Билал лайпан
жүктеу/скачать 10,08 Mb. Pdf көрінісі
|
Чабакъны кёлге ийгенча, К ий икни къаягьа ийгенча, Тиширыуну ийди дуниягъа. Мен - Адам, Мени, кесин да джандетден къыстатхан Тиширыугьа юьараб, сейирсинеме: Джандет аны къойнундача кёреме. Тиширыусуз къалгьан джаннет Чыракъсыз, отсуз къалгьан юйча тюлмюдю? Тиширыусуз джаннет боламыды? Тиширыусуз тёнгек нед, джан нед? Тиширыу тюлмюдю джаннет? Тиширыу бла тюлмюдю джаннет? Джанкъылыч тогьайны ичинде, «Хоу» бла «Огъайны» ичинде, Шийир Боракъны белинде, Хар эркишини кёлюнде - Тиширыу
Эркиши джандыра билсе, Тиширыуду аны оту, чырагъы да; Тиширыу огха, чыракъгьа да ушамай, Джукъланыб тура эсе, не да мутхуз джана эсе, Не да, джана-джукълана тура эсе, - Сора гюнах эркишидеди. Аны дуу джандырлыкъ Эрни сакълайды ол. 371
Тышы къарча, бузча кёрюнсе да, Ичи турады къайнай, Къаны турады къайнай: Сезимле булкъаны тёгюлюрге хазырды. Джашауубузну джарыгьы, Oiy, чырагъы да Бизни джаннетден къыстатхан Тиширыуду. Джаннетни орнун тутхан да Бюгюн Олду. Бизни ары къайтарталлыкъ да Ол болур, эшта. МАГЬАНА ТарихАхиратТарих Хира(т)ТарихАхират /Хира - файгъамбарны дорбуну/
Ариу къызланы сюе эди ол. Алай а, Аланы къонакъгьа чакъырыргъа, Кёзлерин ачаргъа, Тешиндирирге, кийиндирирге Кёзю къараса да, Аллай кюню, болуму джокь эди. Сора, ол Кюнлери болгьанлагьа джау болду. Алагьа ат-бет атаргъа кюрешди. Ахыры
Джарты молла болду. 3 7 2
длай а, дуниялыкъгъа джарамагьан дчратха да джарармы? Энди ол Сокъур бла сангыраугьа башчы болуб, Кюнню биринчи джарымын адамла бла, Экинчи джарымын да Аллах бла кюрешеди. Аллахха, адамгъа да салады дау. Аллахха, адамгъа да болгьанды джау. Я Аллах,
Кесинг болуш бу насыбсызгьа. МЕН - АХЫРЗАМАН АДАМЫ Озгьан джангурну ызындан Джамчы алыб сюрмейме мен. Алай а,
Не этерге билмейме мен: Озгьан джангур джибитеди мени, Озгьан шыбыла урады мени, Озгьан къазауат ёлтюреди мени. Озгьан кюнле къыйнайла джюрекни: Озгьан ишле тынгысыз этелле, Ёлгенле да сау болуб джетелле, Саула да шау болуб кетелле... Кимле, неле къыйнамайла джюрекни. Келлик джангурла да джибителле мени, Энди тууарыкъла да къоймайла мени, Келлик къайгьыладан титирейди джюрек. Кимле, неле къыйнамайла джюрекни. Кетгенден, келликден да джокъ кьутулуу. Тюнене бла тамблагьа турама керилиб. 373
Бир тюненеден, бир тамбладан, Бир ол дуниядаи, бир бу дуниядан, Бир къарангыдан, бир джарыкъдаи, Бир акъ тюрсюнлю, бир къара тюрсюнлю, Къайдан, къалай келгенин да кёргюзтмей, У чуб джетеди да бир мазаллы къуш Баууруму чанчакълайды, джюрегими ашайды, Эсими, ангымы, бетими да тырнайды, Джабылыб тургьан затланы ачады - Саным бла къалмай джанымы да къыйнайды. Ол къуш мени бютеу джашауум ючюн - Этилликни этмегеним ючюн, Этилмезликни этгеним ючюн, Этгеним, этмегеним ючюн да, Ишим, иннетим ючюн да Талайды мени, талайды, талайды. Не этерге билмейме мен. Озуб кетген къайгъыла Къайытыб келе туралла: Тамбладан да тюнене къарайды. Къаргъышлыкъ къралда, джорукъда джашаб Алгъышлыкъ болургъа бармыды мадар? Тюненеден, тамбладан эсе да, Бюгюнюбюзге джауады къар - Бирде къал-къара, бирде чыммакъ акъ. Бир джазгьы къар, бир джаназы къар. Къаргьала, къушла да айланалла учуб. Къаргъышла, алгъышла да айланалла учуб. Бу къыйынлыкъда да, къушдан тюк алгъанча, Насыбдан, къууанчдан, зауукьдан юлюшюмю да юзе, Ахырзаманны джууукълашханын да сезе, Ахырзаман белгилерин кёзюм бла кёре, 37 4
дм андан, шайтандан дллах бла сакъланыргьа кюреше,
Мен -
Дхырзаман адамы. ТИШИРЫУ Тогъай тартылды джанкъылыч Кёк бла Джерни бир эте, байлай, Сени бла Мени бир эте, байлай. . Джаратхан - джукъ ну джангылыч Джаратмагьанды, джаным, огъай. Кюн тюбюнде себелейди джангур... Гюлю ачылды гокканы - Къууандым, кёрдюм да аны. Бу нюр, берекет келеди къайдан? Джыр да, зикир да энелле къайдан? Кёкденми, Джерденми, Джюрекденми? Къайдам.
Сени бла сейирди джолум. Джаннетден къыстатсанг да мени, Джаннетге бургъанса Джерни. Джаннетни тутаса орнун.
Минги Таугъа къараб, Не да Минги Таудан къараб, Азан къычыргъан да, 375 /
Зикир этген да, Джыр этген да Къаллай къууанчды, насыбды. Тюзледен къыз къачыргъандан эсе, Кёкледен мёлек эндирген Тынчыракъды бизге. Алай джууукъду Кёкге джуртубуз, Миллетибиз да. Иннетибиз да. Акълыкъ Чууакьлыкъ. Кёк. Джулдузла. Таш. Агьач. Нарат хауа. Зем-зем суула. Мийиклик. Тазалыкъ. Ариулукъ. Бу джуртну бизден сыйырыргьа кюрешген Имансызлагьа, фыргъауунлагьа джокъду кечмеклик. Бу джуртну бизге берген Аллахха Сансыз-санаусуз шукурла, махтаула. Аллахданбыз. Аллахныкъыбыз. Аллаххабыз. Аллах бла сакъланабыз палахдан, шайтандан. Аллах бла къутулабыз къайгьыдан. Къураныёыз, иманыбыз болгъан, Хакъны, хакъикъатны билген, Аллах джолунда баргъан, Аллах сюйген Нечик насыблы инсанлабыз биз. КИТАЕ ДЖАБХАН НАЗМУ Китаб ачхан назмудан да Китаб джабхан назму башды. Бу назмум бла тазаланама Мынга дери джазылгъан Гюнахлы сёзлеримден-шийирлеримден. 3 7 6
Ассы сезимлерим-сёзлерим ючюн Аллахдан кечмеклик тилейме, Аланла, снзден да тилейме кечмеклик. Мени джюрегиме-кёлюме-эсиме Энди кимден, неден да джуукъ - Аллах, Халкъ эмда Джурт. Бир Аллахха ийнанама. Аны мёлеклерине, китабларына, келечилерине, Ол буюргъан Ахыр Кюннге, Аны Къадарына ийнанама. Аллах джаратханды бизни. Англатханды, билдиргенди бизге Къалай джашаргьа кереклисин. Сайлауну уа къойгъанды кесибизге. Ой аланла дау салмайыкъ бир кишиге. Уллу Аллах бизлеге Игини-аманны, халалны-харамны, сууабны-гюнахны билдиргенден сора, Хар неге да кесибизбиз джууаблы. Хар бирибиз сайлагъан джолунда барады. Ахырыбыз тирелликди соруугъа-сууалгъа. Ахырыбыз
Не джаннет бла, не джаханим бла бошаллыкъды. Нени да кесибизден кёрейик. Хар неге да кесибизбиз джууаблы.
Кеслери кирге батыб тургъанлай, Тонгузла бла джатыб тургъанлай, Башхаланы сёгюб сёлеширле. Таб ауаз берирге кюреширле. 3 7 7
Аланы тёнгеклери, джюреклери да - кир. Алагьа сууаб-гюнах, халал-харам да - бир. Аланы тиллери, бетлери да къара. Тагьыллыкъла къара багьанагьа ала. Къачаимы? Къачан такъсакъ ол кюн. Биз такъмасакъ ала тагьарыкъла бизни. Кирден кесибизни ариуламасакъ, Алача боллукъбуз биз да. Кирден, кир адамладан Кесин тазалай турмаса джамагьат, Кирге кесин хорлатса джамагьат, Сора тонгуз сюрюуге буруллукьду. Тазалыкъды адамны хайыуандан башхалыгъы. Джан-джюрек тазалыкъ, сан-тёнгек тазалыкъ, Бет-иннет тазалыкъ. Буду адамлыкъ-муслиманлыкъ. Кир сезимден-иннетден-сёзден-ишден - Кир затладан, кир адамладан Кесин тохтаусуз тазалаб туруу бла Бурулады халкъ Миллетге. Хакъ джолгьа алай бла тюшеди. Кирден тазаланмай, Нюрге джууукьлашыргьа джокъду мадар!
Алгъын итле къоркъаелле адамладан, Энди адамла кьоркъадыла итледен. Адамлагьа, итлеге да не оноу? Джууаб бармыд бу соруугьа кёкледен? Алгьын итле къоркъаелле адамладан, Энди адамла кьоркъадыла итледен. 3 7 8
ддамлыкъны дженгеми башлады итлик? ддамладан къалай баш болдула итле? Ддамындан ити кёбдю бу халкъны,
адамла ычхыннганла оноугьа. Оноулары тоноу болгъан ит адамла Башчы болуб турадыла къралгъа. Адамлыкъ - дарманды, итлик а - ауруу, Терк джайылгъан джукъгъан аурууд кеси да. Аны тамыры бла кесиб, кюйдюрюб къурутмасакъ, Къутургъан итле бошарыкъдыла бизден. Кёбден *сёб бола барадыла итле, Джыйын бола, къайыр бола баралла. Келишалмай, бирлешалмай адамла Бирем-бирем аш болалла итлеге. Ит джыйыннга къошулургъа къоймайд бетлери, Джыйын джанлыгъа къошулургъа джетмейд ётлери Ай джазы къ адамла, Бек джазыкъсынама сизни: Думп болургъа тебрегенсиз арада. Ит къралда ит адамлагъады джашау: Халкъ да, хакъ да - алагьа ашау. Тонатханла, ашатханла кеслерин Къорумайла, къутхармайла кеслерин. . Ангылашынмагъан бир зат барды былайда: Адамлыкъ итликни, Халаллыкъ харамлыкъны, Игилик аманлыкъны, Дарман аурууну, Джарыкъ кьарангыны, Джашау ёлюмню Хорлаб къоялмагъаны неденди? 3 7 9
АЛЛАХХА КЪАЙЫТАМА Назмуларымдан, китабларымдан Дунияма, ахратыма бармыд хайыр? Джокъду. Аллахдан тилейме: Кёзбау затладан бизни тый, айыр. Ассы сезимледен, гюнах сёзледен, Харам ишледен, Аллахым, сакъла. Бизге джоралагъан Къуранынга кёре Джашарча, иман бер, дин къууат, билим бер. Адам улу джазгъан кнтабла Джетмейле Къуранны бир харфына, аятына. Адам джазгъанланы эм игилери Ислам нюрю тёгюлген китаблалла. Аллахха таянмай джазгъанларымы Барысын этеме харам. Барысын джыйыб кюйдюреме, Джюрегим да ол отда кюйсюн, тазалансын. Мындан ары джашауум - тазаланыуду Шайтан ууундан, джаханим къурумундан: гюнахладан. Кесими, халкъымы да Хакъ джолгъа тюзетиудю, Ибилис бла сермешиудю хар бир адам ючюн. Рахман, Рахим Аллахны аты бла Сыфырдан башлайма джашаууму. Днним, Халкъым, Джуртум ючюн Дин къазауатха, Джихад ха къошулама. Аллахха къайытама. Хакъ кёлюм бла, Джюрегим бла айтама: Аллаху акбар! Ля иляха илляЛлах Мухаммадун расулуллах! 3 80
20 -чы китабымдан - ((СУУАБ-ГЮНЛХ ДЖАЗЫЛГЪАН ДЕФТЕРЛЕ» ден НАЗМУЛАРЫМЫ АТАМА ОТХА Айтыр сёзюмю Аллах ауузума салмай, Къыркъ джыл джашадым. Ушадым... Билмейме, кимге, неге? Неди да ол сёз? Ол Сёз а - Аллах. Керахат, харам назмуларымы Барын харам этеме энди. Аллахны нюрю болмагъан сёзледен Не хайыр, не магьана? Аллах деген Сёзден башха эмда
Аллахны Сёзюнден башха Нюркьанат керамат сёз джокъду. Гюнах, харам назмуларымы Барын атама отха. Джаханим отундан къутхарама кесими. Аллах дейме, Аллаху акбар дейме, Ля иляха илляллах дейме. Таубагъа къайытама, айтама: Я Аллах, къарыусузлугьуму кёр: Иман бер, Иман бер, Иман бер. 381
КЪЫРКЪ ДЖЕТИ. 40+7 = 47. ЭКИДЖЫЙЫРМА БЛА ДЖЕТИ Джылым - къыркъ джети. Кёзюм - джити, Сёзюм - джити. Къыркъ + джети = къыркъ джети. Мухаммад алейхи-с-саламгъа да 40 джылында келгенди файгъамбарлыкъ. 7 - джети къат Кёк, Джер эмда Джети харифли, тауушлу Къарачай. Къыркъ джети джылымда Кёкден Минги Таугъа, андан да манга Нюркъанат таууш-ауаз-белги джетди: «Къара таныт, къара джай. Къыркъ бла джети - Файгъамбарлыкъ бла Къарачай». Къыркъ + джети = къыркъ джети. Къыркъ эмда джети къошулдула - «Келечи Къарачай» деб, ат аталды. Къыркъдан къыркъ джетиге дери Къара таныргъа кюрешдим. Энди къыркъ джетиден ёлгюнчю дери Къара ангылатыргъа, танытыргъа, джаяргьа Салынды борч. Кимлегеми? Кимгеми? Джетиге-джетеуленнге: 1. Эм алгъа Кесиме. Ызы бла: 2. Юйюме. 3. Хоншума. 4. Тийреме. 5. Элиме. б. Халкъыма. 7. эмда бютеу Адам улу на. Джети къат Джерни
аллында Джети къат Кёкню келечиси, азанчысы болдум. Чачылгьан дунияны джыяргъа, Аллахны сёзюн джаяргъа салынды борч. Къыркъ джети ни (къыркъ бла джетини) магьанасын Бюгюн, 47 джылымда, ангыладым. Аллахдан тилейме кечмеклик, болушлукъ эмда иман. Алдалла: джихад, къазауат, ёлюу, тирилиу да. КЪУТХАРЛЫКЪ ХАЛКЪЫМЫ Кёб болса да элде Джахил, къарангы, Адамда барды нюр, Барды, барды ангы. Хапары болгьан Динден, Къурандан, Джюреги толу Аллахха имандан Кюрешир къаршчы Ичкиге, дауургъа Миллетин теблетмез Шайтаннга, гяуургъа. Нюрдю, джазды, хауады - Джашауду джашиллик. Къум тёбеди, къуу терекди, Ёлюмдю джахиллик. Ангылатсынла, билдирсинле Билгенле Хакъны. Иманды, окъууду, билимди Къутхарлыкъ Халкъны. 383
АДАМ - ОЛДУ Игилик этген этеди аны, Юзюб кесини саулугьундан, заманындан, джашауундан - Ансы, артыкъ саулугьу, заманы, джашауу Кимни барды? Бир кишини да. Иманы болгъан, башхагъа бергенин Кесинден юзюб береди. Ол биледи: Игилик игилик бла къайытады артха - Адамдан къайытмаса да, Аллахдан къайытады. Къуру кесине табын, игисин излеб, Башханы юлюшюн да кесине алыргьа кюрешген, «Сууаб-гюнах», «халал-харам», «иги-аман» дей билмей, Мурдарлыкъ бла, тонру бла, уру бла джашаргъа кюрешген - Ол адаммыды сора? Хайыуандан, джаныуардан да тёбенди ол, Джийиргеншлиди, генезирди ол. Джокъду аны адамлыгъы-иманы-нюрю. Ол - Ибилисни юзюгюнден шайтанланы бири. Адам олду - Диним-Тилим-Халкъым-Джуртум дей бил ген, Ала ючюн отха-суугьа да кир ген, Алай а Халкъ дан да Хакъны баш кёрген, Халкъына динни, билимни джайыб кюрешген. Терсликге, зулмугъа, иймансызлыкъгъа юьаршчы тургьан, Онгсузгъа, къарыусузгъа таянчакъ болгъан, Аллах буюргъанча джашагъан кеси да, Алай джашаргъа чакьыргъан бизни да - Олду Адам. 38 4
Цманы болгъан ийнанады: Аллахха; Аны мёлеклерине; Аны келечилернне; Аны кнтабларына; Ахыр Кюннге; Къадар гъа - хайыры, зараны да Аллаху Тагъаланы буйругъу бла болгъанына; эмда Ёлгенден сора тирилиуге. Бизни Адам этген неди?
Белгиленнген ислам джорукьлагьа кёре, Заманында, кереклисича, тыйыншлысыча:
Бу бешисилле бизни Толу мукъмин-муслиман этген, Адам этген.
Юйлени кеслери атылтыб, Не хылымылы ишден да артха турмай, Бютеу гюнахны уа муслиманнга кюреб, Джалгъан дау салыб, Иймансызла къыралла муслиманны - Барыбыз да кёребиз аны. Аллахны, адамны да джаулары, Бары биригиб, Муслиманнга ачханла къазауат: Палестина, Чечен, Афганистан, Ирак... Муслиманла уа бирлешалмай туралла. 3 8 5
Ибилис - дуниягъа патчах болдум деб турады... Иймансызла да анга баш уруб, чабыб айланалла. Аллах не хазырлагъанын билмейле ала. Билирге уа къалмагъанды кёб... ЧЕЧЕН МАМУЧУКЪ Къайда эсе да джер этегинде, Тыш къралда бир джашчыкъ гьа тюбедим. Къуш бурунчугьу, джити кёзчюклери, Ётгюр къарамчыгъы . .. «Эшда, бу бизни джуртладан болур»,- Деб, келди кёлюме.
• Ичкериядан. Джохар къаладан, - Чеченденсе сора. Грозныйден. - Огъай. Джохар къаладанма. Ичкериядан - Атанг-ананг къайдалла? - Атам гяуурдан Халкъыбызны сакълай, Душмандан Джуртубузну азатлай, Шейит болгъанды. Анам, бютеу эгечлерим, къарнашларым да Орус бомбаладан къырылгъанла. - Кесингсе сора. Ай зауаллыуа... • Джазыкъсынма мени. Мен джангыз тюлме, ёксюз да тюлме. Аллахныкъыма мен. Атамы ахыр сёзю да «Аллах» болгъанды, Мени да биринчи сёзюм болгъанды «Аллах». 38 6
джолубуз Аллахданды, Аллаххады. ^еч-эртде болса да Анга атланныкъбыз. дллахныкъыбыз барыбыз да биз. джангыз, ийман бла, джихад эте, ц]ейитлеча ёлюрге буюрсун Аллах.
- Джуртха къайытыб, Дин къазауатха,
Не да шейит болуб ёллюкме. ИншаАллах. Андан бери талай джыл озду. Къазауат тохтамай барады. Аталаны орнуна джашлары сюелелле. «Ура» деген къычырыкъны ((Аллаху акбар» деген таууш тунчукъдурады. Бирле Ибилис нагъалатны буйругъуна бойсунуб, Бирле да Уллу Аллахны буйругъуна бойсунуб, Къазауат этелле. Бирлеге джашау да - ёлюм. Бирсилеге ёлюм да - джашау. Ийманы болгъан хорлайды душманны. Ийманы болгъан хорлайды ёлюмню. Къазауат бошаллыкъды хорлам бла. Джашасакъ, ёлсек да - ийман бла. Азан таууш - Хорлам таууш энеди тауладан: Кавказ азат болгъанды джауладан! Къазауат этдик Аллах ючюн, Адам ючюн, Аллах берген дин ючюн, иман ючюн; 3 8 7
Аллах берген тил ючюн, Джурт ючюн, Халкъыбыз-къауумубуз ючюн къазауат этдик. Къазауат этдик Ибилисге-шайтанлагьа-иймансызлагъа къаршчы. Ала бизни кеслерича этерге кюрешдиле, Кюч бла, хыйла бла да онгларгъа изледиле. Аллахха шукур, ала айтханча болмады, Аллах дегенлени Аллах атыб къоймады. Эркин девлет, ислам джумхуриет болду Ичкерия. Оюлду,
/ къырылды, чачылды, тюб болду Аллахны-Адамны, Халкъланы да джауу империя. Имансыз джашау, имансыз дуния, имансыз джорукъ Къобмаздан джыгъылды. ...Ислам джумхуриет Ичкерияны тауларында Рахат намаз эте тургъан бир джашчыкъны кёрдюм: Къушбурун, джитикёз, ётгюр къарамлы. ... Ол, къайда эсе да, джер этегинде, Тыш къралда бир джашчыкъны тюшюрдю эсиме 21 ёмюр НЕ ДЕРИКБИЗ ОЛ КЮН АЛЛАХХА Эсибизни
Хаух дунияны кёзбау затларына байлаб, Кесибизни Къарныбызгъа, нафсыбызгъа хорлатыб, 3 8 8
Езюбюзню Ибилисге-шайтаннга терилтиб, алдатыб, Сора, палахха тюшсек, Дагьыда, тартынмай, уялмай, Аллахдан, адамдан излейбиз болушлукъ. Аллах, джазыкъсыныб, кечириб, Палахдан къутхарса да, Тюзелнб, тауба этиб, Хакъ джолну барыр орнуна, Биягьы балчыкъгьа, кирге аунайбыз. Ненча кере этебиз алай. Сора Аллахны да бошалады тёзюмю - Ахыр Кюн келеди. Ол Кюнден джокъду къутуллукъ. Ол Кюнню къатында Кёрген къыйынлыкъларыбыз бары - Оюнча, зауукъча кёрюннюкле. ...Не дерикбиз ол Кюн Аллахха?! ИМАН НАСЫБ ТИЛЕЙИК Кьыйналыр керекли, Къууаныр керекли да къалмадыкъ. Дагьыда, Бу дуниядан бир тоймадыкъ, къанмадыкъ. Джетишеди Китаб, межгит, имам да. Барыбызгьа да джетишмеген иманды. Хорлам бла къутулур ючюн Хар къайгьыдан, палахдан Иман насыб тилейик Хар къуру да Аллахдан. ХАСАУКА: ЗНАК НАЦ И ОН А ЛЬНО Й БЕДЫ * 150-летию со дня рождения Исмаила Гаспринского, которого карачаевский народ, как и другие тюркские народы Кавказа, считает I одним из своих Устазов, и братскому крымскотатарскому народу 5 мне хотелось бы посвятить свой скромный труд - полную запись (произведенную в ходе исследований народного фольклора) и подстрочный перевод на русский язык (под редакцией кандидата 1 филологических наук, старшего научного сотрудника Института 1 мировой литературы РАН С. У. Алиевой) карачаевской песни- баллады «Хасаука», сложенной в начале второй четверти 19 века, передаваемой из поколения в поколение в устной певческой и поэтической традиции и никогда не публиковавшейся на русском I языке1 по причинам отнюдь не литературоведческого характера.
жүктеу/скачать 10,08 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|