Бижан бижан Ж.Қ. Павлодар, 2015

f

ҚАЗАҚСТАН ХАЛЫҚТАРЫ АССАМБЛЕЯСЫ 

(телешолу)

Ои толқыны (I бөлім)

Кадрде  шолушы.  Қазақстан  хапықгары  Ассамблеясын 

қүрудан  бұрын 

Президент  Нурсултан  Әбішұлы  Назарбаевтың 

өзін-өзі тану халыктық педагогика үстанымына сай  мың ойланып, 

мың толғанғаны  байқалады.  Олай  дейтінім,  Елбасы  1992  жылғы

қыркүиек  аиында  тағдырдың  тәлкегіне  түсіп,  әлемнің  түкпір- 

түкпіріне тарыдай шашылып кеткен қазақтардың Алматыда басын 

қосып,  туңғыш  per  Дүниежүзі  қазақтарының  қурылтайын  еткізді. 

Сонда  оның  «Қазақстанға  тағдыр  тәлкегіне  ұшырап  келген  езге 

халықөкілдерініңжай-күйін де ойға алып, олардыңбасын бірікгіріп, 

мұң-мүдделерін  жүзеге  асыратын  бір орталық болуы тиіс»,  -  деп 

айтқан  сөзін өз қүлағыммен естіп едім.

Кеп 

ұлтты 

Қазақстанның 

тыныштығы 

мен 

халық 

несібесін  молайтудың  негізі  бірлікте  екендігіне  көз  жеткізген 

Елбасы Қазақстан халықтары Ассамблеясын құру идеясын тұңғыш 

рет 1992 жылы Тәуелсіздікгің бірінші жылына арналған Қазақстан 

халқының бірінші форумында жариялады.

Кадрде  құрылтайдан  түсірілген  бейнесюжет,  Алматы 

қаласының  көрікті  көшелері,  кұрылтайға  қатысушылар, 

Үкімет  үйінің  сыртқы  және  ішкі  көріністері,  кадрден  тыс 

шолушы.  1994  жылғы  7  наурызында  сайланған  бір  жыл  ішінде 

1  млрд  теңгеден  астам  қаржы  жұмсалған  ҚР Жоғарғы  Кеңесі  ҚР 

Конституциялық сотының Заңсыз деп қабылдаған шешімінен кейін 

де  Нурсултан  Әбішулы  Назарбаевтың  алдында  екі  жол  турды. 

Оның  бірі  -  демократия  бағытында  жүруді  жөн-жосықсыз  талас-

тартыстан бастаса да «Кеш жүре түзеледі», -  деген халқымыздың 

ой-түйінін  еске  алып,  кәсіби  Парламентті  қолдау.  Екіншісі  -  

еркениетті елдердегідей Конституциялық соттың шешімі, ең соңғы 

шешім,  демократияның тірегі  Заң  болуы  керек деген  тұжырымға 

!  тоқталу. Уақыт күтіп тұрмайды.

Елбасы 

Конституциялық 

соттың 

шешіміне 

тоқгалған 

соң, 

келешекте 

қоғамдағы  өзгерістерді,  реформаны  ҚР 

Конституциясына сүйеніп,  халық ойындағыдай  ілгері  алып баруға 

мүмкіндік  бар  ма?  -  деген  күрделі  сауалды  өзіне  де,  кейін  оны 

көпшілікке  де  үсынуы,  Елбасының  өзін-өзі  танудың  қағидасын

Бижан Ж. Қ.

гірек  еткендігі  деп  айтуға  болады.  «ҚР  -   демократиялық,  зиялы 

және  бір  тутас  мемлекет»  (1993  ж.  ҚР  Констиуциясы)  қүрудың 

өтпелі  кезеңінде  мемлекет билігінің үш тармағының бірі — Заңсыз 

деп  танылуына  байланысты  Президентке  кеңесші  кім  болуы 

керек? Бұл сауалдың Қазақстан сияқты кеп этносты елде маңызы 

ерекше.  Елбасының  бойында  кішіпейілділік,  кісітану  қасиеті 

мол.  Ол  -   «¥лық  болсаң -   кішік  бол»,  -  дейтін  қазақ даналығын 

естен  шығармайтын  тұлғасы  биік  азамат.  Оның  күнделікті  іс- 

қимылдарынан  «Жеті  елшеп,  бір  кесу»  үшін  Қазақстандағы  кеп 

ұлттың  даналықгарын,  қүндылықтарын  меңгеруге  бейімділігін

Қазақстан

түлғапық

Еуразия  Одағын  қүру  идеясы да  халық арасында жиі  болып, 

араласудың пайдасын жете сезініп, ауыртпапықты түйсіне білуден

туған ой түйіні.

Кадрде  шолушы.  Елбасы  Н.  Ә.  Назарбаев  1995  жылғы  1 

наурыздағы  Жарлығымен  Қазақстан  халықтары  Ассамблеясын 

күрды.  Ол  -   Мемлекет  басшысы  жанындағы  консультативті- 

кеңесші  орган.  Сондықтан,  атапған  бастама  мәдениет  аралық 

диалогты  нығайтудың  жаңа  кезеңінің  негізін  қалап,  этносарапық 

қатынастарды  дамыту  мәселелерін  жоғары  деңгейде  шешуге 

мүмкіндік  жасайтын  әлемдік  тәжірибедегі  тың  бағыт  болып

табылды.

1995 

жылғы 

24 

наурызда 

Қазақстан 

халықтары 

Ассамблеясының  бірінші  сессиясында  жасаған  баяндамасында

■  -  - 

^  t 

*  '  L  ' 

,  

'  Л' V- .  -   /   *,  * 

^  * 

Ш

Қазақстан

елін

татулық  пен  ынтымақта  екендігін  күнделікті  қажеттіліктен  керіп 

жүрген қарапайым жанашыр азамат, тіпті, салмақты ой түйіп, қазақ 

елінің еткен тарихын өзінің де, өзгенің де кез алдына елестетті.

Әңгіменің  әу  басынан-ақ  ҚР  Конституциясындағы  (1993 

ж.):  «Өзін-езі  билейтін  қазақ  үлты  мемлекеттілігінің  түрі  ретінде 

Қазақстан  Республикасы  езінің  барлық  азаматының  қүқық 

теңдігін  қамтамасыз  етеді»,  — деген  қағида  мемлекеттің сипатын 

айқындайды.  Осы  негізде  қазақ  елінің  қатері  мен  өрлеуі  апма- 

кезек қайталанған замандарды еске ала отырып, тарихи дамудың 

болашағының керінісі түсіндіріледі.  Мұны  қүрметтеу -  кекірегі  ояу 

s d

6

id

 

азамат санасының деңгейін керсетеді.

1!

О Й   ТОЛҚЫ НЫ   (I  б ө л ім ) 

ч / і О

Мұның өзі ғылымдағы иңдукциялық тәсілде, қарапайым аитқан- 

да,  қоғамдағы  нақты  мысапдармен  ашып  айтылады.  Мәселен, 

баяндамада  тек 

XX

  ғасырдың  өзінде  хапықгардың  және  мем- 

лекеттердің тарихи  аренаға  келуі  мен  кетуінің өзі үш  рет болғанын 

еске  апады.  Алғашқысы  -   бірінші  дүниежүзілік  соғыстан  кейін 

Еуропада  қүрылған.  Австрия,  Чехословакия,  Югославия,  Венгрия, 

Польша,  Финляндия  сияқгы  егеменді  мемпекеттерді  атайды. 

Екіншісі  -   сол  кезеңде  50-60-шы  жылдардың  шегіндегі  бүрынғы 

колониядағы мемпекеттер шекараны қайта қарауды тапап етіп, үлт- 

азаттығын алу үшін қогідарына қару алған мемлекегтерді атайды.

Екінші  дүниежүзілік  соғыс  аяқгалғаннан  кейін  және  90- 

шы  жылдарға  дейінгі  кезеңде  елуден  астам  жанжап  болып,  15 

млн  адам  қаза  тапқан.  Осы  мысалдарды  Нурсултан  Әбішүлы 

меніңше,  бүрынғы  Одақ  ыдырағаннан  кейін  келген  тәуелсіздік, 

айтып  жүргеніміздей  езінен-езі  оңай  келген  сияқгы  болғанымен 

халық  қасіретті  аз  кермегенін  ойға  салады.  Одақ  халқы  әліптің 

артын  баққан,  парасаты  мол  халықтар  екен  деген  ойды  әркімге 

жеткізгендей.  Бүп  түста  репрессия,  аштық,  Отан  соғысы  ойға 

оралады. Жеңіске барабар жеңілісті бастан кешкендігімізді айтып

тұрғандай.

Кеңес  Одағы  ыдырағанынан  кейінгі  ТМД  елдерінің  бәріне 

тән  қүбыпыс  -   этникапық  саналуандық.  Осындай  жағдайда 

мемлекеггік  шекараларды  белгілеудегі  қиындықты  уақыт  пен 

қасіретті  кезеңдердің  тәжірибесін  тірек  ету  деп  түсінуге  мәжбүр

болғанымызды толғана айтады.

Тоталитаризм  тұсындағы  шекара  бепгілеуде  жіберілген 

ерескел  қателіктерді терең түсіне біліп, оларды қазіргі белгіленген 

түрінде қабылдап, күштеп қайта белуге бармаудың қажеттігін емір 

керсетіп  отырғандығын  егжей-текжейлі  айтқан.  Н.  С.  Хрущевтің 

Қазақстанның  біраз  жерін  Өзбекстанға  өткізіп,  тіпті,  1954  жылы 

Ресейге  қарасты  Қырымды  Украинаға  беріп  жіберудің  кесірінен 

қазір жалау жыртуға дейнгі жағдайға апарып отырғаны  шекараны 

күштеп  белгілеудің  қиындығының  айғағы  емес  пе?  Таулы  Кара- 

бахта  босқындар  мен  еріксіз  кешкендер  саны  бүкіл  Азербайжан 

хапқының  кем  дегенде  10  пайызына  жеткен.  Соғысқа  дейін  5,6 

млн халқы бар Тәжікстанда соғыс қимылдарының салдарынан 300 

мың  адам  елген.  Мүнда  босқындар  мен  еріксіз  көшіп  кеткендер 

саны шамамен  1  млн-нан астам адамға жеткендігі баяндалады.

f

Бижан Ж. Қ.

Абхазиядағы  жанжап  бірнеше  мың  адамды  қурбан  етіп,  150 

мыңға  жуығы  босқындық  күйге  ушыраған.  Биылғы  қаңтардағы 

деректер  бойынша  Шешенстандағы  босқындарың  саны  130  мың 

адам болған.

Кадрде  архивтен  алынған  бейне  сюжеттер,  кадрден  тыс 

шолушы.  Осының  бәрін  айшықгай  келе  Президент  Қазақстан 

тарихының тағылымына  тоқталып,  саралады.  Бүл  ретте  Елбасы 

жаңа  қоғам  құруда  бүрынғыны  ой  елегінен  еткізіп,  ой таразысына

салып салмақтап, үлттықжәне адамзат қундылықтарын зерделеуге 

мән берген. Бурынғы КеңесОдағыныңтусындаулттықсана-сезімнің 

дамуына кедергі жасалғаны тарихи шындықекендігі қазір айрықша 

байқалады. Баяндамадаол кезеңцехалықтардыңқуқыктары сан рет 

тежелгеніне  нақты  мысалдар  келтірілген.  Тек 20-30-шы жылдары 

қасақана жасалған аштықтың өзі қазақтардың жартысына жуығын 

қазаға  үшыратқан.  Бүп  күйді  орыс  және  украин  халықтары  да 

басынан кешті. Эксперттердіңайтуынша, ужымдастырудың күштеп 

жүргізілуі  үлкен  қылмыстық  әрекет  болғандығы,  Отан  соғысы 

кезінде Поволжье аумағындағы  неміс және кавказ хапықтарының 

Қазақстанға жер аударылуы, әскери қупия объектілерге, тың және 

тыңайған  жерлерді  игеруге  байланысты  бірнеше  улт  өкілдерін 

Қазақстанға  қоныстандырылуының  сапдарынан  қазақ  еліне  XX 

ғасырдың басынан бері 5 млн 600 мың адам келген. Ал қылмысты 

ұжымдастырудан  1,5  мыңға  таяу  қазақтар  қаза  тапқан.  1930-32 

жылдары  1,3 млн қазақ шетелге көшіп кетіп оралмады.

Кадрде шолушы. Осы туста Нурсултан Назарбаев: «Қазақтар 

өзінің  Отанында  XX  ғасырда  саны  азайып,  қасіретке  ушырағаны 

үшін  кінәлі  емес.  Бул  сезді  тарихшы  да,  мен де,  сіздер де  айтып 

жүрсіздер.  Болашаққа  бару  үшін  өткенді  байыптап  алайық,  оны 

басқа  жақтан  емес,  өз  қатарымыздан,  өз  басымыздан,  езіміздің 

өткенімізден  қарайық»,  -   дегені  елін  сүйген  азаматтығы  деп 

ойлаймын.  Осылайша  Елбасы  қазақ  улты  басқа  улт  сияқгы  өз 

мемлекетін  қуруға лайықгы екенін ерекше атап көрсетті.  Одан әрі 

ол:  «Біздің  республикамызға  өз  еркінен  тыс  келгендер  де  кінәлі 

емес», -  деді.  Бул ойды баршамыз айтып жүрміз.

Бул жерде  Нурсултан  Назарбаев бар болмысымен  Қазақстан 

тәуелсіздігін  сақтауға  ниетгі  екендігін  ерекше  байқатып  жүр.  Ол 

тәуелсіздіктің  қазіргі  кезеңіндегі  көшіп-қонуды  саясатқа  балап,

кесірлі  үдеріс  ретінде  керсеткюі  келетіндерге,  қоғамдық  үдеріске

222

Я

Р  көзді  ашып  қарауды  ұсынады.  Атап  айтқанда,  көшіп-қонудың  ч  

себебі  экономикалық  проблемапарда  ғана  емес,  сонымен  бірге, 

күштеп  көшірілген  орыстардың,  украиндердің,  беларусьтардың, 

немістердің және  басқа  халықтар үрпақтарының тарихи  Отанына 

оралуды  қалайтынында,  үлттық  мемлекет  қүрылысына  қатысу 

ниетінде жатқачын санаға жеткізіп отыр.

Одан  әрі  Президент  қазақтардың  өз  мемлекетін  алаңсыз 

қуру үшін  Қазақстанда түратын кеп этностың бірін-бірі түсінуі,  бір- 

бірінің дәстүрін-салтын, тілін, дінін және мәдениетін бағалай білуі 

қажеттігіне тоқталды. Бул орайда үлкен үміт барын айтты.

Кадрде  Павлодар  қапасындағы  Балалар  сарайындағы 

әр  ұлт  бапаларының  көркемөнермен  айналысып  жатқан 

сәттерінен  көрініс,  кадрден тыс шолушы. Елдің тұтастылығын, 

тыныштылэін,  осында  тұратын  кеп  үлт  өкілдерінің  сыйлас- 

тығын.сақгаудың  халық  сенген  Президент  ретінде  үш  тәсілі  бар 

екенін  айтады.  Біріншісі  -   этностар  арасындағы  тайтапасқа  жол 

бермеу.  Оған  табиғатынан  бауырмал  қазақ  езгелердей  «Күштеп 

көшіруді»  қаламайтыны  мүмкіндік  береді.  Екіншісі  -   ұлттық 

мәселеге  мән  бермесе,  проблемалар  езінен-езі  шешіледі  дейтін 

пікірді  қолдамау.  Үшіншісі -  ең сенімді жол  халықтар арасындағы 

тыныштыққа  түсіністікке  апаратын  жолда  әр  этностың  мүддесін 

қорғайтын  сәтті  нақты  таба  білу.  Нүрсұлтан  Әбішүлының сөзімен 

айтқанда, ынтымақтың түйісу нүктелерін дүрыс аңғару. Олай десек 

Елбасы Қазақстанда Отаным деп мұнда түрып жатқан хапық Отан 

отбасынан бастапатынын білетіндігіне сенімді.

Кадрде 

шолушы. 

Нурсултан 

Әбішұлы 

Назарбаевтың 

көрегендігі үлт мәселесін Қазақстанның сыртқы саясатымен тығыз 

байланыста жүргізуінде. Өз еркінен тыс өз елінен ажырасып қалған 

халықтар бір-бірімен тығыз қарым-қатынас жасап, тірлігін  көрсету 

үшін  интефацияны  күшейтуі  қүптарлық  іс.  Баяндамада  бүрын 

да  айтылып  жүрген  бүл  мәселеге  ерекше  орын  берген.  Бұрынғы 

бір  жерден  екіншісіне  күштеп  кешірілген  халық  енді  ез  еркімен 

ез  Отанында жаңа  мемлекет  қүруға  қатысу ниеті  барына тағы да 

ерекше мән беріп, дәйекті түсініктеме жасаған. Бүл ретте таяу шет 

елдермен  экономикалық,  әлеуметтік  тығыз  байланыс  мемлекет 

дәрежесінде заңдастырылып отырғандығы баяндалады.

Елбасының  Қазақстандағы  бейбіт  өмірдің  сақтапуы  мен 

оны  тұрақтандыруына  Қазақстан  патриотизмінің  идеясы  негіз

Ой толқыны  (I бөлім)

Бижан Ж. Қ.

3

болатындығын  ерекшелейді.  Қазақстан  хапықтары  Ассамблеясы- 

ның  құрылуының өзі -   Қазақстан  патриотизмін  нығайтуға  себепші 

болатын  фактор.  Бұл  қатар  жүрген  этностар  бірінің  мүддесі 

екіншісінің  мүддесін  өтейтін  түсты  жетік  аңғаруынан  туындаған 

заңцылық.  Осы  ретте  ұлт  мәселесіндегі  нәзіктікті  ескертіп,  көзге 

көріне  қоймайтын  тұсты  байыптап  айтуы  Нурсултан  Әбішүлының 

үлтаралық  қатынаста  ұсақ-түйекгік  болмайтындығын  жете  тусініп, 

зерделеуін  байқауға  болады.  Қазақстандағы  әрбір  үлт  өкілдері 

Отанын өркениетті ел қатарына жеткізуге зияпы түрде қатысатынын 

ашып  көрсетеді.  Мұндайда  әрбір  үлт  өздерінің  рухани  әлеуетін 

дүниежүзіне  танытқысы  келетіні  табиғи  үдеріс  екенін  сарапайды. 

Осылайша көп үлттың өкілдері бір-бірінің рухани әлеуетін байытуға 

еріксіз ықпап етеді. Б ул-өте маңызды үдеріс. Бұл арада бәсекежоқ, 

рухани  мүдденің бірлігі  бар.  Қазақстан  патриотизмінің  нығаюының 

тағы бір заңдыпығы, ел басының пайымдауынша, Қазақстанның тек 

көп үлтты ғана емес, сонымен бірге, кеп дінді мемлекет екендігінде. 

Қазақстанда  хапықгың  60  пайызын  қүрайтын  мүсыпмандармен 

қатар,  мүндағы  православьеліктер,  протестанттар,  буддалар, 

католиктер және  басқа діндерге  сенушілер түрады.  Олардың бәрі

ынтымақтасып,  сыйласып,  «Су ішкен қүдығыңа түкірме»,  «Біреудің

ала-жібін  аттама»,  -  деген  халқымыз  айтқан  ынтымаққа жеткенде 

ғана жақсылық болады.

Кадрде  Дүниежүзі  қазақтарының  Алматы  қаласында 

өткен  құрылтайы  кезінде  түсірілген  бейне  сюжет,  кадрден 

тыс шолушы.

Қазақстан  тыныштығы  мен  халықтар  түсіністігін  сақтайтын, 

Қазақстанның  беделін  дүниежүзіне  көтеретін  фактордың  бірі  -  

алыс  және  жақын  шет  елдегі  қазақ  диаспорасымен  тығыз 

байланыс  жасауы.  Қазір  12  миллион  қаза^гың  4  миллионнан 

астамы  шетелдерде  түрады.  Олар  -   дүниежүзіндегі  қоғамдық 

өзгерістерге  бар  пейілімен  көңіл  бөліп жүрген  парасатты жандар. 

Қазақстандағы  оң  өзгерістерді  саралап  айта  білулерімен  өздері 

түрған  аймақгарда  Қазақстанның беделін  кетере білетін  адамдар 

екеніне  қанағат  сезім  білдіреді.  Ел  басы  Қазақстанда  түратын

туралы

дамытуды

адамдарға  арқа  сүйейді.  Сондықтан,  ол  интеграцияны 

күн сайын қайталайды.

Қазақстан  тыныштығын  нығайтудың  факторы  реформаға 

экономикалық  және  саяси  реформаға  да  баяндама

Г   орын  берілген.  Экономикалық дағдарыстан  шығып,  инфляцияны ^  

I  тоқтату үшін жүзеге асатын  шараларға тоқталған. Атап  айтқанда, 

барлық түтынушылар үшін энергия шығынының тарифтерін едәуір 

төмендету,  өндірістің  өсуіне  ықпап  ететіні,  оларды  таяу  арада 

жүзеге  асыру  үшін  арнаулы  қүжатқа  қол  қоятынын  баяндады. 

Салық  жүйесін  дұрыстау  белгіленіп  отыр.  Сапыідың  өндіріс 

орындарына  салынатын  мөлшері  азайтыпады.  Бағаның  өсуіне 

бақылау  жасалады,  бюджеттегілердің  жалақысы  осы  жылдың 

қазан айында 20 пайызға өсірілетінін ерекшеледі.

Кадрде  шолушы.' Экономикалық  реформамен  қатар,  саяси- 

әлеуметтік  реформаның  жедел  жүргізілуі  қажеттігіне  тоқталды. 

Заң  шығару  базасы  мен  сот  жүйесі  әлі  де  болса  жетілдірілмей 

тұр.  Осыған  байланысты  Конституциялық  реформаны  жүзеге 

асыруды  тездету  қажеттігі  туады.  Баяндамада  бір  жыл  ғана 

ғұмыры  болған Жоғарғы  Кеңесті  Конституциялық сот  заңсыз  деп 

танығаннан  кейінгі  жағдайда  1993  жылдың  қараша  айындағы 

«Президент  пен  жергілікгі  әкімдерге  уақытша  өкілеттілік  беру 

туралы»  Заңға  сәйкес  елдің  экономикасы  мен  әлеуметтік,  саяси 

жағдайын түрақтандыруға бағытталған заңдық күші бар Президент 

Жарлығы жарық кере бастайтындығын  айтқан болатын.  Қазір сол 

Жарлықтар  шығып  қоғам  дамуына  айтулы  ықпал  етіп  отырғанын 

өздеріңіз көріп отырсыздар.

Конституциялық  реформа  кезінде,  -   деді  Елбасы  өзінің 

баяндамасында,  -   соңғы  жылдары  еліміздің  Парламетінде 

сыпайылап айтқанның өзінде елдің мүдделерінен алыс,  шамадан 

тыс  шамшыл  және  аса  сөзшең  адамдар  орын  алып  келгенін 

айта  келіп,  демократиялық зиялы  мемлекет деген  атқа  сай жаңа 

Парламент  мүшелері  керек  екендігін  және  оны  кейбіреулердің 

күдіктеніп 

жүргеніндей 

немесе 

шетел 

сарапшыларының 

айтқанындай 

Қазақстанның  өтпелі  кезеңінде  Парламентсіз 

Президент басқаратын жүйе болады демей,  осы жылдың соңына 

қарай  Жоғарғы  кеңес  сайлауын  өткізудің  қажеттігін  Ассамблеяда 

және одан кейінгі халықпен кездесуінде тиянақты айтып жүр.

Жоғарғы  Кеңес  екі  палатадан  тұруы  тиіс.  Жергілікті  басқару 

органдарына  да  қатысты  ойы  назардан  тыс  қапған  жоқ.  Жалпы 

облысқа бір адам жауап беру қажеттігін өміртудырып отырғандығын

айтты. Жергілікті  әкім жоғарыға да,  жергілікті  жерге де  байыппен 

қызмет көрсететіндігін назарға усынды.

О Й   ТОЛКЫ НЫ   ( I  б ө л ім )

Бижан Ж. Қ.

Президент Нурсултан  Әбішұлы  Назарбаевтың осындай  ашық 

саясатын,  іс-қимылын  түсініп,  оның  еуропаша  ойланып,  азиатша 

толғанатын  парасатын  байқаған  үлкен  Ассамблея  делегаттары 

Елбасының өкілеттілігін 2000-шы жылдың желтоқсан айына дейін 

узарту жөнінде усынысты қабылдады.

Бул  усынысты  Қазақстан  Республикасының  басым  кепшілігі 

қолдап  отыр.  Епін,  тәуелсіздікті  қадірлей  білетін  эр  азамат  осы 

усынысты  қолдайды деп  ойлаймын.  Осымен  шолуды  аяқтаймын. 

Келесі кездескенше,  қош, сау болыңыздар.

Режиссер/;  Үмітжан Садуова 

Операторы Төлеген Ахметов

24.04.1995 ж.

f

РЕФОРМАНЫ ТЕРЕҢДЕТУ 

(телешолу)

Ой толқыны  (I бөлім)

-Ш

Кадрде  шолушы.  Сәлеметсіздер  ме,  құрметті  теледидар 

керермендері!  1995  жыл  қалай  аяқтапды?  Жыл  қорытындысын 

анықтауды  осы тақырып бойынша ойластырып отырмыз.  Өткенге 

кез жіберу -  емір тәжірибесі,  тіршілік қаракеті,  ертеңгі,  одан  арғы 

күндердің, жылдардың бағдары.

Елбасы  да,  Үкімет  те  осы  негізде  стратегиялық  жоспар, 

бірнеше  жылдарға  арнапған  бағдарламалар  жасауды  осыған

саяды.  Бүгін  біз  осы  бағытта  Үкімет  бағдарламасының орындалу 

барысына шолу жасауды мақсат етіп отырмыз.

Кадрде  өңірдегі  өндіріс  орындарынан  бейне  сюжеттер 

көрсетіледі,  кадрден  тыс  шолушы.  Өткен  1995 жылы  Үкіметтің

1994  жылғы  15 айлық бағдарламасына сәйкес бюджет пен кредит 

саясатын  бақылауға  алудың  нәтижесінде  инфляцияның  едәуір 

төмендеуіне  мүмкіндік  туды.  1994  жылы  23,5  пайыз  болған 

инфляция  1995 жылы 4 пайызға төмендеді.

Экспортқа  шығарылатын  тауарлардың  сапасын  көтеріп 

кебейту  және  импортты  тауарларды  мүмкіндігінше  азайту 

мәселелеріне  байланысты  еліміздің түңғыш  рет  сауда  баланысы 

оң нәтижеге жегкізд і.

Құрылымдық-институциялық  бағдарламаның  жүзеге  асқаны 

байқапады.  1995  жылы  шағын  және  жаппай  жекешелендіру 

аяқталды,  монополиясыздандыру  ісі  де  белгіленген  дәрежеде 

жүргізілді.

1996 

жылдың 1  қаңтарына дейін біздің облыста 828 кәсіпорын 

мемлекеттік  меншіктен  ұжымдық  және  жеке  меншікке  көшті. 

Мұның 10,7 пайызы өндірістік кәсіпорындар,  10,9 пайызы қүрылыс 

орындары,  11,2  турмыстық  қызмет,  ал  1,8  пайызы  коммуналдық 

шаруашылық объектілері.

Кадрде шолушы. Қазір облыста 1360 шаруашылық субъектісі 

бизнеспен  айналысуда.  Онда  7000-дай  адам  қызмет  етуде.  1995 

жылы  олар  шамамен  алғанда  400  млн  теңгенің  өнімін  өндірген. 

Үкімет  бағдарламасына  сәйкес  облыста  монополиясыздандыру

жүмысы да  қолға алынған.  Атап айтсақ,  «Павлодармелиорация», 

«Павлодар  астық енімдері»,  «Павлодарсүт»  холдинг компаниясы 

қайта  қүрылды,  «Павлодар тұрмыстық» холдингі таратылды.

Бижан Ж. Қ.

Кадрде  өнеркәсіп  орындарының  цехтарындағы  жэне 

мекемелеріндегі  жұмыс  үдерісі,  кадрден  тыс  шолушы.  Біздің 

өңірде  нарықтық  инфрақұрылымдар  қалыптасқан.  Мәселен, 

облыста  27  комерциялық  банк,  8  аудиторлық  фирма,  бір  тауар 

биржасы, 1025 тауар сатып алу және 918 қамтамасыз ету фирмасы 

жұмыс  істейді.  Осындай  экономикалық  реформаның  апғашқы 

нәтижелері  бар.  Жалпы  өнеркәсіп  өнімін  өндіру  1994  жылмен 

салыстырғанда  96,7  пайыз,  127,7  млрд теңге  болды.  Республика 

бойынша бұл  көрсеткіш 84,6 пайызды  құрайды.  Халық тұтынатын 

тауарларды  өндіру  64,6  пайыз  болды.  Жаппы  8,2  млрд.  теңгенің 

негізгі  қорлары  іске  қосылған.  Облыста  инфляция  3,8  пайызға 

темендеді. 

' > * ? ;*-> 

ү

*

-t-ь

Кадрде  шолушы.  Алайда,  қүрылыс  кешендерінің  жағдайы 

оңды болмай отыр.  Әсіресе,  «Түрғын үй» тресінің өндірістік қуаты 

небары  15  пайыз  көлемінде  қалды.  Солай  десек  те  Павлодар 

облысы  соңғы  екі  жыл  ішінде  өндіріс  орындарын  іске  қосумен 

ерекшеленіпотырғаны ездеріңізгебелгілі. Мәселен, «Медполимер» 

акционерлік  қоғамы  бір  рет  пайдаланылатын  шприц  шығаратын 

зауыттың  бірінші  кезегін,  телефон  станциясы  мен  телефон 

аппараттарын  жасайтын  «Веснет»  кәсіпорны,  Черноярка  көкөніс 

консерві  зауыты,  Павлодар  қаласында  34-ші  АТС,  Баянауыл

кентінде

ауыл  шаруашылығында  52

қаита  өңцеу  объектісі  өндіріске  қосылып,  Железинка  ауданының 

«Мирный» шаруашылығында 108 орындықжаңа мектеп салынды.

жүктеу/скачать 30,18 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: