлары  уқсас

басқа  ұлт  өкілдері  де  Ресейдің  Батысқа  амалсыз  кеткен  зиялы

адамдары  сияқты  ақылды  іс-әрекет  жасайтындығына  күмән

болмас.  Тиянақтап  зерделегенде  бул  арада  қазақстандықтар

арасында  жеке  бастың бәсекесі  жоқ,  рухани  мүдде  бар  екендігін

анықгауға болады.  Қазақтың:  «Берекені  көктен  іздеме,  бірлігі  мол

көптен  ізде»,  -  деген  емір тәжірибесін  айғақтайтын даналық  сөзі

осындай  рухани  бірліктің  нәтижесін  білдіретіндігіне  тағы  да  бір 

иланасың.

Баяндамада  Ком м унист  тоталиитарлық  жүйенің  Кеңес 

халқы деп атаған  қүрамындағы барлық халыққа жасаған  қасіретін 

айқындайтын, бул деректе, оның өзінде үңіліп жүргендер болмаса, 

жариялық кезден  бастап,  қарапайым халық ести бермейтін дерек 

келтірілген.  Қазақстан  КП(б)  Ортапық  Комитетінің  өзі,  бірінші 

категория бойынша қуғындалатын адамдардың санын 600 адамға 

(ерекше  үштікгің  шешімімен  жазалауға)  және  екінші  категория 

бойынша (концлагерге жіберу)  1000 адамға көбейтуді сүраған.

«Естімеген  елде  кеп»,  -   дегендей  Президент  айтып  отыр- 

ғандай  тарихта  саяси  партияның  аймаі^гық  бөлімшесі  езінің 

штабынан  бекітіліп  берілген  жазаланушы  адамдардан  600

адамды

Мундай сүмдықты да бастан  кешіппіз-ау:..  «Мал қүлағы саңырау» 

мүндайды, Алла енді керсетпесін де естіртпесін.

Орайы  келгенде  айтайын  дегенім,  Қазақстанның  түңғыш 

Президенті  Нурсултан  Әбішүлы  Назарбаев  қоғамдық  қүбы- 

лыстағы,  қоғамның  дамуындағы  езгерістерді,  дамуды  және 

ондағы  қайшылықтарды  айтып  отырғанда  қазағына  қазақшалап, 

орысына  орысшылап,  халықтар  психологиясын  ескере  отырып 

баяндауы  аудитория  қүрамына  ерекше  ілтипат  көрсетуі  данапық 

деп  санаймыз.  Мүндай  сөзден  қазақ  дәстүрінде  ақылды  әкенің 

баласына,  кереген  ел  азаматының ағайындарына  айтатын жүрек 

сазын жеткізу сәтіндегі көңіл тебіренісіндей сипат сезіледі.

Біз  осылай  сезінгенде  Президенттің  барлық  ақыл-ойы, 

арман-мақсаты  және  саналы  өмірі  елімізде  тұратын  басқа  үлт 

өкіпдері  мен  қазақтар  арасында  түсіністікті  және  төзімділікті

Ой толқыны (I бөлім)

>іғайту,  Қазақстанды  дүниежүзіне  тәуелсіз  мемлекет,  зиялы  ел 

,  деп  таныту  қамында  жүретіндігін  аңғарамыз.  Президент  жаңа 

біркелкілікті: 

«Бірініиіден,

 -  тек демократиялық Қазақстан тәуелсіз 

болады, 

екіншіден,  -

  саяси  тәуелсіздіксіз  Қазақстанда  нақты 

демократия  болмақ емес, 

үшіншіден,

  республикадағы  азаматтық 

қауымдастықгы  қалыптастыру.  Біздің  айқындалатын  кезіміз

жегті», -  деп түжырымдады.

Жаңа  біркелкілікті  орнықтыру  жолындағы  Президенттің 

түжырымдамасы  мемлекеттіліктің  сәйкестілігіне  негізделген. 

Өткенге  тағы  бір  квз  жүгіртсек,  Коммунист  партия  Одақтың 

қүрамындағы  халықтар  тарихын  оқытқан  жоқ,  Одақ  тарихын 

оқытты.  Сондықган,  Қазақстанда  тұратын  өзге  үлт  өкілдері  түгілі 

қазақтардың  өздері  біздің  жеріміз  бен  еліміз  тарихын  білген

түсінбестік, тіпті,  алауыздық

түрақгы

мемлекеттілігі  болмаған  деген  ұиғарымдарды  таратушылар  да 

пайда  болды.  Бүдан  былай  қазақгардың  мемлекеттілігі  туралы 

алуан түрлі сыпсың пікірлерге елеулі түрде тосқауылдың қажеттігін 

өмір  дамуының  барысы  көрсетіп  отыр.  Осыған  байланысты 

енді  «мемлекегтілік»  пен  «мемлекет»  деген  ұғымдардың 

ерекшепіктерін  айыра  білудің  мәні  қазақстандықтардың  ел  болу 

жолындағы  ниеттестігін  қапыптасыру  қажет деген  ой  қорытамыз. 

Мемлекет  жайында  сөз  қозғалғанда  -   жер  аумағын  ғана  емес, 

қайта  саяси-қүқықгық  қатынастардың,  әлеуметтік  және  мәдени 

рухани  бастаулардың  бүкіл  кешенін  ескеруіміз  қажет.  Бүл 

мағынада  қазақтардың  мемлекеттілігі  ежелден  орныққан,  Қазақ 

мемлекетін  саяси  қүқықтық қүрылым  ретінде хаттау XV ғасырдан 

басталғаны  белгілі.  Алайда,  бүл  регте  тарих  ғалымдарының 

өздері  бір  тұжырымға  келген  жоқ.  Сондықтан,  жас  үрпаққа 

тарихымызды оқыту патриоттық тәрбиенің өзегі деп  білуіміз қажет. 

Тарих  ғылымының  күттірмес  міндеті  осы  екендігін  Президент

баяндамасында атап көрсетті.

Кадрде  бейне 

түсірілім:  «Біздің саясат -  адамдар өздерінің

үлттық-мәдени  мүдделерін  жүзеге  асыруына  мүмкіндік  беруге, 

Қазақстанда тұтастай бірлік  сезімін дамытуға кемектесу. Еліміздің 

осындай саясатын жүзеге  асыратын,  оны тереңдете түсуге  көмек 

беретін  зиялы  қауым,  елдің  ғалымдары  екенін  үмытпауымыз 

керек. Айтыла беретін екі тақырып бар, -  дейді ол, -  бірі,  «Зиялы

г

Р  қа

Бижан Ж. Қ.

қауым  мен  халық»,  екіншісі,  «Зиялы  қауым  мен  Үкімет».  «Зиялы

қауым  мен  халық»  туралы  айтқанда  Президент  «Хапық  -   өмір 

айнасы», -  деген халық данапығына сүйенгені анық.

Кадрде  шолушы:  Француз  Президенті  де  Голь  Париждегі 

жаппай  наразылық  толқу  кезінде  француздың  ұлы  философы 

Сартр  түтқынға  алынғанда  «Зиялы  қауым  мұраты  -   билік 

ашындырған  халық  арасынан  табылу»,  -   деп  өзіне  қарсы 

шыққан  философты  дереу  босату  туралы  бұйрық  берген  екен. 

Бұл  үлағаттан,  егер,  тосын  пікірлер  еркенді  демократияпық 

негізде  болса,  зиялы  қауымның  іс-қимылына  қолдау  жасаудың 

зияны  жоқтығы  расталады.  Бұл  ретте  істі  ұйымдастырушы 

оппозициядағы  зиялы  қауымның  шын  мәнінде  халық  қамын 

ойлап  отырғандығына  көз жеткізу  қажеттігін  ескерген жөн.  Зияпы 

қауым  Қазақстан тәуелсіэдігін нығайтып, елдің саясатын,  бағытын 

түсіндіруде елеулі рөл атқаруға белсене араласуы тиіс екені анық.

Бұрын  Қазақстанда  1800  қазақ  мектебі  болса,  қазір  олардың 

саны 4200-ге жетті. Бірақ, олардыңбәрі, әзірше, Кеңес Одағындағы 

бағдарлама  бойынша  жоспарлы  экономика  оқытылып,  оның 

кесемдерін  дәріптеген  өлеңдерді  жаттап  жатса,  ұлттық  дәстүр, 

улттық  мемлекеттің  бағыт-бағдарын  қапай  үйретпексіз.  Білім 

берудегі  осындай  олқылықгар  қоғамды  Солжиницинше  құруға 

тезірек бейімдемесіне кім кепілдік береді деген ойға ораласың.

Алайда,  көңілге  демеу,  боларлық  іс  Ассамблеяның  үшінші 

сессиясында 

сез 

алғандар 

Қазақстан 

Конституциясында 

белгіленгендей  «Қазақстан  Республикасы  өзін  демократиялық, 

зайырлы, 

қүқықгық 

және 

әлеуметтік 

мемлекет 

ретінде 

орнықтырады», -  деген қағиданы толық жақтайтындығын білдірді.

Қүрметті  теледидар 

көрермендері, 

осымен 

шолуымыз 

аяқталды.  Келесі кездескенше, хош,  сау болыңыздар.

Режиссері Райхан Жолдасова

Операторы С. Жолдасов

1996 ж.

г

¥ЛТТЫҢ БИІК РУХЫ

(телешолу)

Ой толқыны (I бөлім)

Кадрде  шолушы. 

Сәлеметсіздер  ме,  қүрметті  теледидар 

көрермендері!  Өткен  аптада  Қазақстанның  түңғыш  Президенті 

Нурсултан  Әбішұлы  Назарбаев  еліміздің  зиялы  қауымымен 

кездесті.  Бұл  кездесу  тұтас  зиялы  қауымның  да  қарапайым  ел 

азаматтарының  да  күтіп  жүрген  сәті  еді.  Өйткені,  олар  саясатта 

мемлекетшілдік,  енерде  ұлттық  мүддеге  басымдық  беріп,  өз 

жұртының  ұлттық  ділі  мен  адамзат  құндылықтарын  салыстыру 

елшемінде дамуды  Ксілайды.  Нурсултан Әбішұлы  ел тәуелсіздігін 

нығайтудың  осы  үстанымы  туралы  зиялы  қауымның  пікірілеріне

ықыласпен зейін қойды.

Кадрде бейне түсірілім: 

«Қазақстан- 2030 даму стратегиясы» 

бойынша  белгіленген  ұзақ  мерзімді  негізгі  жегі  бағыттың  бірін- 

шісі,  ұлттық қауіпсіздік.  Мұнда  аумақгық түтастықты толық сақтай 

отырып,  еліміздің  тәуелсіз  мемлекет  ретінде  дамуын  қамтама- 

сыз  етудің  негіздері  нұсқалған.  Стратегияда  барлық  мүмкіндік- 

терді  қамтамасыз  ететін  бастапқы  шарт -  үлттық қауіпсіздік және 

мемлекеггіліктің  сақталуының  қажеттігіне  назар  аударылған. 

Сондай-ақ, 

үпттық  қауіпсіздікті 

қамтамасыз  етудің  негізгі 

демократияға  жол  беру,  ірі  өнеркәсіпті  мемлекеттермен  қарым- 

қатынас  жасау  арқылы  жүзеге  асыруға  болатындығы  турапы 

негіздемелерге  орын  берілген.  Сейтіп,  стратегияда  тәуелсіздікті 

баянды  ету,  оны  көздің  қарашығындай  сақтау  елім  деген  әрбір 

азаматтың парызы екендігі баяндалған.

Кадрде шолушы: 

Президент ақиқатқа сапыстыру арқылы көз 

жеткізілетіндігіне назар аударды. Өткенімізді еске алайықшы. 1932- 

1933  жылдардағы  қолдан  жасалған  ашаршылық  пен  репрессия 

кезінде  республикамызда  1  млн  750  мың  адам  қүрбан  болған. 

Бүл -  сол кездегі қазақ халқының 42 пайызы. Бір жылда халқының 

жартысына  жуығынан  айырылған  бізден  басқа  үлт  бар  ма  екен 

мына дүниеде? -  деп жүрек зарын білдірді Нүрсүлтан Әбішүлы.

Зиялы  азаматтарымыз  неге  жазаланды?  Олардың  ел 

болашағына  қалдырған  ізі  қандай?  Ғасырдың  басында  Ахмет 

Байтүрсыновтың,  Мүстафа  Шоқайдың  Алашорданың  басы- 

қасында  жүру  себебі  не?  Сәкен,  Бейімбет,  Ілиястарды  ақтаған-

Бижан Ж. К.

нан  кейін де олар  қазақ Кеңес әдебиетінің негізін  қалаушы деген- 

нен  әрі  аса  алдық  па?  Шығармаларын  бертінге  дейін  толық  оқи 

алмадық.  Неге?  Осындай  саналуан  сауапдарға  енді  ғана  жауап 

беріле  бастады.  Президент  айтса  айтқандай  ақиқат  осы.  Ойлап 

отырсақ,  Кеңес  дәуірінде  еліміздің  дарынды  азаматтарының 

талай  шығармаларын  біз  оқи  алмағанымыз  рас.  Мысалы, 

Шәкәрімнің  шығармалары  халық  ауызында  ғана  жүрді.  Оны 

сыбырлап, оңашада ғана айтып жүрді.  1997 жылдың жалпы ұлттық 

татулық және саяси  қуғын-сүргін  қүрбандарын  еске алу жыпында 

осындай  кептеген  қүпия  істер  жарыққа  шықгы.  Осылайша  кешегі 

жарылғаушы  Компартия  қазақгың  үлттық  дамуына  қанша  кесір 

жасағаны айқындалды.

Кадрде бейне түсірілім : Зиялы қауым өкілдері өз сөздерінде 

Президентке 

кекіректерін 

кернеген 

екініштерін 

кезектесе 

отырып,  бірін-бірі  толықтара  баяндады.  Кеңес  дәуірінің  бір 

орталықтандырылған  демократиясы  қазақ  халқының  сағын 

сындыруы  тарихымыздың  түп  тамырын  ашпай  жабулы  қазан 

жабулы  күйінде  қалуына  душар  етті.  Соның  салдарынан  ұлт 

ретінде  дамуды  санадан  ешіруге  жасаған  әрекеттер  жасалды. 

Бұл  саясаттың  озбырлығын,  әрине,  бүрынғы  Одақгың  барлық 

республика халықтары да бастан кешті.

Кадрде 

шолушы: 

Мәжілісте  сез 

алғандар 

Қазақтың

Алтайдан 

хандарымыз,

і  жүйелі  т<

Президент

сөзін зер салып тыңдады. Иә, уақы т- қатап сыншы, тарихымызды 

жазуды  кешікгірмеуіміз  қажет.  Біздің  тарихымыз  қазіргі  және 

болашақ  ұрпақ  үшін  маңызды.  Өйткені,  жаңа  Қазақстанды

тарихымызды

жасай  аламыз,

Кездесуде

зерттеу

алдындағы  үлкен  міндет  екендігі  жан-жақты  мазмүндалды. 

Бағамдап,  зерделеп  байыптағанда  ез  тарихымызды  үрпаққа 

жеткізу  арқылы  әлем  елдерін  Қазақ  елінің  ділі  мен  мәдениетін 

таныстыра  алатынымызға  көз  жеткізіледі.  Пікірлер  осылай 

түйінделді.  Жасалған  түйін  қазақтың  шешендігі,  қаііармандығы 

және даналығы жағынан ешбір халықган кем емес деген ақиқатқа

ақжарқын

О й   т о л қ ы н ы   (I  б ө л ім )

мінезін, 

сауықшылдығын, 

білімқүмарлығын 

француздарға, 

данапыққа  және  емірге  қуштарлығын  ежелгі  афиндіктерге- 

греісгерге уқсатады.  Ендеше,  осындай қасиетті халықтың тарихын 

дүниежүзіне таныту біздің төл ісіміз.

Жер  байлағымыз  бар.  Олай  десек,  тәуелсіздікті  нығайтып, 

шетелдермен  экономикалық  қарым-қатынасты  жақсарту  арқылы 

ел  байлығын  жасауға  болады.  Бүл  үғымды  Нурсултан  Әбішулы: 

«Сонымен  бірге,  ер  байлығы  бар.  Ол  -   улттың  биік  рухы»,  -  

дейді.  Зиялы  қауым  өкілдері  де  бул  ойды  жалғастырып,  біздің 

улттық  рухымыз  биік  болуы  үшін  ынтымағымыздан,  бірлігімізден 

айырылмайық деген Плектерін  білдірді.  Бүл  ретте  кездесуде ата- 

бабаларымыздың өмір өнегесін алға тартамыз.  Бәріміз Қазақ бірі- 

гу, бірлесудің маңызын жете сезінген халық деген түйінге тоқталды. 

Өткен  тарихымызға  зер  сапсақ,  бірігу  мен  ынтымақгасу  негізін- 

де  қазақ үлан  байтақ жерін  жаудан  қорғап  қапып,  кейінгі  ұрпаққа 

аманат етіп қалдырғанынын аңғарамыз.

Кадрде  бейне  түсірілім: 

Елбасы  Нурсултан  Әбішулы 

Назарбаев еліміздің аса көрнекті ғапымдарымен, жазушыларымен, 

өнер  қайраткерлерімен  бас  қосуында  мемлекет  мүддесін  өтеуге 

сай елеулі усыныстар жасалды. Еліміздегі кептеген үлт өкілдерімен 

татулық пен  ынтымақты  бурынғыша жалғастыру  негізінде улттың 

жарқын  болашағын  жасауға  қол  жеткізуге  болатындығы  атап 

көрсетілді.  Ол  үшін  алдымен,  барлық  қазақстандыі^гардың 

Конституцияның  қағидаларына  сай  әлеуметтік  жағдайын  кетеру 

мәселесін  кешіктірмей  шешудің  маңызына  назар  аударылды. 

Сондықтан,  кедейшілік  пен  жумыссыздықгы  болдырмаудың 

амапдарын  қарастыру  усынылды.  Бул  мәселеде  алдымен, 

азаматтардың адамгершілік, ізгілік қасиеттеріне сүйенудің маңызы 

ерекшеленді.  Әр  адамның  кісітану  және  кішіпейілдік  қасиеттері 

арқылы  әлеуметтік  мәселе  ғана  емес,  сонымен  қатар,  саяси, 

экономикалық,  рухани мәселелер жедел реттеледі.

Кадрде  шолушы: 

Қазақстанның  үлттық  бірлігі  туралы  идея 

Президенттің  саяси,  практикалық,  теориялық,  идеологиялық 

қызметінің  сарқылмас  өзегі  болып  табылады.  Үлттық  келісім  -  

Қазақстанның түрақтылығы мен дамуының негізі. Бул мемлекеттің 

ішкі  де,  сыртқы  да  саясатының  негізін  қалыптастырып  отыр. 

Кездесуде зиялы қауым өкілдері қазіргі қоғамдық қарым-қатынасқа 

байыпты  талдау  жасады.  Тәуелсіздігімізді  түрақтандыруда

Бижан Ж. Қ.

Қазақстанда  тұратын  барлық  үлт  өкілдері  ақыл-ойы  үйлесімінің 

ерекше  маңыздылығы  жайында  айтылған  пікірлер  құпталды. 

Зиялылар  Қазақстан  тәуелсізідігін  нығайтуда  еліміздегі  барлық

басқа  үлт  өкілдері  өздерінің  аға  үрпактарының  өнегесінде  қазақ 

халқының  ұлттық  дәстүрін,  мәдениетін,  тілін,  өдебиетін,  өнерін, 

әдет-ғұрпын,  үлттық  ділін  жетік  білуге  тапаптануының  пайдасы 

зор  деген  ой  түйін  жасады.  Бүгінгі  сез  соңында  мәңгілікке 

үласатын  мүндай  игілікке  мемлекет  тарапынан  қамқорлық  ҚР 

Констиуциясында  орын  алғаны  өздеріңізге  белгілі.  Өзге  үлт 

өкілдері  Қазақстан  дамуының  жаңа  моделін  жасау  жолында 

жүмыла  ақыл  қосқанда  барлық  қазақстандықтардың  ана  тіпдері 

мен  мәдениетін  дамытуға  кедергі  болмайтыны  анық.  Соның 

нәтижесінде қазақтармен тамырлық дәстүрде қоян-қолтық бірлесу 

мен ынтымақгасу баянды болады.

Қүрметті  теледидар  керермендері, 

осымен 

шолуымыз 

аяқгалды.  Қош, сау болыңыздар.

Режиссері Райхан Жолдсова 

Операторы М. Жұматов

1997 ж.

г

Ои толқыны (I бөлім)

ӨҢГЕЛЕК СТӨЛ

Дөңгелек  стөл  басқа  жанрлардай  өз  еліңдегі  және  әлем 

епдеріндеп'  даму  үдерісінің  барысындағы  жаңалық  пен  оларды 

пайымдап, пайдапанудағы кедергілер ауқымындағы оқилар бойынша 

ортақ  қоғамдық  пікірлерді  орнықгыру  мақсатында  жүргізіледі. 

Деңгелек  стөл  сұрақ-жауап,  сүхбат,  әңгімелесу  жанрларын  және 

плакагтар,  компьютер,  интерактивті  тақга  қолдану әдістері  арқылы 

жүзеге асырылады. Дөңгелек стөлде ой қозғау нәтижесінде еркін пікір 

тапастар мен еркін ақпараттар апмасыпады.  Сөйтіп ол -  диапогтық 

сипат алады.  Бұл -  үсынылған тақырыпқа сай  кезекгесіп сөйлейтін, 

пікір  алмасатын,  біріі-нбірі  толықтыратын  бірнеше  адам  қатысатын 

хабар  түрі.  Дөңгелек  стөлдегі  әңгімеге  қатысатын  журналист  -  

интерьвюер  (сүхбат  алушы)  емес,  жүргізуші  (модератор)  деп 

атапады.  Ол -  әңгімегв  қатысушы және қозғаушы-уйымдастырушы: 

оның  рөлі  -   студия  меймандарының  бәрі  әңгімеге  араласатындай 

мүмкіндік жасауды бағамдап, қонақжәй адамның бейнесін жасайды.

Сейтіп, дөңгелек стел -тапдау жасаудағы  диалогтықтүріндегі 

арнайы  теледидар  жанры.  Бұл  жанр  қоғамдық  мүддені  өтейтін 

саяси, экономикапық, ғылыми, әлеуметтік, моральдік-әдептік, шоу 

және т. б.  бағдарламаларда  кеңінен қолданылады.

Атапған  жанрда  шиеленіс,  санаулан  кезқарастар  түйіседі, 

ойдан ой шығып, қарбалас шақтар туындайды. Бірақ, бүл үдерістер 

апдын  ала дайындалған  сценарий  (сценарий жоспары)  бойынша 

өтеді.  Соның  нәтижесінде  анағұрлым  дәйекті  аргументтерді, 

проблеманың  маңыздылығын,  олардың  апатын  орнын  таңдау 

жолы  бойынша  шиеленістер  шешіледі.  Бүл  сапапар  эфирден 

берілетін  осындай  хабардардың  пәрменділігі  мен  кең  таралуын 

қамтамасыз етумен қатар, оларды жүзеге асырудың қиындығымын

де байланысты болады.

Модератор дөңгелек стел  тақырыбында  қаралған  мәселелер- 

дің  дүрыс  бағытта  түсіндірілуін  қамтамасыз  ету  мақсатында 

пікір  таласқа  қатысушылардың  сөзге  тегіс  араласуына  мүмкіндік 

жасайды.  Ол  тақырыпқа  байланысты  проблемаларды  өзі  тиянақ- 

тап, олардың қызықты,  кіптті сәттерін тауып,  сапыстыру жүйесінде 

жүргізеді.  Модератор  бүл  жағдайда  аудиторияның  мүддесін  қор- 

ғаушы  өкіл,  керермендер  мен  мамандар  арасындағы  мәмлегер 

регінде  сөйлейді.  Сейлеушілер  де  өз  кезегінде  жинапысқа 

шақырылғандай жағдайды сезінуі керек.

Автордан

БІЗ ИНТЕРНАЦИОНАЛИСТПІЗ

(дөңгелек стел)

Бижан Ж. Қ.

Жылжымалы теледидар станциясы Қашыр ауданының 

С.М.  Киров атындагы колхоздың Мәдениет  үйінің

жанына  орналастырылган.

Кадрде  модератор.  Кең  байтақ  Қазақстанның  Павлодар 

өңірінің  солтүстігіндегі  Қашыр  ауданының  С.М.  Киров  атындағы 

колхоздың  ортапығы  -   Львов  селосы.  Сепоның  Лъвов  болып 

аталуының езі Тарас Григорьевич Шевченко айтқандай  «...сондай 

суйкімді,  сондай  байырғы,  әрі  қарапайым  қазақтардың»  Украин 

еліне,  халқына  көрсетілген  қүрмет  пен  ілтипаттың  көрінісі.  Кеңес 

Үкіметінің апғашқы жылдарындағы  аз ғана үлттың екілдері тұрған 

елді  мекенде  бүгінде бір-біріне ерекше ықыласты және сенімдері 

орныққан,  тілдері  басқа  болғанымен  тілектері  бір  он  үш  үлттың 

өкілдері  тату-тәтті  өмірдің,  шынайы  достықтың  үлгісін  керсетіп

Хапқымыздың  өмір  тәжірибесінен  алған  «Ауылына  қарап 

азаматын  таны»,  -   деген  өнегесі  бар.  Селодағы  көз  тартатын 

сәулетті түрғын үйлер мен жүмыс орны -ғимараттарынан мүндағы 

үлт  өкілдерінің  қолтаңбаларын  көріп,  ынтымақгың  ықпалына 

илана  түстік.  Түбегейлі  мүдделері  үйлескен  лъвовтықтар 

Отанға  адал  еңбек  етіп,  жас  жеткіншектерге  патриоттық  және 

интернационалдық  тәрбиенің  негізін  берік  қалауда  достық  пен 

келісімді тірек еткендігі байқалады.

Лъвовтықтардың 

игілікті 

бірлесіп 

молайту 

жолындағы 

үйғарымдары  еліміздің  «Азық-түлік»  бағдарламасын  табысты 

орындауға  бастау  болып  отыр.  Осы  орайда  ой  жалғастыру  үшін 

колхоздың Мәдениет үйінде біздің үсынысымыз бойынша өткізіліп 

отырған дөңгелек стөлге жиналған село тұрғындарына сөз берейік.

СНХ. 

жүктеу/скачать 30,18 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: