Билет №1 Қозғыш тіндер
Жұлындық рефлекстің орталықты тежелуі (Сеченов тежелуі)
жүктеу/скачать 245,42 Kb.
|
| 2. Жұлындық рефлекстің орталықты тежелуі (Сеченов тежелуі).
ОЖЖ- жүретін, үрдіс ретіндегі тежелу, 1862ж. И.М. Сеченовпен ашылды. Аралық миды тітіркендіру, жұлынмен іске асырылатын, рефлекстің тежелуін тудыруы мүмкін. Әрі қарай ОЖЖ-жоғарғы бөлімдері, жұлынның рефлекторлық әрекетін тежеуі немесе жеңілдетуі мүмкін. Көлбақаны препоравкалық тақтаға ішімен жатқызып, тіркейді. Қайшының көмегімен басында кескін жасайды, кескін орнындағы бас қаңқасының терісін алады. Кішкене қайшының үшкір ұшын бас қаңқасының қақпағының астына ендіреді. Миды жарақаттамас үшін, ми қақпағына көлденең кескін жасайды. Қақпақты екі бүйірі бойынша сүйекті кесе отырып, ми қақпағын алып тастайды. Өткір пышақпен (скальпельмен) көру төмпегінің үстінен кескін жүргізеді және кескіннен жоғары ми ұлпасын алып тастайды. Көлбақаның жоғарғы жағымен штативке іледі және Тюрк әдісі арқылы (99 сурет, А), (№3-жұмысты қараңыз) рефлекс уақытын анықтайды. Фильтрленген қағаз арқылы ми беткейін кептіреді және көру төмпегіне NaCl (99 сурет, Б) тұздарын салады. Содан соң тікелей рефлекс уақытын анықтайды, тұзды алып тастап, миды физиологиялық ерітіндімен жуады. 5 минут уақыттан соң қайтадан рефлекс уақытын анықтайды Или Тежелу — физиологияда қозуды басатын немесе әлсірететін белсенді жүйкелік процесс; белгілі бір әрекеттің бәсеңдеуі немесе тоқтауымен сипатталатын құрылымдардың ерекше биологиялық күйі. Тежелу шеткі органдарға да, орталығы жүйке жүйесіне де тән. Орталык жүйкедегі тежелу құбылысын 1861 ж И.М. Сеченов ашты. Бақаның миын ашып, көру төмпешігінің үстіңгі деңгейінен кесіп, үлкен ми сыңарларын алып тастайды. Аз уақыттан соң бақаның арткы аяғын әлсіз күкірт кышкылыньң ерітіндісімен тітіркендіреді. Сонда бақа аяғын тартып алады. Рефлекс уақытын өлшеп алады. Енді көру төмпешігіне aс түзынын кішкентай түйіршігін салады. Мұндайды баканың аяғын тартып алу рефлексінің уакытя үзаратыны байқалды. Автордың тұжырымы бойынша бақа миының таламусында жұлын рефлексін тежейтін нерв орталығы болғаны. Н.Е. Введенский тежелу кұбылысы үлкен ми сыңарларында болатынын ашты. И.П. Павлов шартты рефлекстің тежелу зандылығын ашты. Демек, орталық жүйенің барлық бөлімдерінде тежелу орталығы бар. Осыған байланысты және баскада себебі тер бойынша тежелудің бірнеше түрлері болатындығы байқалған. Оның пайда болу механизміне қарай мынадай негізгі түрлері бар. 1.Постсинапстык тежелу немесе тура тежелу. Қозу импульстері әсерінен аксон талшығының ұштарынай бөлініп шығатын гамма амин май қышқылы бөлініп субсинапстык мембранада қоздырушы сынаптағыдай диполяризация емес гиперполяризация жүргізеді. Осы оң зарядты электрлік толқын тежеуші постсинапстык потенииал деп белгіленеді. 2.Пресинапстык тежелу: Атына сәйкес тежелуді тудыратын өзгерістер пресинапстық мембранада жүреді. Тежеуші аралык нейронда тежегіш медиаторлар хлор йондарының өткізгіштігін арттырады. Қоздырушы постсинапстық потенциал шамасы төмендейді, таралатын әрекет потенциалы тумайды. Бұл тежелу көбінесе Реншоу торшасының катысуымен жүреді. Ол синапстагы медиатордың шығуын тоқтатады. 3.Пессималлы тежелу:Қоздырушы синапска түсетін импульстер шамадан артық жиілеп кетсе, постсинапстык мембранада әлсіз деполяризация жүретіндіктен пайда болады. Тітіркендіргіш әсері нейронның абсолюттік рефрактерлік кезеңіне жетсе, торшаның қозуы тежеледі. 4.Орталық тежелу: Сеченовпен ас тұзы кристалын бақаның ашық миының төрт төмпешік миына салу тәжірбиесі кезінде ашылды. Бүгу рефлексі уақытының ұлғаюын байқады. Бұл тәжірибие ОЖЖ тежелу процесінің бар деген тұжырымды жасауға көмектесті. Сеченовтық тежелу субординация принципінің жүзеге асуын қамтамасыз етеді. Қорытындылай келе тежеу физиологияда қозуды басатын немесе әлсірететін белсенді жүйкелік процесс; белгілі бір әрекеттің бәсеңдеуі немесе тоқтауымен сипатталатын құрылымдардың ерекше биологиялық күйі. Тежелу шеткі органдарға да, орталығы жүйке жүйесіне де тән. Орталығы жүйке жүйесіндегі Тежелу процесін алғаш рет И.М. Сеченов ашқан, физиологияда мұны Сеченов тежелуі деп атайды. жүктеу/скачать 245,42 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|